Global iqtisodiyotda kashbqollik muammolari va uni yechishga yanlashishlarning evolusiyasi

1960-1982 yillar: dinamik rivojlanish
davri
Quyidagi rasmda (1-rasm) so‘nggi ellik
yil ichida aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan
yalpi ichki mahsulot (YaIM) dinamikasi
rivojlanayotgan hududlar kesimida
ko‘rsatilgan [2].
Tadqiqotimizda biz dinamik va tizimli tahlil,
sintez va mantiqiy sxemalarni loyihalashdan
foydalandik.
Tadqiqot natijalari va muhokama
qulay xalqaro iqtisodiy sharoitlar. Ular
tabiiy resurslarni qayta ishlash vositalariga
ega bo'lmasdan turib, ularni tugatishda
davom etmoqdalar. Ularda jadal o'sib
borayotgan aholi ehtiyojlarini qondirish
uchun etarli moliyaviy resurslar mavjud
emas. Vaziyatni ko'plab rivojlanayotgan
mamlakatlarning xorijiy banklar va
hukumatlar oldidagi qarzlari yanada
og'irlashtirmoqda.
Rivojlanayotgan va rivojlangan
mamlakatlar o'rtasidagi tafovutga kelsak
(rasmda bu Qo'shma Shtatlar va
rivojlanayotgan mamlakatlar o'rtasidagi
masofada aks ettirilgan. Agar bu
mamlakatlar Evropa Ittifoqi davlatlari bilan
taqqoslansa, ko'rsatkich shunga o'xshash
bo'lar edi), u Afrika va Lotin uchun sezilarli
darajada o'sdi. Amerika, Janubiy Osiyo
va ayniqsa Sharqiy Osiyo davlatlarining
orqada qolgan qismi qisqarmoqda.
Afrikada aholining yarmi
hali ham eng kam yashash darajasidan
(kuniga bir yevro) pastda yashaydi.
Shunday qilib, umuman olganda, so'nggi
yarim asrdagi global rivojlanish natijalari
bir-biriga ziddir. Aytgancha, kontrast
nafaqat mintaqalarga, balki davrlarga ham
tegishli. Darhaqiqat, so'nggi ellik yil dunyo rivojlanishining uchta alohida bosqichiga to'g'ri keldi.
Bu davrda koÿpchilik rivojlanayotgan
mamlakatlar qishloq xoÿjaligi mahsuldorligini
oshirish va sanoatlashtirish boÿyicha faol
siyosat olib bordi, koÿpincha tashqi
savdoda protektsionistik choralar bilan
uygÿunlashdi. Kapitalni to'plash,
infratuzilmani yaratish, inson kapitalini
rivojlantirish (ta'lim, kasb-hunar ta'limi,
sog'liqni saqlash) jarayoni sodir bo'ldi, bu
esa yanada progressiv iqtisodiy tuzilmaga
o'tish, unumdorligi past bo'lgan an'anaviy
faoliyat ulushini kamaytirish imkonini berdi.
ILMIY JURNALI “BOSHQARUV BOSHQARBI” 3-son 2023
Machine Translated by Google

---

1980-yillar Lotin Amerikasi va Afrika
mamlakatlari iqtisodiyoti uchun "yo'qotilgan
o'n yillik" hisoblanadi. Shu bilan birga
1990-yillarning boshlarida. Dunyoda o'ta
qashshoqlik ulushi 30% dan oshdi, ammo
bu o'rtacha ko'rsatkich mamlakatlar
o'rtasidagi katta farqlarni yashirdi. Ularning
ba'zilarida, masalan, Evropa va Shimoliy
Amerikada, o'ta qashshoqlik deyarli
2011 yildan beri Janubiy Osiyo o'ta
qashshoqlik to'plangan dunyo mintaqasi
bo'lishni to'xtatdi: bugungi kunda o'ta
qashshoqlikda yashovchi odamlarning eng
ko'p qismi Sahroi Kabirdan janubiy Afrikada
joylashgan.
Osiyo jadal ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishda.
Xitoyda Den Syaopin boshlagan islohotlar
tez orada o‘z samarasini bera boshladi [3].
Osiyoning boshqa mamlakatlarida NIS
tashabbusi bilan sanoat mahsulotlarini
eksport qilishga asoslangan rivojlanish
modeli keng tarqaldi. Bu erda kapital
to'planishi va unumdorlikni oshirish asosiy
rol o'ynaydi.
2003-2007 yillarda jahon iqtisodiyoti
jadal rivojlanish yillarini boshidan kechirdi.
Bundan tashqari, Lotin Amerikasi, Osiyo,
Afrika va Yaqin Sharqning rivojlanayotgan
mamlakatlaridagi o'sish sur'atlari sanoati
rivojlangan mamlakatlardagi o'xshash
ko'rsatkichlardan yuqori bo'ldi. Rivojlangan
va rivojlanayotgan mamlakatlar o‘rtasidagi
tafovut so‘nggi asrdan oshiq vaqt ichida
birinchi marta yopila boshladi.
Natijada, masalan, Lotin Amerikasidagi
"Braziliya mo''jizasi" yoki Afrikadagi "Ivuar
mo''jizasi" bo'ldi. Dunyoning narigi tomonida
Osiyo "ajdarlari" (Janubiy Koreya, Tayvan,
Gonkong, Singapur) ham iqtisodiy o'sishning
yuqori sur'atlarini namoyish etdi.
o'sishni belgilovchi har qanday omillar.
Bu 2008 yilgacha davom etdi, moliyaviy
inqiroz iqtisodiy turg'unlikni keltirib chiqardi,
bunga o'xshashi hech qachon kuzatilmagan.
yo'q edi, Sahroi Kabirdan janubiy Afrika,
Sharqiy Osiyo va Janubiy Osiyoda o'ta
qashshoqlik darajasi 70% dan oshdi [4].