Эярдяни аь гу кими

BƏRADƏRİM FİRİDUN BƏYƏ TƏQDİM

ETDİYİM RƏSMİMİN ALTINA (s.51)
İlk dəfə nəşr edilir. Avtoqraf əsasında verilir. Yazılış tari­xi qeyd olunmamışdır. 1908-1913-cü illər arasında yazıldığı təxmin olunur. Həmin şerin bir tərəfində A.Şaiqin vizit və­rə­qə­sinə F.Köçərli üçün yazdığı başqa mənzum parçalar da var­dır. Onları eynilə veririk:

Çoxdandır olmayırdı didarınız müyəssər,

Gəldim vüsalınızla olsun gözüm münəvvər.
Yox idiniz, qayıtdım, atəş içində canım,

Könlüm deyirdi sanki, ey dosti-mehribanım.

Aya, rəvamıdır ya, bir qəlbi-pür məhəbbət,

Məsud, şən gülərkən etsin məlul övdət.

Gəldim görəm o kokəbi-səyyarəni, fəqət

Məyus olunca: «Seyr ediyormuş», - dedim əvət.

Gəldim, yox idiz siz, çox-çox təəssüf etdim,

Görüşməyib sizinlə məyus qayıtdım, getdim.

FİDAN (s.51-52)
«Şəlalə» jurnalında «Pöhrən» sərlövhəsi ilə nəşr edil­miş­dir (18 fevral 1914, № 7, s.7). Bir çox əlyazmalarında da şer belə adlandırılmış və şair «pöhrən» sözünə aşağıdakı iza­hatı yazmışdır: «Kötüklərin rişəsindən çıxan fidanlara deyi­lir». Yazılış tarixi: 25 yanvar 1914-cü il.

Bütün nəşrlərə daxil edilmişdir. Burada son nəşrin mətni əsas götürülmüşdür. Əlyazmalarda və 1914-cü il çapında şerin dördüncü bəndi fərqli şəkildə verilmişdir:

Bu fidanlar həpsi sağlam bir kötükdən göyərmiş,

Bir damardan ayrılmışdır, bir ormanın fidanı.

Bir döldən, bir yataqdandır, həpsinin birdir qanı,

Bir çeşmədən su içmişdir, bir bağiban becərmiş.

İRƏLİ (s.52)
Bütün nəşrlərə daxil edilmişdir. Şairin arxivində saxlanan altı avtoqraf arasında əhəmiyyətli fərq yoxdur. Burada son nəşr əsas götürülmüşdür. Bütün əlyazmalarında şerin yazılış ta­rixi 1914-cü il göstərilmişdir.
DAN ULDUZU (s.52-53)
İlk dəfə seçilmiş əsərlərin son nəşrinə daxil edilmişdir. Müəllif tərəfindən bir neçə dəfə işlənmiş bu mənzumənin av­toqrafı çoxdur. Burada son variant əsas götürülmüşdür. Şer 1914-cü il fevralın 2-də yazılmışdır. A.Şaiq şeri nə müna­si­bətlə yazdığını «Xatirələr»ində belə izah edir: «O zaman məni çox düşündürən məsələlərdən biri də Azərbaycan qa­dın­larının vəziyyəti idi. Bu münasibətlə qadınlara məxsus bir məcmuə nəşr etmək fikrinə düşdüm. Hətta 1914-cü ildə «Dan ulduzu» sərlövhəli bir şer yazdım, məcmuənin cildinə ver­mək üçün realni məktəbin rəssamına şerin məzmununa mü­nasib bir şəkil çəkdirdim. Rəsm sökülməkdə olan dan ye­ri­ni təsvir edirdi. Ziyalı Azərbaycan qızı çiçəkli çəməndə daya­na­raq bir əlində al bayraq tutmuş, digər əlində o biri tayda qa­ranlıqlar içində bulunmada olan çarşablı qızlara tərəf uzatmış­dı… Bayrağın üstündə «Dan ulduzu» sözləri yazılmışdı». «Xa­ti­rə­lərim», Bakı, 1961, s. 84-185.

Həmin jurnalı A.Şaiq N.Nərimanovla birlikdə nəşr etmək istəmiş, lakin arzusunu yerinə yetirə bilməmişdi.