Hukukun temel kavramlari

7.1. Hukuki Olay (Pulaşlı/Korkut 2017: 121-125) 
Genel olarak olay/vaka, insan iradesinden veya insan iradesinin dışında meydana gelen 
her türlü değişikliktir. Sel felaketi, deprem, yangın, her türlü kaza, ölüm, evlenme, doğum birer 
doğal  olaydır.  Aynı  şekilde,  insanların  bir  yerden  başka  bir  yere  taşınmaları,  bir  ev  satın 
almaları,  çocuklarını  okula  yazdırmaları  birer  olaydır.  Olayların  tümü  hukuk  açısından  bir 
anlam ifade etmez. Olayların hukuksal açıdan önemli olması için, hukuku ilgilendirmesi için 
yani  hukuksal  olay  olabilmesi  için  hukuk  düzenince  kendisine  hukuksal  sonuç  bağlanması 
gerekir. Bu açıklamalardan anlaşıldığı  gibi, doğada meydana gelen olayların hepsi hukuksal 
olay  değildir.  Daha  açık  bir  biçimde  ifade  etmek  gerekirse  esas  itibariyle  hukuk,  doğada 
meydana gelen olaylarla ilgilenmez. Yukarıda ifade edildiği gibi, derelerin taşması, kayaların 
yuvarlanması esas itibariyle hukuk dışı olaylardır. Bir olayın hukuku ilgilendirmesi için insan 
iradesinin  ürünü  olup  olmamasına  bakılmaksızın  hukuksal  sonuç  doğurması  gerekir. 
Dolayısıyla kendisine hukuksal sonuç bağlanan olaylara da hukuksal olay denir. 
Bazı doğa olaylarına hukuk her zaman bir sonuç bağlamaktadır. Bir insanın doğması, 
ölmesi,  belli  bir  yaşı  doldurması,  bir  ağacın  dallarının  komşunun  bahçesine  geçmesi…  Bu 
olaylar,  hukuku  ilgilendirmektedir.  Dolayısıyla  bunlar  hukuksal  olaydır.  Örneğin  doğumla 
kişilik başlamaktadır, ölümle kişilik sona ermekte, malvarlığı mirasçılara geçmekte, kendisine 
karşı açılan ceza davası varsa düşmektedir.  
Hukuksal  açıdan  önemli  olmayan  kimi  doğa  olaylarına  hukuksal  olay  niteliği 
kazandırmak olanaklıdır. Örneğin dolunun, yağmurun yağması, genel anlamda, doğa olayıdır 
ancak  bir  çiftçi  tarlasındaki  ürününü  doluya  karşı  veya  ahırındaki  hayvanları  yıldırım 
düşmesine karşı sigorta ettirmişse ve bu olaylarda da zarar ortaya çıkarsa, bu çiftçi açısından 
dolunun tarlasına  yağıp  zarar vermesi veya  yıldırımın ahırına düşüp  yakması birer hukuksal 
olaydır.  Çünkü  bu  tür  olaylarda  sigorta  ettirilen  riziko  gerçekleşmiş,  dolayısıyla  çiftçinin 
sigortadan tazminat isteme hakkı söz konusu olmuştur. Diğer taraftan sigorta yaptırmamış ve 
zarar görmüş çiftçiler açısından meydana gelen olayların hukuksal bir yönü yoktur. Bir başka 
anlatımla bu kişiler için zarara yol açan yağmur ve yıldırım sadece bir doğa olayıdır. 
Yasa bazen belirli bir sürenin geçmesine de bir hukuksal sonuç bağlamıştır. Örneğin 
zilyedin  elinden  rızası  dışında  çıkan  bir  taşınır  malı,  devamlı  ve  dava  edilmeksizin  beş  yıl 
süreyle iyi niyetli olarak elinde bulunduran kişi, beş yılın sonunda o şeyin sahibi olur (TMK, 
m. 989/1). Bu örnekte, iyi niyetli olarak zamanaşımıyla gayrimenkul mülkiyetinin kazanılması 
söz konusudur. Zamanaşımı, menkul ve gayrimenkuller üzerinde ayin bir hakkın kazanılmasını 
sağlayan önemli bir hukuksal olaydır. Türk Medeni Kanununun 712. maddesine göre olağan 

---

154 
 
zamanaşımı on (10) yıl; aynı Kanunun 713. maddesine göreyse olağanüstü zamanaşımı yirmi 
(20) yıldır. Bu süreler sonunda kişi söz konusu gayrimenkulün maliki olur. 
Hukuksal olaylar için farklı ayrımlar yapıldığı görülmektedir. Bunların içinde önemli 
olanı;  insan  iradesine  dayanan  hukuksal  olaylarla  insan  iradesine  dayanmayan  hukuksal 
olaylardır.  Hakların  elde  edilmesi  ve  kaybedilmesi  çoğunlukla  insan  iradesine  dayanan 
hukuksal olaylarla meydana gelir. Bu tip olaylara hukuksal fiiller denir.