Hukukun temel kavramlari

14.2.3. Üçüncü Derece Mahkemesi (Temyiz Mahkemesi/Danıştay)  
Danıştay, farklı nitelikleri olan anayasal bir kurumdur (Anayasa, m. 155). Danıştay da 
Yargıtay gibi dairelerden oluşmaktadır. Danıştay’da dokuz dava ve bir idari olmak üzere toplam 
on daire bulunmaktadır (Danıştay Kanunu, m. 13). Her dairenin yasaca belirlenmiş, iş bölümü 
esasına  dayanan  görevleri  vardır.  Örneğin  danışma  işlevi  gören  idari  dairenin  görevi,  yargı 
işlevi  gören  dairelerden  farklıdır.  Yargı  işleriyle  görevli  dairelere  dava  daireleri;  danışma 
işleriyle görevli daireye idari daire denir. Bu kapsamda idari daire, kamu hizmetleriyle ilgili 
imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında görüş bildirir. Danıştay Kanununda belirtilen belli 
konularda karar vermek üzere İdari Dava Daireleri Kurulu, Dava Daireleri Kurulu ve İçtihatları 
Birleştirme Kurulu olmak üzere çalışan birimleri vardır (Aybay vd. 2016: 239-240). İçtihadı 
Birleştirme Kararları Resmi Gazete’de yayımlanır (Danıştay Kanunu, m. 40). 
Danıştay, yukarıda da belirtildiği gibi, bir yandan devletin en üst danışma organıdır. Bu 
çerçevede  “Türkiye  Cumhuriyeti  Anayasası  ile  görevlendirilmiş  Yüksek  İdare  Mahkemesi, 
danışma  ve  inceleme  merciidir.”  (Danıştay  Kanunu,  m.  1).  Buradan  da  anlaşıldığı  gibi 
Danıştay’ın,  yüksek  mahkeme  olmanın  yanında,  kamu  yönetimine  yüksek  danışma,  görüş 
bildirme görevleri de vardır. Danıştay'ın yürütmeyle ilgili işleri cumhurbaşkanlığı aracılığıyla 
yürütülür (Danıştay Kanunu, m. 2). 
Diğer yandan bir idari yargı merciidir. Bu çerçevede Danıştay, idari yargıda özel görevli 
bir  mahkeme  ve  temyiz  merciidir.  İdari  yargıda,  idare  mahkemeleri  genel  görevli 
mahkemeyken, Danıştay ve vergi mahkemeleri özel görevli mahkemelerdir (Gözübüyük 2016: 
225).  
Danıştay,  İlk  Derece  Mahkemesi  Sıfatıyla  Ancak  Yasada  Açıkça  Sayılmış  Nitelikteki 
Davalara Bakar. Bu Davalar Şunlardır: 
1.a)  Cumhurbaşkanı  kararlarına  karşı  açılacak  davalarda.  Bu  kararlardan  kasıt, 
cumhurbaşkanı  tarafından  yapılan  bireysel  işlemlerdir.  Üst  düzey  memurları  atamak  ve 
görevden almak gibi.  
b)  Cumhurbaşkanı  tarafından  çıkarılan  cumhurbaşkanlığı  kararnameleri  haricindeki 
düzenleyici  işlemlere  karşı  açılacak  davalarda.  Cumhurbaşkanı  tarafından  çıkarılacak 
yönetmelikler ve yapılacak adsız düzenleyici işlemler bu kapsamdadır.  
c) Bakanlıklarla kamu kuruluşları veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları 
tarafından çıkarılan ve ülke genelinde uygulanacak düzenleyici işlemlere karşı açılan davalarda. 
Örneğin  Yüksek  Öğretim  Kurulu  tarafından  çıkarılacak  ve  ülkedeki  tüm  üniversitelerde 
uygulanacak bir yönetmeliğin iptali için açılacak davada Danıştay görevlidir. Yine bir kamu 
kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olan Barolar Birliği tarafından çıkarılacak ve tüm ülkedeki 
meslek  mensuplarını  ilgilendirecek  bir  düzenleyici  işlemin  iptalinde  görevli  yargı  yeri 
Danıştay’dır. Burada önemli olan söz konusu düzenleyici işlemin ülke çapında uygulanacak 
olmasıdır.  Eğer  bu  düzenleyici  işlem  örneğin  yalnızca  Ankara’da  uygulanacaksa,  bu 
düzenlemeye karşı açılacak davada Danıştay görevli değildir. 

---

361 
 
d) Danıştay İdari Dairesince veya İdari İşler Kurulu tarafından verilen kararlar üzerine 
uygulanan eylem ve işlemlere karşı açılacak davalarda da Danıştay ilk derece mahkemesi olarak 
görevlidir. Burada sözü  geçen işler  yargısal değil idari niteliktedir.  Diğer bir anlatımla idari 
işlem niteliğindedir. 
e) Birden fazla idare veya vergi mahkemesinin yetki alanına giren işlere karşı açılacak 
davalarda.   
f)  Danıştay  Yüksek  Disiplin  Kurulu  kararlarıyla  bu  kurulun  görev  alanıyla  ilgili 
Danıştay  Başkanlığı  işlemlerine  karşı  açılacak  iptal  ve  tam  yargı  davalarıyla  tahkim  yolu 
öngörülmeyen  kamu  hizmetleriyle  ilgili  imtiyaz  şartlaşma  ve  sözleşmelerinden  doğan  idari 
davalarda Danıştay görevlidir.  
2. Danıştay, belediyeler ve il özel idarelerinin seçimle işbaşına gelen (örneğin il genel 
meclisi,  belediye başkanı)  organlarının organlık  sıfatlarını kaybetmeleri  hakkındaki  talepleri 
inceler ve karara bağlar (Danıştay Kanunu, m. 24). 
Bu sayılanların yanında, bölge idare mahkemelerinden istinaf yasa yolu sonucu verilen 
kimi kararları temyiz yoluyla incelemek de Danıştay’ın görevidir.  
Temyiz İncelemesi (İYUK, m. 49-50): 
1. Temyiz incelemesi sonunda Danıştay;  
a) Kararı hukuka uygun bulduğu takdirde onar. Sonucu hukuka uygun bulmakta birlikte 
kararın gösterilen gerekçisini doğru bulmaz veya eksik bulursa, gerekçesini değiştirerek onar.  
b)  Kararda  yeniden  yargılama  yapılmasına  gerek  duyulmayan  maddi  hatalar  ve/veya 
düzeltilmesi imkân dâhilinde olan eksiklikler veya yanlışlıklar varsa kararı düzelterek onar.  
2. Temyiz incelemesi sonunda Danıştay;  
a) Mahkemenin görev ve yetki dışında bir işe bakmış olması,  
b) Mahkemenin hukuka aykırı karar vermesi,  
c)  Mahkemenin  usul  hükümlerini  uygularken  kararı  etkileyebilecek  nitelikte  hata 
yapması durumunda incelediği kararı bozar.  
Temyiz İncelemesi Sonunda Yapılacak İşlem (İYUK, m. 50):  
-Temyiz incelemesi sonunda verilen bozma kararı üzerine ilgili merci, dosyayı öncelikle 
inceler ve varsa gerekli incelemeleri tamamlayarak tekrar karar verir.  
-Danıştay tarafından verilen bozma kararına Bölge idare mahkemesi uyar veya karara 
karşı direnebilir.  

---

362 
 
-İlgili  mahkeme  Danıştay’ın  bozma  kararına  uyduğu  takdirde,  bu  kararın  temyiz 
incelemesi, bozma kararına uygunlukla sınırlı bir biçimde yapılır.  
-Bölge  idare  mahkemesi,  bozmaya  uymayarak  kararında  direnirse,  direnme  kararının 
temyizi durumunda, istem, konusuna göre (idari dava ise) Danıştay İdari veya (vergi davası ise) 
Vergi Dava Daireleri Kurulu tarafından incelenip karara bağlanır. Danıştay İdari ve Vergi Dava 
Daireleri  Kurullarının  kararları  bağlayıcıdır.  Diğer  bir  anlatımla  bu  kararlara  uyulması 
zorunludur.