Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

Orhan Kemal

Ara Güler

Orhan Kemal'in İstanbul konusundaki özgün eseri, ölümünden sonra "Orhan Kemal'e saygı" amacıyla, iki ayrı boyutta ve iki ayrı adda yayımlanan kitaptır. Her ikisi de Mayıs 197İ'de yayımlanan bu kitaplardan büyük boyutlu olanı istanbul'dan Çizgiler, küçük boyutlu olanı Boyacı (Hikâyeler) adını taşır. Kitabı Ferit Öngören resimlemiştir. Ferit Öngören'in kaleme aldığı önsözde kitabın hazırlanış hikâyesi anlatılır. Kitap, İkbal Kıraathanesi'nde tasarlanmıştır. Orhan Kemal, Ferit Öngö-ren'e "Yazılar benden, çizgiler senden" önerisinde bulunur; kitabın adının da istanbul'dan Çizgiler olmasını ister. 1965 kışında işe koyulurlar ve yazar ile çizer gözlem yapmak amacıyla Mevlanakapı'dan İstanbul gezisine başlarlar ama bu gözlem gezileri sandıkları kadar kısa sürmez. Kesintisiz bir çalışma yapamadıklarından kitabın tamamlanması beş yıl sürer. Yayımlanma aşamasında da engeller çıkar ve Orhan Kemal kitabın yayımlanışını göremeden ölür.

Orhan Kemal'in yazıları kitabın girişinde "İstanbul'dan Çizgiler", "Taşlılarla", "Kısa" ve "Son" olarak dört bölümde toplanmış gibi gözüküyorsa da kitabın içinde yalnız ilk iki bölüm ad olarak belirtilmiştir. "İstanbul'dan Çizgiler" bölümünde bir dar gelirlinin kiralık ev arama serüveni vardır. Yazarla birlikte İstanbul'da semt semt kiralık ev ararlar. Bu arada her semtin insanları, yapıları, yolları, toplumsal konumu anlatılır. Taşralılar ya da gurbetçiler, gecekondu yapımı ile konut sorunlarım kendi kendine çözmeye çalışan "evsizler", kahveler, gazinolar; Taşlıtarla, Zeytinbur-nu, Feriköy (etekleri), Hürriyet-i Ebediye Tepesi gibi gecekondu semtleri, Beyoğlu gibi eğlence semti vardır bu bölümde. Sonraki bölümleri de içerdiği anlaşılan "Kısa" başlıklı bölümde daha çok İstanbul'dan çeşitli tipler gündeme gelir ve buna bağlı olarak semtlerden, bazı mekânlardan söz edilir. Söz gelişi, "Serseri Mayın-

lar"da sabah işe giden bir kızla, Çarşıka-pı ile Cağaloğlu arasında kızın peşine takılıp laf atan iki delikanlı; "Cep Tiyatro-su"nda Beyoğlu ve tiyatro çevresi; "Dolmuşta İki Kişf'de Beyoğlu'ndan Aksaray'a kadar yapılan dolmuş yolculuğu, geçilen ya da görülen semtler (Tepebaşı, Kasımpaşa, Zeyrek, Saraçhanebaşı), şoför ve inip binen yolcular; "Keriz"de Mısır Çarşısı, Yeni Cami; "Beyden AP'da bir Sirkeci kahvesi; "Pardon Ayı"da Levent'e doğru giden, kalabalık bir şehir içi otobüsündeki olay; "Ceza!"da ünlü bir Beyoğlu pastanesi ve eski bir siyaset ya da devlet adamı; "Ama-an Boooyacı!"da bir Çingene ayakkabı boyacısı; "Dolmuşta" ve "UkalâMa İstanbul'a özgü bir yolcu taşıma biçimi olan "dol-muş'la ilgili izlenimler, gözlemler, anılar anlatılır. Bu yazıların en belirgin özelliği de Orhan Kemal'deki mizah duygusunun iyice öne çıkmasıdır.

ERAY CANBERK