Hukukun temel kavramlari

1.1.1.2. Ahlâk Kuralları 
Ahlâk  kuralları,  insanların  kendilerine  ve  başkalarına  karşı  ödevlerini  ortaya  koyan, 
insanın ve toplumun vicdanına dayanan hayır, yardım, iyilik gibi duygulardan meydana gelir. 
Ahlâk kuralları, sübjektif (öznel) ve objektif (nesnel) ahlâk kuralları olarak ikiye ayrılır. İnsanın 
vicdanında  bulunan  hayır  ve  iyilik  hissine  göre  davranması  yani  insanın  bizzat  ve  yalnızca 
kendisine  karşı  yapmak  veya  yapmamakla  yükümlü  olduğu  davranışlara  öznel  ahlâk  denir. 
İnsanın toplumun ortak vicdanında yer oluşan hayır ve iyilik kurallarına göre davranmasıysa 
nesnel ahlâk kuralları olarak adlandırılır. Bu tanımlara göre, insanın yalan söylememesi, dürüst 

---

7 
 
davranması, toplum yararını dikkate alarak kendi arzularını sınırlaması gibi davranışlar öznel 
ahlâk olarak kabul edilir. Diğerlerine zarar vermemesi, verdiği söze bağlı kalması (ahde vefa), 
başta  yakınları  olmak  üzere  herkese  iyilik  yapması  gibi  kurallarsa  nesnel  ahlâk  olarak 
nitelendirilir.  Ahlâk  kurallarına  aykırı  davranıldığında  tepki,  kişinin  bizzat  kendi  vicdanında 
veya toplumun ortak vicdanında ortaya çıkar. Bu tepkiler de kişinin yaptığı eylemden dolayı 
pişmanlık  duyması  veya  toplumda  meydana  gelen  ayıplama  ve  kınama  biçiminde  kendini 
gösterir.  Ahlâk kuralları, toplumda birlikte  yaşayan insanların kimi  davranışlarının iyi, kimi 
davranışlarının kötü olarak bir yargılama ölçütüdür. Bundan dolayı çoğu zaman insanlar bazı 
konulardaki davranışları dikkate alınarak ahlâklı veya ahlâksız olarak nitelenirler (Pulaşlı 2017: 
7). 
Tüm  toplumlarda  süreç  içinde  bazı  ahlâk  kurallarının,  hukuk  kuralına  dönüştüğü 
görülmektedir. Artık bu durumda bu kurallara uymayanlara maddi yaptırımlar uygulanacaktır 
(Kayıhan 2008: 37). Aslında mevcut hukuk kurallarının (pozitif hukuk kurallarının) bazısının 
kaynağı  ahlâk  kurallarıdır.  Örneğin  Türk  Medeni  Kanununda  yer  alan  dürüstlük  ve  hakkın 
kötüye  kullanılması  yasağının  dayanağı,  ahlâk  kurallarıdır  (m.  2).  Bazense  hukuk  kuralları 
doğrudan ahlâk kurallarına göndermede bulunur. Örneğin Türk Borçlar Kanununa göre ahlâka 
aykırı işlemler geçersizdir (m. 27/1).  
Ahlak Kurallarının Özellikleri Şöyle Özetlenebilir (Esener 2015: 27): 
-Konusunu insan davranışları oluşturur. 
-Koruyucusu insanın kendi vicdanıdır. 
-Yaptırımı kişinin kendi vicdanıdır. 
-Amacı, iyi davranışı kötü davranıştan ayırmak ve iyi olan davranışın yapılmasıdır. 
-Hukuk kuralı haline gelmemiş bir ahlâk kuralının maddi bir yaptırımı yoktur.