GediZ ÜNİversitesi YÜksek lisans tezi

Hile Denetimi Süreci

Suiistimal incelemesi süreci, suiistimal teorisi yaklaşımı üzerinde yürütülür. Bu sürecin birbirini izleyen dört adımı bulunmaktadır:

• 
  Eldeki verilerin analizi,
  
• 
  Suiistimal teorisinin oluşturulması, gerektiğinde revize edilmesi ve doğrulanması
  
• 
  Bağımsız denetim ile suiistimal incelemesinin aşağıdaki tabloda karşılaştırılması yapılması.
  

Tablo: 5.1. Denetim ve Suiistimalin İncelenmesi

Zamanlama	Denetim Tekrarlayan (Tekrar Eden)	Suiistimal İncelemesi Tekrarlamayan (Tekrar Etmeyen)
	Denetim Faaliyeti düzenli ve tekrarlayan bir şekilde yürütülür	Suiistimal incelenmesi tekrarlamayan bir faaliyettir. Bu faaliyet yalnızca yeterli dayanak olması halinde yapılır.
Kapsam	Genel	Özel
	Denetim kapsamı finansal bilgilerin incelenmesidir.	Suiistimal inceleme özel iddiaların açıklığa kavuşturulması amacıyla yapılır.
Amaç	Görüş	Sorumluyu/Sorumluları Tespit Etmek
	Denetim faaliyeti genellikle finansal tablolar veya ilgili bilgiler hakkında bir görüşe ulaşmak amacıyla yapılır	Suiistimalin incelemesinin amacı suiistimalin meydana gelip gelmediğin ortaya çıkarmak ve sorumlulukları tespit etmektir.
İlişki	Kişiye Karşı Olmaması	Kişiye Karşı Olması
	Denetim Sürecinin özelliği kişiye karşı olarak yürütülmemesidir.	Suiistimalin incelemesi, sorumluyu bulma amacıyla yapıldığı için kişiye karşı olarak yürütülür.
Metodoloji	Denetim Teknikleri	Suiistimal İncelemesi Teknikleri
	Denetim finansal bilgilerin incelemesi ve destekleyici kanıt toplanması suretiyle yapılır.	Suiistimal incelenmesi
		1) Belge İncelemesi
		2) Devlete ait (veya kamuya açık) kayıtlar gibi dış ortamdan alınan bilgilerin gözden geçirilmesi
		3) Mülakatlar ile yapılır.
Standart	Profesyonel Şüphecilik	Kanıt
	Denetçilerin denetim faaliyetlerinin yürütülmesinde profesyonel şüphecilik ile hareket etmesi gerekir.	Suiistimal incelemesi yapanlar bir suiistimalin açığa kavuşturulmasında suiistimalin kanıtlanmasına veya olmadığının ortay çıkarılmasına yardımcı olacak kanıtların ele geçirilmesine çalışırlar.

Kaynak: Finansal Bilgeler Analizi, Muhasebe Dergisi, 2003

Bağımsız denetçinin etkin bir denetim yapabilmek için hile riskini değerlemesi ve hileler konusunda iç denetçiyle işbirliği içinde olması çok önemlidir. Ülkemizde hileler konusunda SPK’nın bağımsız dış denetim tebliğinde ve meslek yasasında tam olarak yeterli düzeyde ve açık bir şekilde ortaya konulmaması ve denetçilere yol gösterecek SAS No. 99 gibi bir kılavuzun da bulunmaması denetim mesleğinin gelişimini engellemektedir.

• 
  SONUÇ
  

Günümüzde işletmeler muhasebe hilelerinin önlenmesi ve ortaya çıkarılması için genellikle iç kontrol, iç denetim, bağımsız denetim ve güvenlik soruşturmaları gibi geleneksel mekanizmaları kullanmaktadır. Söz konusu mekanizmalar yararlı olmakla birlikte ekonomik ve ticarî gelişmelerin hızına uygun biçimde değişim gösterememekte ve iktisadî, ticarî ortam dönüşüm geçirip yeni bir görünüm ve yapıya kavuşurken halâ dönüşüm öncesi ortamın kontrol ve denetimlerini yapmaya çalışmaktadır (Akyel, 2002).

“Hileli finansal tabloların varlığı pek çok açıdan bir risk unsuru haline gelirken denetçilerin işletmede yapılan hileleri tespit etmesi oldukça güçtür. Hileli durumlar, kayıp para miktarını bulmak, işten atmak ya da suçluların cezalandırılmasını sağlamak, tekrarlanmasını önlemek, suçsuz kişilerin aklanması ve şüpheyi ortadan kaldırmak bakımından tam bir soruşturma havasında yönlendirilmelidir” (Akyel, 2002).

Ülkemizde ortaya çıkan muhasebe hilesi olaylarında vergi kaçırma amacı ön plana çıkmakta ve gerçekleştirilen vergi incelemelerinde, yapılan hilelerin, vergi matrahını azaltmaya ya da gider ve maliyetleri yükseltmeye yönelik olduğu anlaşılmış, işletme yönetimleri tarafından vergi kaçırma amacı ön plana çıkmıştır. Bu da devletin en önemli gelir kaynağının olumsuz etkilendiğini göstermektedir.

Ülkemizdeki bağımsız denetçilerin hileler konusunda eğitimi sağlanmalı, gerekirse Avrupa Hile Konferansları’nın ülkemizde de yapılması gibi çalışmalara gidilmelidir.

Hileli Finansal Raporlama (HFR)’ye yönelik kaygıların artışıyla beraber, finansal denetimin kalitesi ve etkinliğine ek olarak, finansal raporların doğruluk ve dürüstlüğüne yönelik güvenin de zedelendiği görülmektedir.

Gerçekte muhasebe hilelerinin önlenmesi ve ortaya çıkarılması için değil, sağlıklı bir kontrol atmosferi ve kültürü yaratmak amacıyla günümüzde hemen hemen her işletme kendi bünyesinde iç kontrol yapıları ve sistemi kurmalıdır.

Finansal bilgilerinin bağımsız denetimi ve istihdam ettiği çalışanlarının güvenlik soruşturmaları yapılmalıdır.

İlgili kuruluşlar birlikte çalışarak hile ile ilgili denetçilerin yararlanacağı bir rehber oluşturabilir.

Sonuç olarak, bu kontrol ve denetim araçlarından beklenen etkinlik sağlanamamakta ve özellikle muhasebe hilelerinin önlenmesi ve ortaya çıkarılmasında düşünüldüğü ölçüde başarı elde edilememektedir.



KAYNAKLAR DİZİNİ

Akyel, N., 2002, Hilenin Muhasebe Denetimindeki Yeri, Uluslar arası Balkanlar Tarih ve Kültür Kongresi, Sakarya, 1s.

Graycar, A., and, Smith, R., 2002, Kriminoloji Belirlenmesi ve Yönetimi Avustralya Enstitüsü, 21. Yüzyılda Kurumsal Dolandırıcılık, Avustralya Enstitüsü, 5p.

Kenyon, P., and Tilton, D., 2006, “Potansiyel Kırmızı Bayraklar ve Sahtecilik Tespit Teknikleri”, Adli Muhasebe Soruşturması, 133p.

Kurnaz, N., 2006, “Kurumsal Yönetim Ekseninde Risk Odaklı İç Denetim : Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi İşletmesindeki Risk Odaklı İç Denetim Uygulama Analizi” Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara, 113s.

Arzova, B., 2003, “İşletmelerde Çalışanlar Tarafından Yapılan Hilelerin Kırmızı Bayraklar Yoluyla İzlenmesi” Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 20, İstanbul, 120s.

Yılancı, M., 2003, “denetim komitesinin İç Denetimin Etkinliğini Sağlamadaki ve Hileleri Önlemedeki Rolü”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Sayı, 8, Ankara, 158s.

Bozkurt, N, 2001, “İşletmelerde Çalışanların Yaptıkları Hileler, Ortaya Çıkartılması ve Önlenmesi” Seminer Notları, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 23s.

Pacini, W.C., and Sinanson, D., 1999, Dolandırıcılık ve Hilelerin Belirlenmesi, Auduting, Yönetim Dergisi, New York, 186p.

Altın, vd., 2006, Adli Muhasebe Soruşturma İçin Bir Rehber, New Jersey, 157p.

Skousen, C.J., 2004, Uygunluk ve SAS 99 Dolandırıcılık Risk Faktörleri Akıllı Yetenek Ampifirik Araştırma”, Doktora Tezi, Oklohoma State University, Oklohoma, 9p.

KAYNAKLAR DİZİNİ (devam)

Howe, M.A., 1999 “Yönetim Sahtecilik ve Kazanç Yönetimi, Sahtekarlık GAAP Karşı Dolaylı Gelir, Artırma Aracı”, University Of Connecticut, 2p.

Rezaee, Z., 2002, Muhasebe Dönem Sonu İşlemleri, Türkmen Kitabevi, 14. Baskı, İstanbul, 15p.

Şimşek, E.E., 2001, “Türk Vergi Hukukunda Muhasebe Hileleri”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 8s.

Peker, A., 1988, Modern Yönetim Muhasebesi, İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakültesi Muhasebe Enstitüsü, Yayın no: 53, 4. Baskı, İstanbul, 3s.

Sevilengül, O., 2003, Genel Muhasebe, Gazi kitabevi, 11 Baskı, Ankara, 9s.

Sevig, V., 2004, “Kayıtlarda Hesap ve Muhasebe Hileleri”, İzmir.

Şimşek, E.E., 2001, “ Türk Vergi Hukukunda Muhasebe Hileleri”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 13s.

Bozkurt, N., 2000, “İşletmede Hile Yapan Çalışanların Karakteristik Özellikleri”, Yaklaşım Dergisi, İstanbul, 15 -22ss.

Süer, A.Z., 2004, Muhasebe Mesleğinde Enron Vak’ası ve Getirdikleri, İSMMMO Yayınları, İstanbul, 44ss.

Tekin, F., ve Çelikkaya, A., 2005, Vergi Denetimi, Sekçin Kitabevi, Ankara, 230s.

Güçlü, F., 2005, Muhasebe Denetimi, Detay Yayıncılık, Ankara, 75 -76ss.

Mark, R.S., 1995, “Çalışan Elemanların Sahtekarlıklarını Kabul Etmesi”, Dolandırıcılık Dergisi.

Kiracı, M., 2005, “Hile riski Değerlemesinin ve Hileleri Bulmanın Denetimin Etkinliğindeki Rolü ve Türkiye’deki Denetim Firmalarına Yönelik Bir Araştırma” Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, İzmir.

KAYNAKLAR DİZİNİ (devam)

Bayraktar, A., 2007, Türkiye’de muhasebe Hileleri Tarihi, Trakya Üniversitesi Oysal Bilimler Enstitüsü Edirne, 5s.

ÖZGEÇMİŞ

22.01.1986 yılında dört kişilik ailenin en küçük ferdi olarak İzmir İlinde doğup, ortaokul, lise ve üniversiteyi İzmir ‘ de tamamladıktan sonra, 2011 yılında SMMM sınavını kazanıp Mali Müşavirlik Mesleğine adımını atan DİDEM PEKUYAR halen Organize Sanayi Bölgesinde Faaliyet gösteren bir şirkette Muhasebe Müdürü olarak görev almaktadır.