Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SERASKER RIZA PAŞA TÜRBESİ

bak. KOCA MUSTAFA PAŞA KÜLLİYESİ

SERBEST BÖLGELER

Ülkenin herhangi bir yerinde, çoğunlukla liman kentlerinde, sınırlan hükümet tarafından belirlenen ve gümrük yükümlülükleri ve koruma dışında kalan bölge. İhracata yönelik yatırım ve üretimi artırmak, yabancı sermaye ve teknoloji girişim özendirmek, dış ticaret olanaklarından daha geniş yararlanabilmek amacıyla kurulan serbest bölgelerin kurulması, altyapılarının ve tesislerin oluşturulması, Türkiye'de Merkez Bankası'na bağlı bir fonla gerçekleştirilir.

İstanbul'da ve Türkiye'de ilk serbest bölge kurma girişimi 1920'lere rastlar. I. Dünya Savaşı sonrasında İstanbul Lima-nı'nın ticari önemi azalmış, özellikle 1920' den sonra limana gelen gemilerin kapasitesinde önemli düşüş görülmüştür. İstanbul'daki Müslüman-Türk tüccarlar İstanbul Limam'nın serbest bölge ilan edilmesi talebini dile getirmişler; bunun limanın gerilemesini engelleyeceğini savunmuşlardır. Ancak bu girişim sonuç vermemiştir.

Cumhuriyet sonrasında 1926'da konu yeniden gündeme gelmiş; 1926 ve 1927'de İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası, kanunun takipçisi olmuş; İstanbul Limam'nın serbest bölge ilan edilmesini istemiştir. 1927'de İstanbul Belediyesi sınırları içinde veya çevresinde bir serbest bölge kurulması için meclis, hükümeti yetkili kılmış; kurulacak serbest bölgede yurtiçinden veya yurtdışından sağlanacak girdilerle çeşitli üretim yapılabileceği; serbest bölgede çalışacak işçilerin Türk olması zorunluluğu; bölgede harç, vergi, gümrük, pasaport yasalarının geçersiz olduğu da hükme bağlanmıştır. Ancak yasaya rağmen serbest bölge gerçekleşmemiştir. Bu yasa ve girişimin tek ürünü, 1929'da Ford Motor Com-pany'ye Türkiye'de pazarlayacağı otomobilleri serbest bölgede monte etme hakkı verilmesidir. Böylece serbest bölge yasa-