Ahlâk ve hukuk düzeni arasındaki bu ayrım Roma hukukundan gelmiştir. Roma hukukunda dürüst yaşama, ahlâki bir durumu açıklarken, başkasına zarar vermeme, bir hukuki yükümlülüğü ortaya koymaktadır
Ahlâk ve hukuk düzeni arasındaki bu ayrım Roma hukukundan gelmiştir. Roma hukukunda dürüst yaşama, ahlâki bir durumu açıklarken, başkasına zarar vermeme, bir hukuki yükümlülüğü ortaya koymaktadır.
Ahlâk, doğru değerlere ilişkin müşterek inançla ortaya çıkar. Bir davranış, bir değer sistemine uygun düşüyorsa, ahlâken iyi (doğru); davranış, bu değer düzeni ile çatışıyorsa, kötü (yanlış) dür. Toplumda hâkim olan ahlâk kuralları iyi ve kötüye ilişkin görüşler, zaman içinde değişirler.
Örnek: Birkaç sene önce, evlilik dışı birlikte yaşama ahlâka aykırı kabul ediliyordu. Bugün özellikle büyük şehirlerde bu şekilde yaşama ahlâka aykırı sayılmamaktadır.
Diğer yandan, çevrenin korunmasına karşı bir davranış önceleri ahlâka aykırı bulunmazken, bugün böyle bir davranış küçük bir çevrede de olsa ahlâka aykırı olarak değerlendirilmektedir
Ahlâk kuralları genellikle ikiye ayrılıp incelenir: Sübjektif ahlâk ve objektif ahlâk:
Sübjektif ahlâk, bir kimsenin kendisine karşı olan ödevlerine ilişkindir.
Objektif ahlâk ise, kişinin diğer kişilerle arasındaki ilişkilerini yönlendiren kurallardan oluşur.
Örnek:
İçini temiz tut, başkaları hakkında kötü düşünme şeklindeki kurallar sübjektif ahlâkla,
fakirlere yardım et , verdiğin sözü tut gibi kurallar objektif ahlâkla ilgilidir.
2) Hukuk Kuralları ile Ahlâk Kuralları Arasındaki Farklar:
(1)- Kapsam Açısından
(2)-Yükümlülük yüklemesi ve yetki vermesi açısından
(3)-Yaptırım açısından
(4)-Yazılı olup olmamaları açısından
KAPSAM AÇISINDAN
Ahlâk kuralları sübjektif ve objektif ahlâkı içine aldığı için, hukuk kurallarının kapsamından daha geniş bir kapsama sahiptir.
Çünkü, hukuk kuralları kişinin kendi vicdanına karşı olan kuralları içermez; sadece, kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler.
Bu itibarla kapsamı, ahlâk kurallarına göre daha dardır.
Bununla beraber hukuk kuralları ahlâk kurallarının kapsamına girmeyen hususları da içerir.
Meselâ, ticaret sicilinin, tapu sicilinin tutulmasının ahlâk kuralı ile bir bağlantısı yoktur.
(2)Yükümlülük yüklemesi ve yetki vermesi açısından
Ahlâk kuralları kişiye sadece yükümlülük yükler, yetki vermez.
Halbuki hukuk kurallarının bir kısmı yükümlülük yüklerken, diğer bir kısmı yetki verir.
(3) Yaptırım Açısından
Ahlâk kurallarının yaptırımı insanın vicdanın sesidir veya toplumun kişiyi ayıplaması, onunla ilişkileri kesmesi, onu kınamasıdır.
Kısaca ahlâk kurallarına aykırı davranışın yaptırımı manevidir. Halbuki hukuk kurallarının yaptırımı devlet gücüdür.
(4)-Yazılı olup olmamaları açısından
Ahlâk kuralları yazılı olmayan kurallardır. Hukuk kuralları ise çoğunlukla yazılı kurallardır.
Türk kanun koyucusu bazen pozitif hukuk kuralları içinde ahlâk kurallarına yollama yapmıştır. Bu durumda ahlâk kuralları o konuda, hukuk düzenin bir parçasıdır; bir hukuk kuralıdır.
Örnek:
Kanunda bir sözleşmenin muhtevasının ahlâka aykırı olmaması zorunluluğu öngörülmüştür (BK. 20). Aynı şekilde ahlâka aykırı bir fiille başkasına zarar veren kimse, zararı tazminle yükümlü tutulmuştur (BK. 41/II).
Yine Borçlar Kanununda ahlâka aykırı bir amacın sağlanması için verilen şeyin geri istenemeyeceği öngörülmüştür (BK. 65).
B.Din Kuralları ile Hukuk Kuralları Arasındaki İlişki 1) Genel Olarak:
Toplumda kişiler arasındaki ilişkileri düzenleyen, kişi davranışlarını yönlendiren kuralların bir kısmı da din kurallarıdır. Din , evreni yaratan ve yöneten insan üstü ilâhi bir varlığa inanmayı ve ona ibadet etmeyi emreder. İnsanların Tanrı ile olan ilişkilerini düzenler.
Bununla beraber, bütün dinler insanların sadece Tanrı ile olan ilişkilerini değil, insanlar arasındaki ilişkileri de düzenleyen hükümleri (emir ve yasaklar) içerir.
Bir diğer deyişle, dinler hem uhrevî (öteki âlem) hem de dünyevî ilişkileri düzenler. Din kuralları kişiler arasındaki ilişkilerde bazı kurallara uyulmasını istemesi bakımından, hukuk kurallarına benzerlik gösterirler.
İslâm Hukukunu, İslâm dininin kaynaklarında arayıp, islamiyet esaslarına göre kuran bilime, İlm-i Fıkıh denir.
Fıkıh ilminin belirlediği hukuk kurallarının bütünü de şeriatı oluşturur.
Örnek:
Hırsızlık, adam öldürme, zina, din kurallarınca yasaklanmıştır.
Aynı şekilde hukuk kuralları da bu tip davranışları hukuka aykırı davranışlar olarak kabul etmiş ve bu davranışları tasvip etmediğini hukuk kuralları ile açıkça belirtmiştir.
Lâik hukuk düzenlerinde, hukuk kuralları ile din kuralları arasında yollama biçiminde bir ilişki yoktur.
29 Ekim 1923 günü Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilmiş olan Cumhuriyeti ilân eden 364 no'lu Kanun'un 2'nci maddesinde "Türkiye Devletinin dini, din-i islâmdır." denmektedir.
20 Nisan 1340 (1926) tarihli Teşkilatı Esasiye Kanunu'nun 2'nci maddesinde de aynı kural tekrarlanmıştır. Bu hüküm 10 Nisan 1928 t. ve 1222 no'lu Kanunla Türk Anayasasından çıkarılmıştır. 5 Şubat 1937 t. ve 3115 no. Kanun ile Anayasanın 2'nci maddesiyle "lâiklik ilkesi" benimsenmiştir. Aynı kural, 1961, 1982 tarihli Anayasaların 2'nci maddesinde muhafaza edilmiştir.
1926 tarihinde kabul edilen Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu, Türkiye'de dinsel hukuk düzeninden, lâik hukuk düzenine geçişi sağlayan Kanunlar arasında çok önemli bir yer işgal etmektedir.
Medeni Kanunda din ile ilgili hükümlere yer verilmiştir. Bunun amacı din kurallarının hukuka aktarılması değil, dini inanç özgürlüğünün kuvvetlendirilmesidir.(Dini inanç özgürlüğü, 1982 tarihli Anayasa'nın 24'üncü maddesinde düzenlenmiştir. Aynı kural 20.9.1971 tarihli ve 1488 no.lu Kanunla 1961 tarihli Anayasa'nın 19'uncu maddesinde de yer almıştır.)
