Euronun Ulusal Banknot ve Madeni Paralarla Değişimi ve Karşılaşılması Olası Meseleler

Tablo 6: Tasarruf Bankaları

	2000	1999	1998
Şube sayısı	271	292	320
Toplam çalışan^1	2.172	3.626	3.533
Krediler^2	67.084	67.255	63.551
Mevduat^3	60.853	70.202	73.235
Sermaye ve Rezervler^4	11.435	11.949	11.529
Toplam Bilanço b.^4	83.321	91.771	93.963

1.ortalama

2.halka kullandırılan, milyar kron

3.halkın mevduatı (hanehalkı, şirketler, yerel hükümetler), milyar kron

4.milyar kron

Kaynak: İsveç Bankalar Birliği

Yabancı Bankalar
Yabancı bankalara İsveç’te bankacılık yapma yetkisi ilk olarak 1986’da verilmiştir. Bu lisansların çoğunluğu şirketler kesimindedir. Yabancı bankalara 1990 yılında şube açma yetkisi verilmesiyle yabancı bankaların İsveç’teki iştirak halindeki bankaları şubeye dönüşmüş, ikisi dışında tüm bankalar şube olarak faaliyetine devam etmiştir. 1990 yılında yabancıların İsveç şirketlerinden hisse edinme yasaklarının kaldırılmasıyla, İsveç banka şirketlerinin hisseleri yabancılar tarafından da satın alınmaya başlanmıştır. Yabancı bankaların rakamları ticaret bankaları içinde yer almaktadır.
3.4.2.Bilanço Yapısı
Aktifler
İsveç bankacılık sistemi toplam aktiflerinin değeri 2000 yıl sonu itibariyle 3 trilyon İsveç kronuna yaklaşmıştır. 1990’ların ortalarında toplam aktiflerin yabancı iştirakler ve diğer grup şirketleri tarafından tutulan kısmı yaklaşık yüzde 10 iken, bu oran 2000 yılsonu itibariyle yüzde 40’lar civarındadır. Orandaki büyük değişim son yıllarda gerçekleşen büyümenin büyük kısmının yabancı kaynaklı olduğunu göstermektedir. Büyümenin dinamiğini birleşme ve devralmalar oluşturmuştur. 1997 yılındaki değişimin gerisinde Handelsbanken’in Standshypotek’i alması ve Nordbanken ile Merita Bank’ın birleşmesi varken, 2000 yılındaki değişimin gerisinde MeritaNordbanken’in Unidanmark ile birleşmesi ve SEB’nin BfG’yi satın alması vardır.
Tablo 7

İsveç Bankaları Aktif ve Pasifleri¹(Milyar Kron, Yüzde pay)

	2000	Pay	1999	Pay	1998	Pay	1997	Pay
Aktifler
Nakit ve kredi kurumlarından alacaklar	881	30	692	27	655	27	612	29
Devlet hisse ve bonoları	384	13	382	19	452	19	341	16
(Halka) krediler	1.158	39	990	38	920	38	869	40
Diğer aktifler	524	18	397	16	381	16	323	15
Aktif toplamı	2.947	100	2.461	100	2.408	100	2.145	100
Pasifler
Finansal kurumlara yük.	826	28	684	28	729	30	580	27
Mevduat ve halktan krediler	1.096	37	949	39	926	39	944	44
Menkul kıymetler^2	329	11	286	11	241	10	168	8
Diğer pasifler	537	18	419	17	397	16	331	15
Özkaynak ve rezervler (vergilendirilmemiş )	159	6	123	5	115	5	122	6
Toplam pasif	2.947	100	2.461	100	2.408	100	2.145	100

1. Tüm bankalar, yabancı banka şubeleri, büyük tasarruf bankaları ve ortak bankalar dahil

2. bono ve sertifikalar

Kaynak: İsveç Bankalar Birliği
1990’lar boyunca büyük bankalarda değişim olmakla beraber, aktiflerin genel olarak dağılımında önemli değişiklikler olmamıştır. Büyük bankalardaki kredilerin payı 1990’ların ortasında yüzde 70’ler civarında iken 2001 yılı başında yüzde 60’a gerilemiştir. Bu azalmanın gerisinde 1996 yılında uygulanmaya başlanan yeni muhasebe düzenlemeleri vardır. Düzenlemeler repo anlaşmaları ve türev kontratların piyasa değerinden kaydını zorunlu hale getirmektedir.
1990’ların ortalarına kıyasla bankaların tuttukları menkul kıymetlerin payı gerilerken, interbank işlemleri ve diğer aktifler artış göstermiştir. İnterbank işlemleri finansal piyasalardaki hareketlenmenin, diğer aktifler ise büyük bankaların hizmet yelpazelerindeki genişlemenin sonucunda artış göstermiştir. Diğer aktifler büyük oranda hayat, mal ve yükümlülüklerin sigortasını içermekle beraber türev kontratlar, iştirakler ve gayrimenkuller de yine burada yer almaktadır. (1991 yılında İsveç bankalarına sigorta şirketi sahibi olabilme izni verilmesini takiben şu anda hemen hemen bütün büyük bankaların birer sigorta şirketi vardır. Bankalar sigorta şirketleri aracılığıyla sermaye, hayat ve emeklilik sigortaları yaparak fon temin edebilmektedir.)
Tablo 8

Büyük Bankalar, Aktiflerin Dağılımı (Yüzde Pay)

	Krediler	Interbank	Menkul Değ.Cüzd.	Diğer Aktifler
1990	69.1	13.9	9.8	7.2
1991	73.8	9.7	9.9	6.6
1992	74.0	8.9	9.3	7.8
1993	68.7	7.2	15.1	9.0
1994	67.9	7.9	15.2	9.0
1995	58.9	10.8	14.1	16.2
1996	59.6	13.4	13.3	13.8
1997	62.6	14.1	7.9	15.5
1998	61.5	12.4	12.5	13.6
1999	62.9	11.9	10.8	14.4
2000	60.7	11.7	11.0	16.6
2001^1	59.1	12.0	11.4	17.5

1.2001 rakamları Ocak-Mart dönemine aittir.

Kaynak: Riksbank, Financial Stability Report 2001:1

Tablo 9

Büyük Bankalar, Pasif Yapısı (Yüzde Pay)

	Mevduat ve Kamudan Genel Borçlanma	Interbank Yüküm.	Çıkartılan Menkul Kıymetler	Alınan Diğer Krediler	Diğer Yüküm.	Özkaynak
1990	31.4	34.4	19.1	2.6	8.3	4.2
1991	35.0	25.7	25.9	2.5	6.8	4.1
1992	34.7	22.4	29.1	3.3	7.1	3.5
1993	38.3	16.3	29.7	3.8	7.8	4.1
1994	39.2	18.0	26.9	3.8	7.3	4.8
1995	32.1	18.6	26.9	3.2	14.5	4.8
1996	32.7	19.6	26.6	3.1	13.5	4.6
1997	31.7	21.0	27.7	3.2	12.2	4.2
1998	29.5	21.6	29.0	3.0	12.7	4.3
1999	30.8	16.1	31.6	3.1	13.8	4.6
2000	32.4	15.0	29.2	2.8	16.3	4.3
2001^1	31.0	16.3	28.8	2.8	16.9	4.1

1. Mart 2001 itibariyle.

Kaynak: Riksbank, Financial Stability Report 2001:1

Büyük bankaların finansman yapısında son yıllarda önemli değişiklik olmamıştır. Genel seyir içinde payı düşen mevduatlarda 2000 başından itibaren küçük bir artış görülmektedir. Interbank borçlanması ile çıkarılan menkul değerler arasındaki, dönem dönem birinin lehine değişen finansman tercihi 10 yıllık tablodan da görülebilmekte, birinin payının yükseldiği dönemde diğerinin payı düşmektedir.
Banka mevduatı yatırımcı açısından en likit seçeneklerden biri olduğundan bankalar da mevduat bağlantılı hizmetler vermekte, sonuçta bankalar büyük ve/veya küçük ödemeler için aracılıkta önemli bir rol oynamaktadırlar. İsveç’te de bankalar Merkez Bankası’nın takas ve ödemeler sisteminde (RIX) önemli rol almışlar ve uzun dönemde bireysel ödemeler için hem yatırımlarda bulunmuş hem de sistemler geliştirmişlerdir. Ölçek ekonomileri ve ürünlerin birbirleri ile rekabeti dikkate alındığında mevduat sahiplerine yeni, rekabetçi ödeme hizmetleri sunmadan yeni oyuncuların bu piyasalara girmesi, piyasada halen faaliyet gösterenlerle rekabet etmesi zor görülmektedir.
Krediler
Bankaların küçük ve orta ölçekli işletmelerin risklerini takibi sermaye piyasasının diğer üyelerine göre çok daha kolaydır. Küçük ve orta ölçekli işletmeler rekabete dayalı nedenlerle faaliyetlerinin başka kurumlarca bilinmesi istemediklerinden pek çoğu kredisini bankalardan almayı tercih etmektedir. Kredi müşterilerinin izlenmesi gibi masraflı bir konuda çok sayıda müşteri dolayısıyla ortaya çıkan bankaların göreli avantajlarından biri ölçek ekonomileri diğeri ise riskin dağıtılmasıdır. Dolayısıyla kredilerin oluşturulması ve alacaklıların izlenmesinde bankaların aracılığı maliyet açısından çok daha etkin hale gelmektedir. İsveç’te de kredi piyasasında hakim grup bankalardır.
Ülkedeki büyük bankaların son beş yıllık rakamlarına bakıldığında bütün büyük bankaların rakamlarında artışa rağmen, belirgin bir trend görülememektedir. Sektörün toplam kredilerinin artışı ile kıyaslandığında büyük banka kredilerinin önemli miktarda artmadığı, toplamdaki artışın butik bankaları, sigorta şirketleri ve yabancı banka kredilerindeki artıştan kaynaklandığı görülmektedir.
Tablo 10

Büyük Bankalar, Kredilerin Sektörel Dağılımı (Yüzde Pay)

	HaneHalkı	Emlak Yönetimi	Mal ve Hizmetler	Taşımacılık	İnşaat Sektörü	İmalat Sektörü	Diğer^1	Toplam
1997	40.4	16.4	10.2	2.5	1.9	16.1	12.5	100.0
1998	37.8	15.5	9.3	4.7	3.8	14.9	14.0	100.0
1999	37.1	15.1	9.5	3.7	5.3	14.6	14.7	100.0
2000	36.5	15.1	8.0	3.4	3.9	13.3	19.8	100.0

1.Tarım, ormancılık, bankacılık hariç finans sektörü, deniz taşımacılığı ve belediyeler dahil.

Kaynak: Riksbank, Financial Stability Report 2001:1

Kredi çeşitlenmesinin düzeyini görmek üzere kredilerin dağılımına bakıldığında hanehalklarına kullandırılan kredilerin yüzde 35 ile 1997’deki yüzde 40’lık seviyesine kıyasla gerilediği görülmektedir. Emlak ve inşaat piyasasına kullandırılan kredilerden oluşan emlak kredileri son dört yıl boyunca yüzde 20’ler düzeyinde hemen hemen aynı kalmıştır. Diğer’in payının artması ise satınalmaların gerçekleştiği geçen yıllar içinde geçmişte görece önemsiz olan sektörlerin daha önemli hale gelmesinden kaynaklanmaktadır.
Daha önce de bahsedildiği gibi (Tablo 4) İsveç bankalarının yurtdışına kullandırdıkları kredilerden kaynaklanan alacakları az sayıda ülke arasında dağılmaktadır. Bu nedenle İsveç Merkez Bankası ve bankaları bu ülke ekonomilerini de yakından takip etmektedir.
Kredi Zararları
Gerçekleşmiş kredi zararı rakamları ve/veya bunların toplam krediler içindeki payı gelecek dönemde oluşabilecek zararların hesaplanmasında bir işleve sahip değildir. Ancak değişik ekonomik ortamda zararların nasıl bir seyir izlediğinin bilinmesi veri bir ortam içinde kredilerin olası seyrine dair bir tahmin yapılmasında yardımcı olacaktır. Büyük bankaların kredi zararı rakamlarına bakıldığında genel seviyede büyük bir değişiklik olmadığı görülmektedir.
Takibe düşmüş kredilerin eşit olduğu durumlarda bile daha fazla karşılık ayıran kurumların daha az takibe düşmüş krediye sahip olacağı dikkate alındığında, bankalar arasında takipteki kredi rakamlarındaki büyük farklılıklar bankaların takipteki kredileri için ayırdıkları karşılık oranlarındaki farklılıklardan kaynaklanmaktadır. Kendi içindeki seyrine bakıldığında kredi zararlarının kriz sonrası yıllarda büyük ölçüde azaldığı, uluslararası bir karşılaştırma ile bakıldığında son yıllarda kredi zararlarının çok düşük seviyelerde olduğu görülmektedir.