D.I.Mendeleevning davriy qonuni. Kimyoviy elementlarni sistemaga keltirish qonuniyatini D.I.Mendeleev yaratdi. 1869 yili davriy qonunni e’lon qildi: Oddiy moddalarning (elementlarning) xossalari, shuningdek, elementlar birikmalarining shakl va xossalari elementlarning atom massalariga davriy ravishda bog’liq bo’ladi.
D.I.Mendeleevning davriy qonuni. Kimyoviy elementlarni sistemaga keltirish qonuniyatini D.I.Mendeleev yaratdi. 1869 yili davriy qonunni e’lon qildi: Oddiy moddalarning (elementlarning) xossalari, shuningdek, elementlar birikmalarining shakl va xossalari elementlarning atom massalariga davriy ravishda bog’liq bo’ladi.
Mendeleev elementlarni sistemaga keltirishda atom massasini asos qilib oldi, atom massasini ortib borishi tartibida joylashtirib, xossalari bir-biriga o’hshash bo’lgan elementlar aniq oraliqda, ya’ni ma’lum sondagi elementlardan keyin uchrashini aniqladi. Demak elementlarning muayyan xossalari davriy ravishda takrorlanadi. Boshqacha aytganda, elementlarning xossalari ular atom massalariningdavriy funksiyasidir.
Element ma’lum izchillikda joylashtirilgan, bunda ularning xossalari yaqqol namoyon bo’lgan metallik xossasidan metalloidlik xossasigacha muayyan qonuniyat bilan o’zgaradi.
Element ma’lum izchillikda joylashtirilgan, bunda ularning xossalari yaqqol namoyon bo’lgan metallik xossasidan metalloidlik xossasigacha muayyan qonuniyat bilan o’zgaradi.
Elementlar xossalarining shunday o’zgarishi sodir bo’ladigan oraliqni Mendeleev davr deb atadi. Хamma davrlarning bir-birining tagiga joylashtirib Mendeleev elementlarining davriy sistemasi deb atalgan jadval hosil qildi.
Ba’zi xollarda Mendeleev atom massasi kichik bo’lgan elementni atom massasi katta bo’lgan elementdan keyin quyib (masalan tellur va iod,kobolt va nikel) joylashtirdi, bunda u elementlarning atom massasi ortib borishi tartibida joylashish prinsipini buzdi. Mendeleev davriy sistemani tuzishda faqatgina elementlarning atom massasiga asoslanib kolmay, balki ularning barcha fizik va kimyoviy xossalarini xam nazarda to’tgan.
Kimyoviy elementlarning davriy sistemasini tuzishda Mendeleev katta qiyinchiliklarga duch keldi. Masalan, o’sha vaqtda berilliyni uch valentli deb uylab,uning oksidini Ve2O3 formula bilan ifodalar edilar. Mendeleev berilliyning atom ogirligini 13.5 dan 9 ga o’zgartirib, uni litiy bilan bor orasiga joylashtiradi.
