En fazla kara yolu taşımacılık sistemi tercih edilmektedir

Tehlikeli Maddelerin Kara yolu ile Taşınmasında Kullanılan Araçlar

Açık Araçlar

En az bir tarafı açık olan araçlardır. Bu tür araçlarda tehlikeli maddelerin taşınabilmesi için maddenin kendi koruma kabının olması veya tehlikeli maddenin iklimsel koşullardan etkilenmemesi gerekmektedir. Aksi takdirde tehlikeli maddelerin bu araçlar ile taşınmasına izin verilmemektedir

Tenteli Araçlar

Bu tip araçlarda paketlenmiş tehlikeli maddeler taşınmaktadır. Taşımanın gerçekleştirilebilmesi için aracın yük taşınan bölümüne su ve yağmur sızıntısının olmaması ve aracın içerisinin fiziksel etkenlerden etkilenmemesi gerekmektedir.

Isı Kontrollü Araçlar

Isı kontrollü araçların tehlikeli madde taşımacılığında kullanılmasının nedeni, bazı tehlikeli maddelerin taşınırken ısınmalarından dolayı ısı ortaya çıkarabilmeleri veya kendi

Tankerler

Tankerler yanıcı sıvı maddelerin taşınmasında kullanılmaktadır. Tek bölümlü olabileceği gibi dokuz bölümlü tankerlerde kullanılabilmektedir. Bu tür araçlar alüminyum veya paslanmaz çelikten imal edilmekte, kalınlığı 3 ila 4,5 mm arasında değişmektedir. Bu araçlar ile tiner mazot, benzin ve diğer yanıcı sıvı maddeler taşınmaktadır

• 
  Sabit tankerler en az 1000 litre kapasiteye sahip olan ve taşıma kabı araca sabit olan tankerlerdir
  
• 
  Basınçlı tankerler içerisinde oluşabilecek yüksek basınca dayanıklı olarak üretilen tankerlerdir. Bu tür araçlarda genel olarak LPG ve LNG gibi basınç altında sıkıştırılmış gazlar ile kimyasallar taşınabilmektedir.
  
• 
  Basınçsız tankerler; basınçlı tankerlere oranla daha zayıf ve hassas tankerlerdir. Bu tür araçlarda yüksek riske sahip olan tehlikeli maddeler taşınmamaktadır. Genel olarak basınçsız tankerlerde kaza sırasında ürünün akmasını engellemek için darbe ile birlikte kapanan pnomatik vanalar kullanılmalıdır.
  
• 
  Çok bölmeli tankerler; ikiden dokuz bölümlüye kadar tanker tipleri görülebilen tankerlerdir. Birden fazla farklı tipte ürün taşınacaksa tercih edilen bir tanker türüdür. Her bir bölüm birbirinden ayrı dolum ve boşaltma tertibatı bulunmaktadır. Bu tip tankerlerde iç bölüm duvarlarının basınca dayanıklı olması, ürünlerin birbirine karşımasına izin vermeyecek şekilde izolasyonlu olması gerekmektedir
  
• 
  Çok bölmeli tankerler şekil itibarıyla farklı türlere ayrılmaktadır. Bunlardan birincisi “Bavul tankerler” genişlik ve yükseklik olarak bavul tankerler 2,5 metre ölçülerini geçememektedir. Tünel ve alt geçitler dikkate alınarak yassı ve geniş olarak üretilmektedirler. Bavul tankerlerin bu özelliği aracın devrilmesini de zorlaştırmaktadır.
  

Tank Konteynerler

Taşıma sırasında yükün sabit şekilde durmasını sağlayan özelliğe sahiptir. Bu tür taşıma araçları en fazla 450 litre taşıma kapasitesine sahip araçlardır. Tank Konteynerler içerisinde yanıcı sıvı maddeler, gazlar ve diğer sıvı tehlikeli maddeler taşınabilmektedir

Gaz Konteynerleri

MEGC olarak adlandırılan gaz konteynerleri içerisinde Sınıf- 2 içerisinde yer alan gazla taşınmaktadır. MEGC gaz konteynerleri en fazla 450 litre kapasiteye sahip olabilmektedir. MEGC’ler birden fazla bölüme sahip oldukları için farklı tipte gazların taşınmasına da elverişlidir.

Tehlikeli Madde Taşıyacak Kara Yolu Araçlarının Genel Özellikleri

Tehlikeli madde taşıyacak araçlarda sürücüler aracı hareket ettirmeden önce gözle görülebilir durumları gözden geçirmelidir. Sürücüler ilk olarak aracın taşıma kabında veya konteynerde delinme, kırılma ya da kesik olup olmadığını kontrol etmelidir.

İkinci olarak sürücü yakıt deposunda terlemenin ya da delinmenin söz konusu olup olmadığını gözden geçirmektedir. Fren ve motor tertibatında bir aksaklık olup olmadığı da sürücü tarafından denetlenmelidir. Araç lastikleri, ikaz tabelaları ve evraklar kontrol edildikten sonra sefere başlanmalıdır

Tehlikeli Maddelerin Deniz Yolu ile Taşınmasında Kullanılan Araçlar

Deniz yolu taşımacılığında kullanılacak olan araçlar (gemi) taşınacak yükün tehlike özelliklerine ve risklerine göre seçilmektedir. Bu çerçevede yükün dökme olması ya da paketlenmiş olması da kullanılacak gemi türünü belirlemektedir. Kullanılacak araçlar arasında kuru dökme yük gemileri, konteyner gemileri, tankerler sayılabilmektedir.

Kuru Yük Gemileri

Kuru yük gemileri paketlenmemiş dökme tehlikeli maddelerin taşındıkları gemilerdir. Tehlikeli maddeler paketlerle korumadıkları için mümkün olduğunca farklı türden tehlikeli maddeler yüklenmemeli, en azından yüklenecek tehlikeli maddelerin birbirleri ile etkileşime ve reaksiyona girebilecek maddeler olmamasına dikkat edilmelidir.

Konteyner Gemileri

Konteyner gemilerinde tehlikeli maddeler daha çok paketlenmiş halde taşınmaktadır. Özellikle tehlikeli maddelerin birbirleri ile reaksiyon gösterecek türde olmaları hâlinde, aralarında başka türden ve reaksiyona girmeyecek bir başka yük bulunmakta, reaksiyona girecek tehlikeli maddelerin bulunduğu konteynerlar bir birlerine temas ettirilmemektedir

Tankerler

Tankerler sıvı ve dökme tehlikeli maddelerin taşındıkları deniz araçlarıdır. Tankerler genel olarak izolasyonlu ve deniz kazalarına karşı dayanıklı bir şekilde üretilmektedirler. Bu tür gemilerde ham petrol, petrol ürünleri, kimyasallar ve diğer dökme tehlikeli maddeler taşınmaktadır. Tankerler kendi içerisinde petrol tankerleri, kimyasal tankerler, LPG tankerleri, akaryakıt tankerleri olarak çeşitli gruplara ayrılmaktadır.

Petrol Tankerleri

Petrol tankerleri işlenmemiş petrol ürünlerinin taşındığı, deniz araçlarıdır. Petrol tankeri çeşitli büyüklüklerde imal edilmektedir. Petrol tankerlerinde tahliye ve dolum amacıyla güvertede çeşitli ebat ve özellikte borular bulunmaktadır. Tahliye ve dolum bu şekilde gerçekleştiğinden petrol tankerlerinde ambar kapakları bulunmamaktadır

LPG Tankerleri

LPG Tankerleri sıvılaştırılmış petrol gazlarının taşındığı deniz araçlarıdır. LPG özellik olarak sıcaklık altında yüksek basınca ulaşabilen bir ürün olduğu için LPG tankerlerinin soğutma tertibat ve ünitelerine sahip olmaları gerekmektedir. Aynı şekilde içeride oluşabilecek yüksek basıncı tahliye edebilecek emniyet valflerinin de gemide bulunması gerekmektedir. Basınç ile doluluk oranı arasında doğru orantı bulunduğundan LPG tankerleri %100 doluluk oranında yüklenmemekte, Hava sıcaklığı vb. şartlar dikkate alınarak doluluk oranı tespit edilmektedir. LPG tankları hava sıcaklığına göre %85-97 arasında yüklenmektedir.

Tehlikeli Maddelerin Demir Yolu ile Taşınmasında Kullanılan Araçlar

Demir yolu taşımacılığında kuru yükler ve paketli yükler G, Hbs vd. çeşitli tür ve özellikte vagonlarda taşınırken, sıvı ve dökme tehlikeli maddeler Z tipi, silo vagonlarda petrol ve petrol ürünleri, kimyasallar, LPG vb. tehlikeli maddeler taşınmaktadır. Demir yolunda kullanılacak tehlikeli madde vagonları çoğunlukla karbon alaşımlı malzeme veya paslanmaz çelikten imal edilmektedir. Kimyasal maddelerin taşındığı tank vagonlar izolasyonlu ve ısı kontrollü olarak üretilebilmektedir

Hava Yolu İle Tehlikeli Madde Taşımacılığı

Tehlikeli maddeler, özelliklerinden dolayı uçak, yolcu ve diğer gönderilerin güvenliğini tehdit eden kargolardır ve çok sıkı denetim altındadır. Tehlikeli maddelerin hava yolu ile nakliyesine sadece özel durumlar ve belirli şartlar altında izin verilir. Hava yoluyla taşınmaya uygun olmayanlar taşıma sürecinden tamamen çıkarılırlar. durumları uçağı ve mürettebatını ciddi tehlikeye atabilir. Bu durumlar tehlikeli malların taşınması tehlikeli mallar olayı olarak addedilir

Eğer tehlikeli maddeler;

• Sıvı bir maddenin kapalı kaptaki parlama noktası 60,5 0C’den ve hakiki kaynama noktası 35 0C’den az ise

• Çarpma ve sürtünmeden dolayı katı bir madde, yanma ve patlama özelliğine sahipse

• Madde su ile temas ettiğinde yanıcı gaz çıkartıyorsa

• Madde durduğu yerde oksijen gazı çıkartıyorsa

• Madde kendiliğinden ayrışarak patlamaya neden oluyorsa

• Madde süratle yanma özelliğine sahipse

• Madde diğer maddelerle birlikte reaksiyona girme özelliğine sahipse

• Katı bir madde, ağız yolu ile alındığında hassas zehir miktarı; LD50 mg/kg = 200 mg’dan az ise

• Sıvı bir madde, ağız yolu ile alındığında hassas zehir miktarı; LD50 mg/kg = 500 mg’dan az ise

• Madde deri yolu ile alındığında hassas zehir miktarı; LD50 mg/kg = 1000 mg’dan az ise

• Madde solunum yolu ile alındığında hassas zehir miktarı; LC50 mg/L. = 10 mg’dan az ise

• Madde insan derisi ile temas ettiğinde 4 saate kadar insan dokusunu tanınmaz hâle getiriyorsa

• 2,1 metrelik bir mesafede maddenin manyetik etkisi 0,002 Gauss’ın üstünde olması

• Maddenin yapısında radyoaktif madde varsa ve göze zarar veriyorsa

• Çelik tüpler içerisinde basınç ve derin dondurucu altında sıvılaştırılmış gaz içeriyorsa

• Maddenin teknik ismi IATA DGR kitabında var ise ve tehlikeli madde sınıfında tanımlanıyorsa birleşmiş Milletler ve Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) standartlarına göre marka ve şartları ayarlanmış ve testten geçmiş paketlerle havayoluyla taşınması gerekmektedir.

Hava Yolu Taşımacılığında Kabul Görmeyen Gizli Tehlikeli Maddeler

Rutin olarak kullandığımız ve zararsız olarak ifade ettiğimiz birçok madde içeriklerinde taşıdıkları gizli tehlikelerle hayatımıza zarar verebilmektedir. Tanımlanan maddelerin birçoğu, detaylı bir açıklama olmadan ve hava yolu yetkililerinin izin alınmadan taşınamaz. Uluslararası Hava Taşımacıları Birliği (IATA) ile Uluslararası Sivil Hava Taşımacılığı Organizasyonu (ICAO) başta olmak üzere, yerel otoritemiz Ulaştırma Bakanlığı-Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün bu doğrultuda belirlediği ve hava yollarının (Taşıyıcıların) kullandığı Gizli Tehlikeli Maddelerin Kabul Prosedürleri ile Sınırlamalar Tabloları mevcuttur. Bu maddeleri şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Motorlu taşıt araçları

2. Solunum aparatları

3. Kamp malzemeleri

4. Aşındırıcılar

5. Elektrik şarjlı güç aletleri

6. Yüksek ısı yayan taşınabilir fırınlar

7. Dondurulmuş gıdalar

8. Gaz silindirleri

9. İşaret fişekleri ve patlayıcılar

10. Ağartıcılar

11. Bulaşıcı maddeler

12. Makine aksamları

13. Manyetik maddeler

14. Fotoğraf donanımları

15. Zehirler

16. Radyoaktif maddeler

17. Havuz kimyasalları

18. Sıvı ve benzeri maddeler

DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Aşağıdakilerden hangisi tehlikeli madde taşımacılığında en yavaş sistemdir?

a) Hava yolu taşımacılığı

b) Demir yolu taşımacılığı

c) Kara yolu taşımacılığı

d) Deniz yolu taşımacılığı

e) Boru hattı taşımacılığı
2. Aşağıdakilerden hangisi tehlikeli madde taşımacılığında insan merkezli hatalardan biri değildir?

a) İhmalkârlıklar

b) Aksaklıklar

c) Ciddiye almama

d) Teknik arızalar

e) Bilgisizlik

3. Tehlikeli maddeler kimyasal özelliklerine göre hangi şekilde sınıflandırılmaktadır?

a) Katı, sıvı, gaz

b) Yanıcı, basınçlı

c) Zehirli

d) Patlayıcı

e) Öldürücü

4. Aşağıdaki tehlikeli madde ve sınıf isimleri eşleştirmesinden hangisi yanlıştır?

a) 1 – patlayıcı maddeler

b) 3 – yanıcı sıvı maddeler

c) 2 – yükseltgen maddeler

d) 7 – radyoaktif maddeler

e) 8 – aşındırıcı maddeler

5. Aşağıdakilerden hangisi uluslararası paket kriterlerinden biri değildir?

a) Silindir

b) Kutu

c) Torba

d) Galon

e) Hafif alaşımlı paket

6. Aşağıdakilerden hangisi çalışanların eğitim süreci içinde yer almaz?

a) Genel farkındalık

b) Güvenlik

c) Mevzuat eğitimi

d) Özel işlev eğitimi

e) Sürüş eğitimi

7. Aşağıdaki taşıma şekli ve sorumlu kuruluş eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

a) Deniz yolu taşımacılığı – ICAO

b) Demir yolu taşımacılığı – OCTI

c) Hava yolu taşımacılığı – IATA

d) İç su yolu taşımacılığı – ZRK

e) Kara yolu taşımacılığı – UNECE

8. Aşağıdakilerden hangisi hava yolu taşımacılığında kabul görmeyen gizli maddelerden değildir?

a) Motorlu taşıt araçları

b) Solunum aparatları

c) Aşındırıcılar

d) Manyetik maddeler

e) Nanoteknoloji ürünü kumaşlar

9. Aşağıdaki taşıma şekli ve konvansiyon eşleştirmelerinden hangisi doğrudur?

a) Deniz yolu taşımacılığı-ICAO - TI

b) Demir yolu taşımacılığı-ADR

c) Kara yolu taşımacılığı-RID

d) İç su yolları taşımacılığı-IMDG - CODE

e) Hava yolu taşımacılığı-IATA – DGR

10. Tehlikeli maddelerin depolanmasıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a) Tehlikeli kimyasalların konduğu depolar havalandırma, alarm yangın söndürme vs. gibi sistemler ile donatılır.

b) Akaryakıt istasyonlarında satılan ürünler için kilit mekânlarda depolama şartı vardır.

c) Depo yakınlarına uyarı işaretleri asılır.

d) Tehlikeli maddeler; ilaç, gıda maddesi gibi ürünlerle aynı depolara konulamaz.

e) Çok özel niteliğe sahip maddeler kilitli mekânlarda depolanır

Cevap Anahtarı

1.E, 2.D, 3.B, 4.C, 5.B, 6.C, 7.A, 8.E, 9.E, 10.B

•