Haqq aşığı Aşıq Hüseyn Şəmkirli

- Məhərrəm müəllim, deyilənlərə görə, Aşıq Hüseyn Şəmkirli ilə Molla Pənah Vaqif arasında qohumluq əlaqələri olub. Bu nə dərəcədə doğrudur?
- Bir rəvayətə görə, Aşıq Hüseyn Şəmkirli Molla Pənah Vaqifin bacısı nəvəsidir. Burda özünü doğruldan müəyyən bir tərəf də var, “qoç igid dayısına oxşar”. Vaqif nəfəsi, şeir ənənəsi Şəmkirli Aşıq Hüseyndə özünü göstərə bilərdi və bəzi əlamətlər də var. Vaqifin məşhur “Oynasın” rədifli qoşmasının davamını biz Şəmkirlinin eyni adlı qoşmasında görürük. Bu genetik koddan, ənənədən də irəli gələ bilərdi.
İki böyük sənətkarın unudulmaz görüşü

Maraqlıdır ki, Aşıq Hüseyn Şəmkirlinin dövründə onunla üzbəüz gəlib onun meydanında qürrələnə biləcək bir sənətkar görünmür. Özü başqa yerlərdə sənətkarlara meydan oxuyur və nəticədə dastanlar yaranır. İki böyük sənətkarı - Aşıq Hüseyn Şəmkirli ilə Aşıq Ələsgəri deyişən yox, görüşən görürük.
Maraqlı bir əhvalat danışırlar. Aşıq Hüseyn Şəmkirli yaylaqda olanda ürəyinə düşür ki, gedib Göyçədə Aşıq Ələsgəri görsün. Aşıq Ələsgərin də ürəyinə damır ki, Aşıq Hüseyn Şəmkirli onlara qonaq gələcək. Oğlu Talıb danışırmış ki, səhər atam durub dedi ki, bu gün bizə Aşıq Hüseyn Şəmkirli qonaq gələcək. Gətirin, qoç bağlayın, gələndə qabağında kəsəcəm. Deyir, inanmadıq. Aşıq Hüseyn Şəmkirli gəlib kəndə girir, görür ki, damın üstündə bir ağsaqqal kişi oturub qəlyan çəkir. Bilir ki, bu aşıq Ələsgərdir. Yanına çatan kimi deyir salam məleyküm, aşıq Ələsgər! Aşıq Ələsgər eyni ilə cavab verir: “Əleykəssalam, Aşıq Hüseyn Şəmkirli!”. Heç vaxt bir-birinin üzünü görməyən haqq vergisi olan istedadlar həqiqətən də bir-birini tanıyırlar. O görüş sonralar dastana çevrilərək dillər əzbəri olur. Bu onu göstərir ki, Ələsgərin sənət meyarları ilə Aşıq Hüseyn Şəmkirlinin sənət meyarları biri-birinə tən gələn səviyyədə idi və Ələsgər Şəmkirli şeiriyyatına, Şəmkirli də Ələsgər şeiriyyatına böyük ehtiram bəsləyirdi.
- Aşıq Hüseyn Şəmkirlinin özünün dediyinə görə, onun altı yüz divanisi, təcnisi, yeddi yüz qıfılbəndi, səksən bəhri-təhvili olsa da, zəngin irsinin çox az bir hissəsi bizə gəlib çatıb. Bunun səbəbi nədir?
- Aşıq Hüseyn Şəmkirli yazıb-oxumaq bildiyindən şeirlərini həm də yazı şəklində ortaya qoyub. Deyilənə görə, Vəli Xuluflu 1930-cu illərdə Qaracəmirliyə gedib, aşığın iki at yükü xurcunla dolu əlyazmasını götürüb Bakıya gətirib. Sonralar Vəli Xuluflunun repressiya olunub güllələnməsindən sonra bu əlyazmaları itib-batır, aqibəti naməlum qalır.
Bir ayrı rəvayət də danışırdılar ki, Aşıq Hüseyn Şəmkirlinin bir erməni şagirdi əlyazmalarını götürərək aradan çıxarıb məhv eləmişdir. Hər halda indi Aşıq Hüseynin əldə olan əsərləri nəhəng irsinin cüzi bir hissəsidir. Bununla belə yenə də dastan, bir çox dastan rəvayətləri və yüzə yaxın şeiri - divanillər, müxəmməsslər, təcnislər, qoşmalar yaddaşlara sığınıb günümüzə qədər gəlib çatıb.