Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SERASKER RIZA PAŞA

530

531

SERGİ-İ UMUMİ-İ OSMANİ

Cemil Topuzlu'nun babası, Evkaf-ı Hümayun Nezareti'yle anlaşarak, Kudüs'teki Kubbetü's-Sahra'nın çinilerinin onarım işini üstlenir. Bu amaçla, Paşabahçe Cam Fabrikası yanında 1874-1875'te bir çini atölyesi kurulur, Kütahya'dan çini ustaları getirtilir. Çalışmalar aylarca sürmüş ve bu atölyede, Kubbetü's-Sahra'nın kubbe kasnağında yer alan kitabeli kuşak için yeni çiniler üretilmiştir, iş tamamlandıktan sonra bu çiniler gemi ile Kudüs'e gönderilmiştir. Daha sonraları bu atölyenin üretimi hakkında bilgi bulunmamaktadır.

Cumhuriyet döneminde, Güzel Sanatlar Akademisi(-0 ile Tatbiki Güzel Sanatlar Akademisi'nde seramik bölümlerinin açılmasıyla, seramik üretimi sanatsal üretimin bir malzemesi olarak değerlendirilmeye başlanmıştır. Ayrıca, sanayide, özellikle konutlarda, ıslak mekânların kaplanmasıyla seramik, endüstriyel bir malzeme olarak da gündeme gelir. Akademide sanayi tipi üretim içinde de biçim arayışlarına girilir.

Seramiğin sanatsal bir malzeme olarak kullanılması, özellikle 1950'lerden sonra İstanbul'da inşa edilen yapılarda görülen seramik panolarda ortaya çıkar. Geçmişteki Bizans mozaikleri veya Osmanlı çini kaplamaları gibi, bu dönemde de İstanbullu ressam ve seramikçiler, kentin yapılarını seramik panolarla süslerler. Figürlü veya soyut kompozisyonlar içeren panolar, yapıların dış yüzeylerini veya giriş kısımlarını bezer. Bu dönemde yapılan mozaik panoların malzemesini de seramik oluşturur.

Füreya Koral'ın 1954'te Hilton Oteli girişinde bulunan Türkiye İş Bankası için yaptığı seramik pano, 1958'de Nurullah Berk, Sabri Berkel, Bedri Rahmi Eyüboğ-lu ve Eren Eyüboğlu'nun, 4. Levent Yapı Blokları'ndaki mozaik-çini duvar resimleri, Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun 1959'da Samat-ya'daki Sosyal Sigortalar Kurumu Hastane-si'ndeki panosu ile 1965'te Karaköy'de Tatlıcılar Pastanesi'nde yaptığı pano ilk örnekleri oluşturmaktadır. Devrim Erbil'in 1965 tarihli Ticaret Odası'ndaki seramik pano-suyla, Sadi Diren, Ali Teoman Germaner ve Füreya Koral'ın Manifaturacılar Çarşı-sı'ndaki(-») seramik duvar resimleri diğer örneklerdir. Divan Oteli, Bakırköy Vakko Fabrikaları, Taksim İş Bankası Şubesi de benzer örneklerle süslenmiş yapılardır. Jale Yılmabaşar'ın Hilton Oteli girişinde, Türk Hava Yollan acentesine yaptığı pano (1972) ile Ayfer Karamam ve Cevdet Al-tuğ'un Sheraton Oteli'ne (1975) yaptıkları panolar, bu modanın 1970'lerin ikinci yarısına kadar sürdüğünü göstermektedir.

İstanbul'da endüstriyel seramik üretimi fabrikalarda devam etmektedir. Seramik sanatçıları ise özgün örneklerle sergiler açmakta ve seramik üretiminin sanatsal yanlarını ortaya koymaktadırlar. Bibi. F. Kırımlı, "İstanbul Çiniciliği", STY, S. 11 (1981), 95-111; G. Necipoğlu-Kafadar, "From International Timurid to Ottoman: A change of Taste in Sixteenth Century Ceramic Tiles", Mu-karnas, S. 7 (1990); Ahmet Refik, "iznik Çinileri", Darülfünun Edebiyat Fakültesi Mecmuası, c. VIII (1932); F. Yenişehirlioğlu, "Ti-

le Sampies from the Dome of the Rock and their 20th century Reproductions", Seventh In-temaîional Congress ofTurkish Art, Varşova, 1990; Z. Yasa, "Cumhuriyet Dönemi Duvar Resmi" (Hacettepe Üniversitesi, basılmamış mezuniyet tezi), 1978.

FİLİZ YENİŞEHİRLİOĞLU