Humanitar fənər

İşgüzar söhbət. İşgüzar ünsiyyətdə ən çox yayılmış əlaqə metodu işgüzar söhbətdir.

İşgüzar söhbətdə aydın və mənalı məqsədlər, intuitiv səbəblər, motivlər dəyişir. Bu cür ünsiyyətin məqsədi müəyyən bir mövzuda məlumat mübadiləsi etməkdir. Bu zaman hər hansı bir söhbət üçün tipikdir: irad, sual və cavab, fikir və qiymətləndirmə mübadiləsi.

İşgüzar söhbət aşağıdakı elementləri əhatə edir:

• 
  müraciət;
  
• 
  sorğu (sual, məlumat üçün sorğu və ya vəziyyətin təsviri);
  
• 
  cavab (məlumatın təqdim edilməsi və ya vəziyyətin təsviri);
  
• 
  hərəkətlərin əlaqələndirilməsi (qarşılıqlı əlaqə);
  
• 
  gözlənilən nəticə (birgə tədbirlər, razılaşmalar, qərarlar).
  

Gözlənilən nəticəni əldə etmək üçün söhbətin bütün komponentlərinin əsaslandırılmış olması, məkan mühitə xarici müdaxilənin olmaması və zərurət olduqda (şahidlər olmadan) məxfiliyin qorunması lazımdır. Söhbətin səmərəliliyi, bütün ünsiyyət janrlar kimi, təkcə iştirakçıların səriştəsindən deyil, həm də davam etmə tərzindən, nitq mədəniyyətindən və dinləmə qabiliyyətindən, özünüidarəetmədən öz mülahizəsini formalaşdırmaqdan, etirazlarını əsaslandırmaqdan və s.-dən asılıdır. Söhbət aparmaq bacarığı hər hansı bir şəxsin peşəkarlığının vacib bir xüsusiyyətidir. Bu bacarığı mənimsəmək insanın ümumi mədəniyyətini əks etdirən mürəkkəb və çoxşaxəli bir prosesdir.

Bir qayda olaraq, işgüzar söhbətlər əvvəlcədən planlaşdırılır. Hazırlıq prosesində söhbətin mövzusu, müzakirə olunacaq məsələlərin əhatəsi, gerçəkləşməsi lazım olan əsas niyyətlər müəyyənləşdirilir. Söhbətlər apararkən müxtəlif sənədlər və materiallar tez-tez istifadə olunur, onlar da əvvəlcədən hazırlanmalıdır. Söhbətin hazırlanması zamanı aşağıdakılara xüsusi diqqət yetirilməlidir:

• 
  həmsöhbətə verilməli olan suallar üzərində düşünmək;
  
• 
  istədiyiniz son nəticəni müəyyənləşdirmək;
  
• 
  söhbətin cədvəlini və yerini müəyyənləşdirmək;
  
• 
  strategiyasını və taktikasını müəyyənləşdirmək.
  

Digər tərəfdən, hədəflərinizə çatmaq üçün, söhbət əsnasında edə bilməzsiniz:

• 
  həmsöhbətin nitqini kəsmək;
  
• 
  özünüzlə ortağınız arasındakı fərqi vurğulamaq;
  
• 
  söhbətin tempini kəskin sürətləndirmək;
  
• 
  tərəfdaşın həyəcanlandığına diqqət yetirmədən, məsələni müzakirə etməyə çalışmaq;
  
• 
  söhbət zamanı tərəfdaşın ruhi vəziyyətini başa düşmək istəməmək.
  

İşgüzar söhbətlərin düzgün aparılması fəaliyyət məhsuldarlığının 20-30% artmasına şərait yaradır.

İşgüzar söhbət ümumiyyətlə beş mərhələdən ibarətdir:

1. 
   söhbətin başlanğıcı;
   
2. 
   məlumat ötürülməsi;
   
3. 
   mübahisə;
   
4. 
   həmsöhbətin dəlillərinin təkzib edilməsi;
   
5. 
   qərar vermə.
   

Tədqiqatçılar iş söhbətinin uğurlu olmasına imkan verən bəzi amilləri də qeyd edirlər:

• 
  peşəkar bilik məlumatın yüksək obyektivliyini, etibarlılığını və təqdimetmə dərinliyini həyata keçirməyə, vəziyyəti yaxşı mənimsəməyə imkan verir;
  
• 
  aydınlıq qeyri-müəyyənlikdən, qarışıqlıqdan, alt-üst olmaqdan çəkinərək faktlar və detalları əlaqələndirməyə imkan verir;
  
• 
  görüntü- illüstrativ materiallardan (sənədlər, məlumat mənbələri, cədvəllər, diaqramlar və s.) istifadə, həm də maksimum istifadə məlumatların təqdim olunmasının mücərrədliyini azaldır;
  
• 
  daimi diqqət (söhbətin əsas vəzifələrini daim unutmamalı və bir qədər həmsöhbətlə tanış olmalısınız) söhbətin istənilən tempini qorumağa və lazımi nəticələrə nail olmağa imkan verir;
  
• 
  əsas fikirlərin və düşüncələrin təkrarlanması həmsöhbətə məlumatı qəbul etməyə kömək edir;
  
• 
  yumor və istehza həmsöhbətlərin ruhunu, söhbətin xoşagəlməz tərəflərini də dərk etməyə yardımçı olur.
  

İşgüzar söhbət fikir və məlumat mübadiləsini əhatə edir, ancaq müqavilələrin bağlanmasını və ya məcburi qərarların hazırlanmasını nəzərdə tutmur. İşgüzar söhbət müstəqil ola bilər, danışıqlardan əvvəl ola bilər və ya danışıqlar prosesinin elementi ola bilər.