Hukukun temel kavramlari

8.2.1.3. Yenilik Doğurucu (İnşaî) Dava 
Bir  hukuksal  durumun  kurulması,  kaldırılması  veya  değiştirilmesi  için  davacının  tek 
yanlı  iradesinin  yeterli  olmadığı  veya  bu  konuda  yanların  anlaşmasının  olanaklı  olmadığı, 
bunun ancak bir mahkeme kararıyla sağlanabildiği durumlarda açılan davaya inşai veya yenilik 
doğuran dava adı verilir (Pekcanıtez vd. 2016: 190).  
Yenilik  doğuran  davalar,  mutlaka  yenilik  doğuran  bir  hakka  dayanır  ve  yasada 
belirtilmiş olan durumlarda söz konusu olur. Örneğin önalım (şufa) hakkının kullanılması veya 
fesih beyanı ya da Türk Borçlar Kanununa göre seçimlik hakların kullanılması gibi (m. 123). 
Fakat genel olarak bozucu yenilik doğuran davalarda, davacının tek taraflı irade açıklamasının 
hiçbir  hukuksal  etkisi  yoktur.  Ancak  mahkemeye  başvurup  dava  yoluyla  kullanılması  ve 
mahkemenin  bu  yönde  bir  karar  vermesi  durumunda  etkili  olabilir.  Örneğin  eşlerden  birinin 

---

177 
 
boşanma davası açması ve mahkemenin de boşanma kararı vermesi durumunda evlilik ilişkisi 
ortadan  kalkar.  Yoksa  eşlerden  birinin  tek  taraflı  irade  açılamasıyla  hizmet  sözleşmesinde 
olduğu gibi, evlilik ilişkisinin hukuken sona erdirilmesi olanaklı değildir. Boşanma davası, bir 
tüzel  kişiliğin  (derneğin,  şirketin)  feshi,  geleceğe  etkili  inşai  davalara  örnek  oluştururken, 
ölüme bağlı tasarrufun (vasiyetnamenin) iptali, anonim şirket genel kurul kararlarının iptali, 
nesebin  reddi,  babalık  davası,  geçmişe  etkili  inşai  davaya  örnektir.  Yasalarda  aksine  yer 
verilmedikçe, inşai hükümler, geçmişe etkili değildir (HMK, m. 108/3; Pulaşlı/Korkut 2017: 
178).