Эярдяни аь гу кими

KİMDİR HAQLI?
İki pərdəli mənzum komediya

L.N.Tolstoydan iqtibas

İştirak edənlər:
Rüstəm (40 yaşında bir kəndli) – əkinçi

Gülsənəm – onun övrəti

Qəmər – Rüstəmin anası

Fatı – Rüstəmin qızı, 17 yaşında

Səadət

Zəhra – iməci qonşu qadınlar

Mələk

Murad – qonşu uşağı

Yunus – Gülsənəmin qardaşı

Gülpəri – kürəkənin xalası

Əhməd – Gülpərinin oğlu

Nazlı – Gülpərinin qızı
BİRİNCİ PƏRDƏ
Səhnə Azərbaycan kəndlərinin birində əkinçi

R ü s t ə m i n evində vaqe olur. G ü l s ə n ə m,

qızı F a t ı y a cehiz hazırlayır. Sadə, fəqiranə

döşənmiş bir otaqda iməci qadınlar oturub

yun darayır, səs-səsə verib oxuyurlar.
Q a d ı n l a r
Oturmuşdum səkidə,

Ürəyim sək-səkidə.

Yardan bir alma gəldi

Bir qızıl nəlbəkidə.

Ucadır eyvanımız,

Qoşadır xırmanımız.

Sən ordan çıx, mən burdan,

Kor olsun düşmanımız.

Mənim ərim molladır,

Atını gümüş nalladır.

Əlində bir alma var,

Gah verir, gah alladır.

S ə a d ə t
Ay Gülsənəm, toy nə zaman başlanır?
G ü l s ə n ə m
On günəcən başlanar

S ə a d ə t
Ay qız, söylə görüm bir,

O vaxtadək nə hazırlıq olacaq?

İşlər yarımçıq tökülüb qalacaq!
G ü l s ə n ə m
Nə bir çətin iş var, tökülsün qalsın?

İki cəcim, bir farmaşdır, bir xurcun,

Bir də üç-dörd sicim, örkən və çatı…
Z ə h r a
Hara getmiş, görünməyir heç Fatı?

Bu tədarük onun üçün görünür,

O utanmaz bəs harada sümsünür?
Q ə m ə r
Qonaq gedib bibisinin evinə
M ə l ə k
Nə aldınız oğlandan? Qoçaq nənə,

Söylə görək!.. Bu ki bizdən gizləyir.

(Gülsənəmə işarə ilə)
Q ə m ə r

Gizli nə var ki? Söyləyim qoy bir-bir

(barmaqlarını bir-bir sayır)
Üç yüz manat başlıq, iki dəst paltar,

Tafta gərdək, tafta tuman və kömlük.

Üç mis qazan, üç dəst yorğan və döşək,

Gümüş kəmər, iki üzük, bir xalı.

S ə a d ə t

Kişi oğlu yaxşı durub irəli,

Yaxşı verib, boya-başa yetişsin.
G ü l s ə n ə m

Görüm Allah sizə də qismət etsin,

Xoşbəxtlik gülsün qızın üzünə.
Z ə h r a
Dünən çopur Gülcahanın qızına

Əyriburun kəl Əhmədin arvadı,

Eşitdinizmi ki, elçi gəlmişdi?

M ə l ə k

Necə oldu, doğurdan, düzəldimi iş?

Z ə h r a

Düzəlmədi!

M ə l ə k

Niyə?

Z ə h r a
Anası batmış

Beş yüz manat nəğd başlıq istədi.

S ə a d ə t

Onun qızı gün bürcündənmi gəldi?

Sarsaqlayıb, sərsəm olubdur, nədir?

O başlıq heç bəy qızına verilmir,

Ay qız, adamlar heç bilmir eybini.

Özləri tanrı Tanrıverdinin qızını

Alanda yüz əlli başlıq vermədi,

Başlarına it oyunu gətirdi.

Z ə h r a
Cırtdan Xudaverdinin oğlu

Kasıb bir oğlan idi, amma qoçaq,

Gördünüzmü, necə ağır xərc çəkdi?
M ə l ə k
Nəyə gərək? Ölür acından indi

Qapısında bir cüt inək də yoxdur,

Tənbəl öküzlər tək yeyir, sallanır.
S ə a d ə t
Məmiş qızı Nazlını cunbul Cabar

Çox istədi, ucadan başladılar.

Naçar qalıb, qızı götürdü, qaçdı,

Qızın anası ağladı, baş açdı.

Amma yaxşı söyləyirlər oğlanı
M ə l ə k

Deyirlər ki, qız da sevmiş onu.

Gör bir əyyam necə xarab olubdur,

Həya, abır, namus heç qalmayıbdır.

Z ə h r a

Böylə, böylə adamların üzünə,

Allah, necə dağılmayır zəmanə.
Q ə m ə r
Özbaşına böyük olubdur hər kəs.
M ə l ə k
Axşam oldu, getməyəkmi?
H a m ı s ı
Gedək bəs!.. (hamı ayağa qalxır)


G ü l s ə n ə m

Sizlərə də eləsin Allah qismət,

Biz də kömək eyləyək.
Z ə h r a
(əlini uzadıb)
Ay Səadət,

Tut əlimi sən Allah, bircə qaldır,

Vay-vay ayaqlarım nə pis yatıbdır.
(Zəhra Səadətin əlindən tutub qaldırır,

hamı gedə-gedə)
M ə l ə k
Sağ ol, Allah mətləblərin yetirsin,

Hər ikisin boya-başa yetirsin.

G ü l s ə n ə m

Çox sağ olun, yanınızda xəciləm.

S ə a d ə t
Boylə sözlər danışma, ay Gülsənəm,

Azmı bizim dadımıza yetmisən?

Xeyrimizə-şərimizə getmisən?

Hamımızın boynumuzda var haqqın.

H a m ı
Çox sağ olun!
G ü l s ə n ə m

Xoş gəldiniz.

Q ə m ə r
Sağ olun.
(Gedirlər. Gülsənəm yun və daraqları

cəm edə-edə)
G ü l s ə n ə m

Bunlar da qurtardı, yığım bir yana,

Amma sabah gərək qurulsun xana.

Yavaş-yavaş cəmim xurcun toxuyaq,

Xeyir işdir, lazımdır tez başlayaq.
Q ə m ə r
Hələ tez ol, cəld ol, yığışdır görək!

Rüstəm indi gələr, hazırla əkmək,

Burnumuzdan tökər sonra hamısın.

G ü l s ə n ə m
Oynamıram ki? Neyləyim, qoy gəlsin!
(Uşağın beşiyinə tərəf gedib diqqətlə

uşağın yatmasına baxır)

O xırda əllərə qurban olum bən

(Qəmərə)
Amma bu gün nə yaxşı yatdı nəvən.

(Rüstəm əlində ağac içəri daxil olur

və acıqlı bir səslə)
R ü s t ə m
Ay Gülsənəm, lap ölürəm acından,

Nəyin vardır? Tez ol gətir.

G ü l s ə n ə m
Bir dayan!

Nə xəbərdir, baş götürüb deyəsən.

R ü s t ə m

Çox danışma, gətir qatıq-çörəkdən.

İlan kibi, bir bax, qabıq qoymuşam,

Əziyyətdən dəxi cana doymuşam.

Qan-tər içindəyəm, görmürmü gözün?
G ü l s ə n ə m

Yaxşı, yaxşı, nədir məqsədin, sözün?

Beş-on qarış gedib cüt sürmüsən?

Bən də evdə qalmamışam ki bikar!

R ü s t ə m

Neyləmisən, bir de görüm, a yassar?!

Bənim kibi gün altında bişmisən?

Əlləşməkdən əldən, dildən düşmüsən?

Əllərini qayış, kotan yeyibdir?

Bənim kibi qabarmı eləyibdir?

Əyilməkdən çəkəmmirəm belimi.

G ü l s ə n ə m

Yaxşı, yaxşı, açma bənim dilimi,

Görünür ki, evdə oynamışam,

His-tüstüdən, bir bax, bən də yanmışam.

Əlləşirəm dan açılandan bəri,

İşdən-gücdən durmamışam ki geri.

Neçə gündür başım işə qarışıb,

Əziyyətim, zəhmətim həddən aşıb.

On bir ayı yeyirsən, sallanırsan,

Bir ay az-çox zəhmətə qatlanırsan.

Nə var sənə? Bir kotandır, bir başın,

Bənim kibi yoxdur ki yüz cür işin.

Toy qabaqda, bənimlədir hər zəhmət

R ü s t ə m
Doğru deyirsən, ay atana rəhmət,

Nədir işin?

G ü l s ə n ə m
Dayan bir-bir söyləyim:

Sac asıram, fətir, əkmək yapıram,

Atlı kibi ora-bura çapıram,

Odun, çırpı daşıyıram şələ-şələ.