G`arbiy sibir teksiliklari reja: Kirish

5.Ichki suvlari

Muzlikning janubiy chekkasi suvlarini Qoradengiz havzasiga yo'naltiradigan muzlikdan oldingi daryolar oqimini to'xtatdi. Daryo suvlarining bir qismi Qora dengizga yetib kelgan. Muzlikning janubiy chekkasida ko'l havzalari paydo bo'ldi, janubi-g'arbga, To'rg'ay bo'g'ozi tomon oqib o'tadigan kuchli fluvioglasial oqimlar paydo bo'ldi.
Gʻarbiy Sibir tekisligining janubida, Ural togʻ etaklaridan Irtishgacha, baʼzi joylarda esa sharqda (Prichulym platosi) lyosssimon tuproqlar keng tarqalgan; ular daryolararo platolar yuzasida, tub jinslarini bir-biriga yopishgan holda yotadi. Taxminlarga ko'ra, lyossga o'xshash qumloqlarning paydo bo'lishi eol yoki elyuvial jarayonlar bilan bog'liq bo'lib, ehtimol bu qadimgi dengizlarning deltasi va qirg'oq yotqiziqlaridir.
Muzlararo davrlarda G'arbiy Sibir pasttekisligining shimoliy qismi katta daryolar - Ob, Tazu, Puru, Yenisey va boshqalar vodiylari bo'ylab kirib boradigan boreal transgressiya suvlari bilan to'lib toshgan. Yenisey - 63 ° N gacha. sh. Gidan yarim orolining markaziy qismi dengiz boreal havzasidagi orol edi.
Boreal dengiz zamonaviy dengizga qaraganda ancha issiqroq edi, buni issiqlikni yaxshi ko'radigan mollyuskalarni o'z ichiga olgan mayda qumli va qumloqlardan hosil bo'lgan dengiz cho'kindilari tasdiqlaydi. Ular 85-95 balandlikda yotadi m hozirgi dengiz sathidan yuqori.
G'arbiy Sibirdagi so'nggi muzlik qoplama xarakteriga ega emas edi. Ural, Taymir va Norilsk tog'laridan tushgan muzliklar ularning markazlaridan unchalik uzoq bo'lmagan joyda tugadi. Bu ularning terminal morenalarining joylashishi va G'arbiy Sibir tekisligining shimoliy qismida so'nggi muzlik davridagi morena konlarining yo'qligi bilan ko'rsatilgan.
Ko'llar. G'arbiy Sibir tekisligida ko'llar ko'p. Ular tekislikning barcha tabiiy zonalarida uchraydi va daryo vodiylarida ham, suv havzalarida ham tarqalgan. Ko'llarning ko'pligi hududning tekisligi va drenajining yomonligi bilan bog'liq; muz qatlami va uning erigan suvlari faoliyati; permafrost - buzilish hodisalari; daryo faoliyati; pasttekislikning janubiy qismidagi bo'sh konlarda sodir bo'ladigan suffuziya jarayonlari; torf yerlarini vayron qilish.
Havzalarning kelib chiqishiga koʻra Gʻarbiy Sibir tekisligidagi koʻllar quyidagi turlarga boʻlinadi: 1) qadimgi suv oqimi boʻshliqlarining chuqurlashgan uchastkalarini meros qilib olgan koʻl havzalari. Ularning paydo bo'lishi qadimgi muzliklarning chekka zonalarida va Ob va Yenisey daryolarining to'g'onlangan suvlari oqimi zonalarida muz qatlamlari davridagi suv oqimlarining faolligi bilan bog'liq. Ushbu turdagi ko'llar qadimgi suv bo'shliqlarida joylashgan.
Er osti suvlari. Gidrogeologik sharoitga ko'ra G'arbiy Sibir tekisligi G'arbiy Sibir deb ataladigan ulkan artezian havzasidir. G'arbiy Sibirning er osti suvlari turli xil paydo bo'lish sharoitlari, kimyoviy va rejimlari bilan ajralib turadi. Ular mezozoydan oldingi, mezo-kaynozoy va toʻrtlamchi davrlarning birlamchi yotqiziqlarida turli chuqurliklarda joylashgan. Suvli qatlamlar qumlar - dengiz va kontinental (allyuvial va tashqariga chiqadigan), qumtoshlar, qumloqlar, qumloqlar, kolbalar, burmali poydevorning zich singan jinslari.

6-rasm
Er osti suvlari chuchuk bo'lib, yer yuzasiga yaqin joylashgan (3-5 dan 12-15 gacha chuqurlikda) m). Suv havzalarida keng sfagnum botqoqlari rivojlangan. Daryolar bir oz qiyaliklarga ega, keng, kuchli aylanma kanallarda sekin oqadi. Bu daryo suvlarining zaif minerallashuvi bilan bog'liq (50-150 mg/l) va turg'un suvlarning yomon aeratsiyasi. Daryolarda to‘g‘onlar bor. Zamora hodisalarining mohiyati quyidagicha: oz miqdorda kislorod va koʻp organik moddalar boʻlgan yer osti va botqoq suvlari Ob va uning irmoqlariga kiradi. Daryolarda muzning paydo bo'lishi bilan havodan kislorod kirishi to'xtaydi va botqoq suvlari daryolarga oqib, kislorodni o'zlashtirishda davom etadi. Bu kislorod tanqisligiga olib keladi va baliqlarning ommaviy o'limiga olib keladi. Zamora zonasi taxminan 1,060,000 maydonni egallaydi km 2. Shimolga qarab, o'lik zona daryoning quyi oqimiga boradi. Ob va hatto Ob ko'rfaziga qadar cho'zilgan.