I. ÜNİTE: 1881’den 1919’a mustafa kemal’İn hayati
Yüklə 1 Mb.
|
Soru: Sovyet Rusya, Kurtuluş Savaşı sırasında TBMM Hükümetine sağladığı askerî ve ekonomik yardımlarla Millî Mücadele’ye destek vermiştir. Aşağıdakilerden hangisinin, Sovyet Rusya’nın bu politikasının nedenlerinden biri olduğu savunulamaz? A) Anlaşma Devletlerinin Sovyet Rusya ile Türkiye’nin ortak düşmanı olmaları B) Türk ve Rus halkları arasında tarihten gelen dostluk bağları C) Türkiye’ye sosyalist rejim ihraç etme düşüncesi D) Sovyet Rusya’nın uluslararası alandaki yalnızlığı E) Anlaşma Devletlerinin Boğazları kontrol etmesini önleme isteği ( 24.03.2013 –YGS ) II. İNÖNÜ SAVAŞI ( 23 MART – 31 MART 1921 ) Soru:II. İnönü Savaşının Sebeplerini Yazınız? * Londra Konferansında TBMM’nin Sevr Antlaşmasını kabul etmemesi. * Yunanlıların Eskişehir’i ele geçirmek istemesi * Yunanlıların güçlerini Avrupalı devletlere göstererek, onlardan yardım almak istemesi. Not: İsmet Paşa komutasındaki Türk ordusu Yunanlıları ikinci defa durdurmayı başarmıştır. Not: Mustafa Kemal İsmet Paşa’ya çektiği telgrafta “............................................................................................... ……………………………………………………………………… ………………………………………………………..” demiştir.
B)Uluslararası ilişkilerde barışın ilke edinildiğine C)Ülkedeki etkinliklerin tamamen savaşların durumuna göre belirlendiğine D)Mustafa Kemal’in eğitim ve öğretime verdiği önemin büyüklüğüne E)Ülke savunmasında ekonomik koşulların önemine ( 1 NİSAN 2012 – YGS ) BAŞKOMUTANLIK KANUNU ( 5 AĞUSTOS 1921 ) Başkomutanlık Kanunu Niçin Çıkarıldı? Olağan üstü durumdan dolayı kararların hızlı alınmasını ve uygulanmasını sağlamak. * Mustafa Kemal milli iradeye olan saygısından dolayı başkomutanlık yetkisini meclisten sadece üç aylık kısa bir süre için istemiştir. Başkomutanlık yetkisi daha sonradan, Büyük Taarruz öncesinde süresiz olmak üzere (20 Temmuz 1922), iki defa uzatıldıysa da Cumhuriyetin ilanı ile sona ermiştir. Soru: Başkomutanlık Kanununun Çıkarılmasının Önemini Yazınız? * Meclis ilk defa bütün yetkilerini bir kişiye vermiştir. * Mustafa Kemal tekrar askerlik mesleğine dönmüştür. * Mustafa Kemal Kurtuluş Savaşını daha rahat idare etme imkânına kavuşmuştur. Soru: Başkomutanın yetki ve sorumlulukları nelerdir? * Meclisin tüm yetkilerini taşır. * Meclis kararı ile yetki süresi uzatılır. * Kararları kanun niteliğindedir. * Görev süresi dolmadan yargılanamaz. Yorum: Başkomutanlık süresinin uzatılması ve süresiz hale getirilmesi; meclisin Mustafa Kemal’e güvendiğini ve Mustafa Kemal’in başkomutanlık yetkisini iyi kullandığını gösterir. Soru: Kurtuluş Savaşı’nın, zamanla Batı Cephesi’nde bir Türk-Yunan Savaşı’na dönüşmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu savunulabilir? A)Diğer cephelerin kapatılmasıyla tüm kuvvetlerin Batı’da toplanmasının B)Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne yönelik gizli paylaşım anlaşmalarını açıklamasının C)Batı bölgesinde bazı Kuvayı milliye yanlılarının TBMM’ye karşı ayaklanmasının D)İşgal bölgelerinde azınlıkların yeni devlet kurmak istemesinin E)Yunanistan’la Birinci Dünya Savaşı’nda fiilen mücadele edilmemesinin ( 1 NİSAN 2012 – YGS ) TEKÂLİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ ( 7 – 8 AĞUSTOS 1921 ) Soru: Tekâlif-i Milliye Kanunun Çıkarılış Sebebini Yazınız? Türk ordusunun taarruz gücüne ulaşabilmesi için Türk milleti topyekün seferber edilmek istenmiştir. Maddeleri: * Her ilçede bir tekâlif-i milliye komisyonu kurulacaktır. * Kanunun uygulanması için İstiklal Mahkemeleri çalışacaktır * Her aile bir giyimlik elbise; bir çift çorap; bir çift çarık verecektir. * Bedeli sonradan ödenmek üzere; halk ve esnafın elinde bulunan yiyecek, giyecek gibi her türlü temel gereksinim maddeleri ve teknik araç gereçlerle ulaşım araç gereçlerinin %40’ına el konulacaktır. * Halk elinde bulunan ulaşım araçları ile her ay Milli Mücadele adına 100 kilometre taşıma yapacaktır. * Gerekirse sahipsiz mallara el konulacaktır. * Halk elinde bulunan silah ve cephanenin tümünü teslim edecektir. * Gerektiğinde, zanaat erbabı orduya katılacaktır. Yorum:
SAKARYA MEYDAN SAVAŞI ( 23 AĞUSTOS – 12 EYLÜL 1921 ) * Yunanlılar Ankara’ya kadar ilerleyerek savaşı kesin olarak sonuçlandırmak için harekete geçmiştir. * Yüz kilometrelik bir alana yayılmış olan Türk ordusu düşman karşısında dağılma emareleri gösterdiyse de; Mustafa Kemal’in “Hattı müdafa yoktur. Sathı müdafaa vardır. O satıh tüm vatandır. Vatanın her karış toprağı yurttaşın kanı ile ıslanmadıkça terk olunamaz. ” sözü Türk askerinin savunma azmini artırmıştır. 10 Eylülden itibaren kendisini toparlayan Türk ordusu, Yunanlıları, durdurduğu gibi; Sakarya Nehri’nin batısına atmayı da başarmıştır. Ordunun taarruz gücü olmadığı için savaşa devam etmemiştir. Not: İngilizler Yunanlılara Zaman Kazandırmak İçin Ateşkes Teklifinde Bulundular. Ateşkese göre;
* Bağımsızlık olgusu ile bağdaşmayan bu ateşkes önerisi ilke olarak kabul edildiyse de; TBMM bu ateşkesin şartlarını bütün olarak kabul etmedi. * TBMM ateşkesin tam olarak kabul edilebilmesi için Yunanlıların Anadolu’yu terk etmesini istemiştir. Fakat asıl amaçları Yunanlılara zaman kazandırmak olan işgal devletleri bu öneriyi kabul etmemiştir. Not: a) Türk ordusu, Kurtuluş Savaşında, en fazla Sakarya Savaşında şehit vermiştir. b) Türkler ve Yunanlılar Sakarya Savaşında uçak kullanmıştır. Soru: Sakarya Zaferinin önemini yazınız? * Türk ordusunun II. Viyana Bozgunundan beri de-vam eden geri çekilişi ve savunması sona erip; taarruz dönemi başladı. * İtilaf bloğu dağıldı. * İtalyanlar Anadolu’yu terk etti. * Fransa ile TBMM arasında Ankara Antlaşması imzalandı * İngiltere ile 22 Ekim 1921’de TBMM esir mübadelesi antlaşması imzaladı * Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan ile TBMM arasında Kars Antlaşması imzalandı. * 2 Ocak 1922’de TBMM ile ................................... arasında dostluk antlaşması imzalandı * İngilizler TBMM’ye ateşkes teklifinde bulundu. * Yunanlıların taarruz gücü kırıldı. * Mustafa Kemal’e ................................................. unvanı ve ............................................... rütbesi verildi. (19 Eylül 1921) * Yunanlılar Doğu Trakya üzerinden İstanbul’a yapmak istedikleri saldırıdan vazgeçtiler. Not: Türk ordusunun en fazla insan kaybı Sakarya Savaşında oldu. Not: Sakarya Zaferinden sonra İtilaf Devletleri Sevr Antlaşmasını silah zoru ile kabul ettiremeyeceklerini anlayınca 22 Mart 1922 tarihinde Türk-Yunan kuvvetleri arasında ateşkes ilan ettiler.( Paris Mukarreratı ) KARS ANTLAŞMASI ( 13 EKİM 1921 ) * Sakarya Zaferi; Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan’ı Rusya’nın da teşviki ile TBMM ile antlaşma imzalamaya yönlendirdi. * TBMM ile üç Sovyet Cumhuriyeti arasındaki antlaşma Türkiye’nin doğu sınırına son halini verdi. (Türkiye’nin Batum’un liman hizmetlerinden faydalanma hakkı da sona erdi.) ANKARA ANTLAŞMASI ( 20 EKİM 1921 ) Soru: Ankara Antlaşmasının Sebeplerini Yazınız? * TBMM’nin Sakarya Zaferini kazanması * Fransızların Yunan zaferinden ümidini kesmesi * İngiltere’nin Almanya’ya yaklaşmaya başlaması * Türklerin her türlü bölücü harekete karşı olması ve bu tür pürüzleri gidermek için mücadeleyi göze alması Yorum: Fransa ile TBMM arasında Eskişehir-Kütahya Savaşlarından önce barış görüşmeleri başlamış; fakat Türk ordusunun bu savaştaki başarısızlığı Fransızları ümitlendirmiş ve Fransızlar Yunanistan ile Türkler arasındaki mücadelenin kesin sonucunu beklemeye başlamıştır. Ankara Antlaşmasına Göre; * Fransa işgali altında bulunan Adana ve Antep’i terk edecektir. * Hatay ve İskenderun Fransa’nın mandaterliği altında bulunan Suriye’de kalacaktır. * Fransa Hatay’ın nüfusuna ve kültürüne müdahale etmeyecektir. * Fransa bölgeden çekilmek zorunda kalırsa; Hatay ve civarını Suriye’ye bırakmayacaktır. Yorum: Bu madde Mustafa Kemal’in .................................... .............................................. gösterir. Çünkü Fransa 1936’da bölgeyi terk edecek ve bölgedeki statünün yeniden belirlenmesi gerekecektir. Soru: Ankara Antlaşmasının Önemini Yazınız? * Güney cephesi kapanmıştır. * Misak-ı Milliden taviz verilmiştir. * Dış politikada başarılı ve sözü geçer olmanın şar-tının iç politikada da başarılı olmaktan geçtiği görülmüştür. * Güney sınırı ilk haliyle çizilmiştir. * İtilaf bloğu parçalanmıştır. * Adana ve Antep kurtarıldı. * Hatay misak-ı milli sınırlarının dışında kaldı. * Güneydeki Ermeni sorunu kapandı. Soru: Sakarya Savaşı kazanılmasına karşın Yunan ordusunu kesin yenilgiye uğratan Başkomutan Meydan Savaşı’nın yaklaşık bir yıl sonra yapılmasına aşağıdakilerden hangisinin neden olduğu savunulabilir? A) İtalyanların birliklerini Anadolu’dan çekmeye başlaması B) Doğu Cephesi’nde fiili mücadelenin sona ermesinin beklenmesi C) Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için Tekâlif-i Milliye Emirlerinin çıkarılması D) Türk ordusunun eksiklerinin tamamlanması E) Ayaklanan Çerkez Ethem birliklerinin dağıtılması ( 27.03.2011 – YGS ) BÜYÜK TAARRUZ ( 26 AĞUSTOS 1922 ) 
Büyük Taaruzda Görev Alan Komutanlar: M. Kemal : Başkomutan İsmet İnönü : Batı Cephesi Komutanı Fevzi Çakmak: Genelkurmay Başkanı Kazım Karabekir: Milli Savunma Bakanı Nurettin Paşa: 1. Ordu Komutanı Yakup Şevki Subaşı : 2. Ordu Komutanı Fahrettin Altay : Süvari Ordu Komutanı Soru: Taarruz için yapılan hazırlıkları yazınız? * Mustafa Kemal’in başkomutanlık süresi uzatıldı. * Rusya’dan ve bazı doğulu ülkelerden yardım sağlandı. * Doğu ve güney cephede tam güvenlik sağlandı. * İstanbul’dan silah ve cephane kaçırıldı. * Kamuoyu oluşturmak için Avrupa’ya diplomatlar gönderildi. * Fransa ve İtalya’nın bıraktığı silahlar toplandı. * Fransa ve İtalya’dan silah satın alındı. * Tekâlif-i milliye emirleri uygulandı. * “ İzlenen askeri siyaset nedir? Sakarya Zaferinden sonra aylar geçtiği halde ordu neden taarruz etmiyor?” şeklinde eleştirilere M. Kemal şu yanıtı vermiştir: “ Ordumuzun taarruz etmesi isteniyor. Zaten kararımız taarruzdur. Fakat taarruzu geciktiriyoruz. Çünkü hazırlıklarımızı bitirmek için zamana gerek vardır. Yarım tedbirle yapılan taarruz, hiç taarruz etmemekten kötüdür.” Ordu yoğun bir eğitime tabi tutuldu. * Türk ordusu 26 Ağustos 1922’de taarruza geçti. 30 Ağustos 1922’de ise Dumlupınar’da Yunan ordusu ile Türk ordusu arasında Başkomutan Meydan Muharebesi oldu. Başkomutan Meydan Muharebesinde Türk ordusu karşısında mağlup olan Yunan ordusu batı yönünde kaçmaya başladı. Mustafa Kemal Türk ordusunun bu zaferi üzerine Yunanlıların ülkeden tamamen atılması için orduya “ Ordular ilk hedefiniz Akdenizdir. İleri! ” emrini verdi. * 9 Eylülde Yunanlılar İzmir’den atılırken son Yunan kalıntıları ise 18 Eylülde Kapıdağ Yarımadası’ndan atıldı. * Türk ordusu, 18 Eylülden itibaren Marmara’ya yönelince; İngilizler ile karşı karşıya geldi. İngilizler bu durum karşısında TBMM’ye ateşkes teklifinde bulundular. İngilizler Türk ordusu Marmara’ya girdiği takdirde Türk ordusuna karşı savaşabileceklerini bildirdiler. SSCB kozunu İngilizlere karşı çok iyi kullanan Mustafa Kemal ise Doğu Rumeli Yunanlılar tarafından boşaltılmadığı takdirde Türk ordusunun savaşa devam edeceğini bildirdi. İngilizler Yunanlıların Doğu Rumeli’yi boşaltması şartını kabul ederek mütareke yapılmasını istediler. Soru: Büyük Taarruzun önemini yazınız? * Yunanlılar Anadolu’dan atıldı. * TBMM eşit devletler konumuna geldi. * İngilizler ile Türk ordusunun savaşma ihtimali oluştu. * Mudanya Mütarekesine zemin oluştu. * Yunan başkomutanı esir alındı. 
MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI ( 11 EKİM 1922 ) 
Mudanya’nın İmzalandığı Ev Antlaşmayı İmzalayanlar: Türk Delegesi: General İsmet İnönü Fransız Delegesi: General Şarpi İngiliz Delegesi: General Harrington İtalyan Delegesi: General Monbelli Yunan Delegesi: General Mazarakis ( Yunan delegesi Mudanyaya geldiği halde görüşmelere katılmadı. İngilterenin kendilerini savunacaklarını düşünmüşlerdir.) Soru: Mudanya Ateşkes Antlaşması niçin imzalanmıştır?
* TBMM, İngiltere, Fransa, İtalya‘nın doğrudan katıldığı ve Yunanlıların Mudanya açıklarından bir gemiden dolaylı olarak takip ettiği Mudanya Mütarekesi görüşmeleri 3 Ekim 1922’de başladı. Mudanya Ateşkes Antlaşmasının Maddeleri: * Yunanlılar Doğu Trakya’yı 15 gün içinde Meriç’e kadar boşaltacak; bölgede Türk yönetimi 30 gün sonra başlayacaktır. * İstanbul ve çevresinin yönetimi TBMM’ye bırakılacaktır. * Türk ordusu barış imzalanana kadar; Çanakkale ve Kocaeli Yarımadası’nda belirlenen çizgide duracaktır. * Türkiye barış imzalanana kadar Doğu Trakya’da 8000 jandarmadan daha fazla güç bulundurmayacaktır. * Boğazların durumu yapılacak olan antlaşma ile belirlenecektir. Soru: Mudanya Ateşkes Antlaşmasının önemini yazınız? a) Savaşın silahlı mücadele dönemi sona erip; diplomatik mücadele dönemi başladı. b) Lloyd George hükümeti istifa etti. ( İngiltere ) c) İsmet Paşa diplomatik başarısını ispat etti. d) Doğu Trakya savaş yapılmadan kurtarıldı. e) Osmanlı yönetimi mütarekeye çağrılmamakla ve İstanbul ve çevresinin yönetimi TBMM’ye bırakılmakla Osmanlı Devletinin hukuken sona erdiği kabul edildi. f) İngiltere TBMM’nin meşruluğunu tanıdı. MİLLİ MÜCADELE’NİN SANAT VE EDEBİYATA YANSIMALARI * Mustafa Kemal Milli Mücadelenin daha başında milli bir basının oluşmasına büyük önem vermiştir. Dönemin şair ve yazarları Türk Milletinin bağımsızlık ve vatan sevgisi uğruna sergiledikleri büyük fedakârlıkları anlatan yazıları tarihe kayıt düşmüştür. Halide Edip Adıvar, Falih Rıfkı Atay ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu bu konuda özel bir yere sahiptir. * Halide Edip Adıvar, Kurtuluş Savaşı üzerine yazılan romanların ilki olan “.............................................................. ............................................” adlı eserini 1922’de kaleme almıştır. İzmir’in işgali sırasında eşini ve çocuğunu kaybeden Ayşe’nin önce İstanbul’a gelişini, ardında Anadolu’ya geçerek Kuvayı Milliyeye katılışını anlatmaktadır. 
* “ ........................ ....................... ................................... ” adlı anı kitabında ise Kurtuluş Savaşı yıllarında onbaşı, çavuş ve başçavuş rütbelerinde ordu hizmetinde çalıştığı yılları anlatır. * Yakup Kadri Karaosmanoğlu; 1932’de yayımladığı “...............................................” adlı romanda Anadolu köyü üzerinden Milli Mücadele yıllarını anlatmıştır. Yunanlıların mezalimlerini ise “Düşmanın Yaktığı Köyler Ahalisine” adlı hikâye ve makaleler ile anlattı. * Falih Rıfkı Atay ise Cumhuriyetle ilgili anılarını 1961 yılında çıkardığı “Çankaya” eserinde anlattı. 
* Ayrıca bu döneme ait Kemal Arıburnu’nun “Atatürk’ten Anılar”, Kazım Karabekir’in “İstiklal Harbimiz” ve Ali Fuat Cebesoy’un “Milli Mücadele Hatıraları” kitapları da bulunmaktadır. * Kurtuluş Savaşını yaptığı tuvallere yansıtan önemli ressamlarımızda bulunmaktadır. Bunlar; Ruhi Arel, Üsküdarlı Cevat, Ali Sami Boyar, Arif Kaptan, Hikmet Onat, Nejat Çelik, Ercüment Kalmık, Halil Dikmen, Cemal Tollu, Ali Çelebi, Zeki Kocamemi, İbrahim Çallı ve Sami Yetik’tir. * Zühtü Müridoğlu, Nusret Suman,Hüseyin Özkan ve İlhan Koman Anıtkabir kabartma ve rölyeflerinde Kurtuluş Savaşını işlemişlerdir. Not: Milli Mücadeleyi anlatan hem tarihi hem de edebi değeri en yüksek olan en önemli eserler, bizzat M. Kemal’in yazdığı “ Nutuk ve Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri ” adlı eserleridir. 
SINAV ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ 1. M. Kemal’in; “Yolunda yürüyen bir yolcunun yalnız ufku görmesi yetmez. Muhakkak ufkun ötesini de görmesi ve bilmesi gereklidir.” sözü bu özelliğini gösterir. Çanakkale Savaşlarında düşmanın nereden çıkarma yapacağını tahmin etmesi, II. Dünya Savaşı’nın çıkacağını, 1932′de bir yurt gezisinde “Kırk asırlık Türk yurdu, düşman elinde bırakılamaz.” diyerek ilerde Hatay’ın ana vatana katılacağını belirtmesi onun bu özeliğini en iyi şekilde ortaya koymaktadır. Yukarıda verilen paragrafta M. Kemal Atatürk’ün hangi kişisel özelliğinden bahsedilmektedir?(10 Puan) 2. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da kelime gruplarını tamamlayınız?(Her şık 2 Puan) a. Güney Cephesi’ndeki mücadele …………………...……. ……………………………. birlikleri tarafından yapılmıştır. b. Milli Mücadelede Batı Cephesinde İngilizlerin desteklediği …………………….………………………... ile savaştık. c. M. Kemal’i Manastır Askeri İdadisinde etkileyen ilk kişi, tarih öğretmeni Topçu Kolağası ……………………...…….. …………………………………………………..... Bilge’dir. d. M. Kemal veliaht Vahdettin ile ……………...………’ya giderek cephede incelemelerde bulundu. e. Milli Mücadelede ilk kurşun …………………...…..…’da Fransızlara karşı atılmıştır. 3. M. Kemal “Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum…” sözünü hangi savaş esnasında söylemiştir? Yazınız.( 5 Puan) 4. TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman Devleti yazınız? ( 5 Puan) 5. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da “DOĞRU” olduğunu belirtiniz?(Her şık 1 Puan)
6. Yeni Türk Devletinin bağımsızlık marşı olan İstiklal Marşı hangi savaş sonrasında kabul edildi? ( 5 Puan) 7. 18 Ocak 1919 yılında toplanan Paris Barış Konferansının toplanma amacını yazınız?( 5 Puan) 8. Ermenistan Doğu Anadolu’nun Türklere ait olduğunu ve Sevr Antlaşmasını tanımadığını hangi antlaşma ile kabul etmiştir? ( 5 Puan) 9. I. İnönü Savaşı sonrasında toplanan Londra Konferansının önemini yazınız? ( 5 Puan) 10. Aşağıdakilerden hangisi Milli Mücadele ile ulaşılmak istenen hedeflerden değildir? ( 5 Puan)
11. Milli Mücadele Döneminde Batı Cephesinde İngilizlerin desteklediği Yunanlılarla mücadele ettik. Aşağıdaki verilenlerden hangisi Batı Cephesinde Anadolu’yu işgal eden Yunanlıların amaçlarından birisi değildir? ( 5 Puan)
12. M. Kemal, aşağıda verilen cephelerden ve savaşlardan hangisinde bulunmamıştır? ( 5 Puan) A)Çanakkale Cephesi B) Suriye Cephesi C) Kafkas Cephesi D) Trablusgarp Cephesi E) Irak Cephesi
B) Rusya’da Bolşevik İhtilalı’nın çıkmasına C) Bulgaristan’ın savaşa katılmasına D) Cumhuriyetin ilk yıllarında eğitilmiş insan açığının doğmasına E) M. Kemal’in başarılı olmasına
C) İrade-i Milliye E) Misak-ı Milli 15. Aşağıdakilerden hangisi Kuvay-ı Milliye'nin kurulmasında doğrudan etkili olmuştur? ( 5 Puan) A) Rusya’nın güneyden saldırması üzerine B) Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı'nda yenilmesi C) İtilaf Devletleri askerlerinin İstanbul'a gelmesi D) Anadolu'da iç isyanlar çıkması E) Anadolu’nun işgale uğraması
( ) 2. İzmir B. Ermeni ( ) 3. General Hourbord C. Şanlı unvanı ( ) 4. İlk batılı devlet D. Sütçü İmam ( ) 5. Urfa E. SSCB
İnönü Savaşları’nın, Kurtuluş Savaşımız içindeki başlıca rolü ne olmuştur? ( 5 Puan) A) İstanbul Hükümeti'nin desteğini sağlama B) TBMM kuvvetlerinin savaş gücünü sınama C) Düşmanın gücü hakkında bilgi edinme D) İtilaf Devletleri’ni, Yunanistan’ı desteklemekten caydırma E) Düşmanı oyalayarak zaman kazanma
Erzurum Kongresi'nin bu tutumu aşağıdakilerden hangisini gösterir? ( 5 Puan) A) Meclis gibi hareket edildiğini B) İstanbul Hükümeti'ne yardımcı olunmak istendiğini C) Ekonomik sorunlara siyasi sorunlardan daha çok önem verildiğini D) Yabancı ülkelerle ilişkilerin arttığını E) İtilaf Devletleri'nin Anadolu harekâtına bakış açısının değiştiğini
A) TBMM Hükümeti'nin Batı ile sıkı ilişki kurmasını istemediği B) Türkiye'deki ulusçuluk akımlarından çekindiği C) TBMM Hükümeti'ni dışarıda ve içeride güçsüz bırakmak istediği D) Bağımsız bir Türk devletinin kurulmasını istemediği E) TBMM Hükümeti'ni bu devletlere karşı korumaya çalıştığı 2. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın, "İstanbul ve Boğazlar, TBMM Hükümeti yönetimine bırakılacaktır." hükmü, Osmanlı Devleti'nin ne olacağını gösteriyordu? A) Hukuken sona ereceğini B) Küçük bir devlet olarak kalacağını C) TBMM Hükümeti'ne bağımlı olacağını D) TBMM Hükümeti ile birlikte hareket edeceğini E) Anlaşma Devletleri'ne bağımlı kalacağını 3. İlk TBMM Hükümeti; l. l, ve II, İnönü Savaşlarını kazanması üzerine Sovyetler Birliği ile Moskova Antlaşması'nı II. Sakarya Meydan Savaşı'nı kazanması üzerine Fransa ile Ankara Antlaşması'nı III. Başkomutanlık Meydan Savaşı'nı kazanması üzerine de itilaf Devletleri'yle Mudanya Ateşkes Antlaşması'nı yapmıştır. Bu bilgilere dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) TBMM Hükümeti, haklarını savaşarak alma yanlısıdır. B) Sovyetler Birliği ile Fransa, Yunanlılara karşıdır. C) Sovyetler Birliği ile Fransa, Türklerle savaşı göze alamamışlardır. D) TBMM Hükümeti, varlığını askeri alandaki başarılarıyla kabul ettirmiştir. E) Sovyetler Birliği, İtilaf Devletleri'ni TBMM Hükümeti'yle antlaşmaya zorlamıştır. 4. Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın aşağıdaki maddelerinden hangisi Osmanlı Devleti'nin hukuken sona erdiğini gösterir? A) Doğu Trakya'da Meriç ırmağının sol sahiline kadar olan bölge on beş gün içinde Yunanlılar tarafından terk edilecektir B) Doğu Trakya'nın devir teslim işi itilaf Devletleri'nin memurları aracılığıyla otuz gün içinde yapılacaktır. C) Lozan Konferansı'nın bitimine kadar Türkler Doğu Trakya'da sekiz bin asker bulunduracaktır. D) İstanbul ve Boğazlar, Büyük Millet Meclisi Hükümeti yönetimine bırakılacaktır. E)İtilaf Devletleri'nin kuvvetleri Lozan Antlaşması'na kadar İstanbul’da kalacaktır. 5. I. İlk TBMM'nin kurulması II. Saltanatın kaldırılması III. Cumhuriyetin kurulması Türkiye'deki bu gelişmeler aşağıdakilerden hangisini gerçekleştirme amacı taşımamıştır? A) Ulusal iradeyi hâkim kılma C) Anayasal düzeni kurmak D) Demokratik yönetimi gerçekleştirmek E) Seçim sistemini değiştirmek 6. Kurtuluş Savaşımızın sonunda, milli çıkarlarımızı dost ve düşman devletlere onaylatmak amacıyla Lozan'a İsmet Paşa'nın (İnönü) gönderilmesinde O'nun hangi başarısı daha etkili olmuştur? A) l. ve II. İnönü Savaşlarını kazanması B) Türkiye'de düzenli ordunun kurulmasına katkısı C) Mudanya Ateşkes Antlaşması'nda milli çıkarlarımızı korumuş olması D) Mustafa Kemal Paşa'nın güvenini ve arkadaşlığını kazanması E) Çerkez Ethem isyanını bastırması 7. İnönü Savaşları'nı kazanan TBMM Ordusu, Batı Anadolu'yu düşmandan temizleme hareketine girişmemiş, bu amaç, daha sonra Başkomutanlık Meydan Savaşı'yla gerçekleştirilmiştir. İnönü Savaşları’nın, Kurtuluş Savaşımız içindeki başlıca rolü ne olmuştur? A) İstanbul Hükümeti'nin desteğini sağlama B) TBMM kuvvetlerinin savaş gücünü sınama C) Düşmanın gücü hakkında bilgi edinme D) İtilaf Devletleri’ni, Yunanistan’ı desteklemekten caydırma E) Düşmanı oyalayarak zaman kazanma 8. TBMM Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'nın başlangıç kısmında "milletlerin kendi geleceğine serbestçe karar verebilmesi" ilkesine yer verilmiştir. Antlaşmaya bu ilkeyi koymakla, TBMM ve Sovyet Rusya aşağıdakilerden hangisi yönünde karşılıklı birbirlerine güvence vermişlerdir? A) Bağımsızlıklarına saygı duyma B) Dünyadaki bloklaşmaların dışında kalma C) Avrupa diplomasisini izleme D) Milletler Cemiyeti'ne üye olma E) Ekonomik ilişkilerde bulunma 9. Mustafa Kemal, Başkomutanlık Yasası'nın yürürlük süresinin 20 Temmuz 1922'de tekrar uzatılması gündeme geldiğinde sürenin uzatılmasını istememiştir. Buna rağmen Meclis, başkomutanlığın süresiz olarak Mustafa Kemal'de kalmasına karar vermiştir. Meclis'in bu kararı almasında aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur? A) Halkın orduyu desteklemesi B) Başkomutanın aynı zamanda Meclis Başkanı olması C) Mecliste bazı grupların oluşması D) Mecliste yeni bir anayasa için çalışmaların başlaması E) Başkomutana duyulan güvenin artması 10. Mudanya görüşmelerinde Fransız temsilcisi Trakya’nın TBMM Hükümeti’ne teslim edilmesini kabul ederken, İngiliz temsilcisi buna şiddetle karşı çıkmış, İtalyan temsilcisi ise, bu konuda hükümetinden bilgi alması gerektiğini bildirmiştir. Anlaşma devletlerinin bu tutumlarına dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine varılabilir? A) Fransa TBMM Hükümeti'nin yanında yer almıştır. B) İngiltere İtalya’nın politikasını desteklemiştir. C) İtalya temsilcisi, görüşmelere hükümetinden izin almadan katılmıştır. D) Fransa, İngiltere ve İtalya İstanbul Hükümeti’ni desteklemiştir. E) İngiltere TBMM'nin varlığını tanımamıştır. 11. Aşağıdaki devletlerden hangisi Kurtuluş Savaşı sırasında işgal ettiği yerlerden kendi isteğiyle çekilip Kurtuluş Savaşında fiili mücadeleye girmemiştir? A) Fransa B) İngiltere C) İtalya D) Rusya E) Yunanistan 12. Anlaşma Devletleri, I. 1921 yılında Londra'da toplanacak konferansa Osmanlı Devleti'nin göndereceği delegeler arasında Mustafa Kemal'in veya O'nun yetkili kılacağı bir delegenin de bulunmasını istemişler; II.1922 yılında Lozan'da toplanacak olan barış konferansına, TBMM Hükümeti ile Osmanlı Hükümeti'ni birlikte çağırmışlardır. Bu iki durum, 1921'den 1922 yılına kadar geçen süre içinde Anlaşma Devletleri'nin aşağıdakilerin hangisi ile ilgili görüsünde bir değişme olduğunu göstermektedir? A) Sevr Antlaşması'nın geçerliği B) Osmanlı Devleti'nin temsil edilme hakkı C) Anadolu Hareketi - Osmanlı Devleti ikiliğinin sürdürülmesi D)TBMM'nin gücü E) Konferansa katılacak taraflar 13. Anlaşma Devletleri'nin 22 Mart 1922 tarihinde Türkiye ile Yunanistan'a verdikleri ateşkes önerisinde şu hükümler yer almıştır: l. Tarafların ordularını araç ve gereç bakımından güçlendirmesinin engellenmesi II. İki taraf birlikleri arasında 10 km'lik, askerden arındırılmış bir alan bırakılması III. Müttefikler arası bir komisyonun Türk ordusunu ve askeri durumunu denetlemesi Bu hükümlerden hangileri, öneride Yunanistan'ın gözetilmiş olduğunu gösterir? A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız III D) l ve II E) II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III
A) Uluslararası ilişkilerde etkili olmak istediğinin B) Rus halkının tam desteğini aldığının C) Türkiye'yi tanıyan devlet sayısını sınırlamaya çalıştığının D) Müslüman ülkeler üzerinde nüfuzunun azaldığının E) Anlaşma Devletleri ile yakınlaşmak istediğinin 2. İsmet İnönü Lozan Konferansı'nın açılışında söz alarak, "Çok ıstırap çektik, çok kan akıttık. Bütün medeni milletler gibi hürriyet ve istiklal istiyoruz." demiştir. İsmet İnönü'nün bu sözü, l. Öteki milletlerle eşit olmayı isteme II. Düşüncelerini açıklamaktan çekinme III. Milletini yüceltme yönündeki tutumlardan hangilerini benimsediğinin göstergesi olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve II
A) Yunan kuvvetlerinin Meriç’ in batısına çekilmesi B) Doğu Trakya’ da Türklerin jandarma bulundurması C) İstanbul ve boğazlar çevresinin yönetimini TBMM hükümetine terk etmesi D) Yunan ordusunun Doğu Trakya ‘ yı terk etmesi E) Türk – Yunan savaşının sona ermesi 4. Aşağıdakilerden hangisi I. İnönü Savaşı sonrası gerçekleşen olaylardan biri değildir? A) İlk anayasanın kabul edilmesi B) TBMM’ nin İstiklal Marşı’ nı kabul etmesi C) TBMM’ nin Londra Konferansına çağrılması D) Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşmasının imzalanması E) Fransa ile Ankara Antlaşmasının imzalanması 5. Kurtuluş Savaşında Güneydoğu Anadolu’ da meydana gelen çatışmalar aşağıdaki olaylardan hangisiyle son bulmuştur? A) Gümrü Antlaşmasının imzalanması B) Ankara antlaşmasının imzalanması C) Moskova antlaşmasıyla D) Londra Konferansı’ nın toplanmasıyla E) İtalyanların işgallerden vazgeçmesiyle IV. ÜNİTE: TÜRK İNKILÂBI 
A. Türk İnkılâbının Genel Özellikleri Atatürk’ün inkılâpçı kişiliği öncülüğünde gerçekleşen Türk inkılâbıyla, devlet ve millet hayatı yeniden inşa edilmiştir. Soru: Türk İnkılâbının Amaçlarını Yazınız? *Milli egemenliği gerçekleştirme *Milli bağımsızlığı sağlama *Türk halkını çağdaş uygarlık seviyesine çıkarma *Milli kimliği koruma *Yönetim, yazı, hukuk, eğitim, giyim, sağlık ve ekonomik alanlarında yeniden yapılanmanın sağlanması Soru: Aşağıdakilerden hangisi Atatürk önderliğinde yapılan Kurtuluş Savaşı ve inkılâplarla sağlanan değişimlerden biri değildir? A) Teokratik düzenden laik sisteme geçilmesi B) Ülke idaresinde Divanı hümayundan Bakanlıklar sistemine geçilmesi C) Ümmet anlayışından sonra ulus anlayışının benimsenmesi
( 27.03.2011 – YGS ) B. Siyasi Alanda Yapılan İnkılâplar 1) Saltanatın Kaldırılması Soru: Saltanat niçin kaldırılmıştır? * İstanbul hükümeti de İtilaf devletleri tarafından Lozan Görüşmelerine çağrıldı. Bu durum, TBMM ile İstanbul hükümeti arasında ikilik oluşturabilirdi. * Saltanatın milli egemenlik ilkesine aykırı olması. * Bazı çevrelerin hâlâ saltanat yönetimini istemesi Soru: Saltanatın kaldırılmasının önemini yazınız? * Lozan’da ikilik çıkması önlendi. * Milli egemenlik ilkesi güçlendirildi. * Osmanlıların siyasi varlığı sona erdi. * Devlet başkanı sorunu ortaya çıktı. * Siyasi yetki ile dini yetkinin birbirinden ayrılması ile laiklik yönünde ilk adım atılmış oldu. Yorum: a) Vahdettin saltanatın kaldırılmasından sonra güvenliğini tehlikede gördüğünden dolayı İngiltere’ye sığındı. ( ................................................. adlı İngiliz gemisine atlayıp yurdu ter etti. ) b) Vahdettin’in, İngilizlerden sığınma talebinde bulunduğu mektupta “Müslümanların halifesi” imzasını kullanması, saltanatın kaldırılmasını kabul ettiğini gösterir. c) Vahdettin’in halifeliği yurt dışında istismar edebileceğini düşünen TBMM 18 Kasım 1922’de ....................................... Efendi’yi halife olarak belirledi. d) Padişahın milli mücadeledeki tutumu saltanatın kadırılmasını halk nazarında kolaylaştırdı. Dikkat ? Mustafa Kemal birleştirici yönünden dolayı Milli Mücadelenin ilk yıllarından saltanata açıkça karşı çıkmadı. e) Teşkilat-ı Esasiye Kanunu padişah ve halifeyi sembolik hale getirmiştir. LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI ( 24 TEMMUZ 1923 ) 
* Mustafa Kemal; Yunanlıların İzmir’de yaptığı tahribatın görülerek, Yunanistan’dan daha fazla savaş tazminatı alınması ve görüşmeleri daha yakından takip edebilmek için barış görüşmelerinin İzmir’de olmasını istemiştir. Görüşmelerin tarafsız bir ülkede olmasını isteyen Avrupalı devletler ise görüşmelerin İsviçre’nin Lozan kentinde olmasına karar vermiştir. * .................... .................................. bakanlar kurulu başkanı olduğu için görüşmelere katılmak istemiş; fakat görüşmelere Mondros Mütarekesini imzalayan bir kişinin gidemeyeceğini savunan Mustafa Kemal; barış görüşmelerine İsmet Paşa’nın gitmesini uygun bulmuştur. * Görüşmelere TBMM adına baş delege olarak İsmet İnönü, Rıza Nur ve Hasan Saka katılmıştır. * Mustafa Kemal TBMM delegelerinden; barış görüşmeleri esnasında kapitülasyonlar ve Ermeni meselesi hakkında taviz verilmemesini istemiştir. * Lozan’da barış görüşmeleri 20 Kasım 1922’de başladı. Borçlar, Irak sınırı, kapitülasyonlar, Boğazlar ve İstanbul’un boşaltılması meselesinden dolayı görüşmeler 4 Şubat 1923’de kesildi. * Yahudi cemaati lideri Haim Naim Efendi’nin ara-buluculuğu sonucunda görüşmeler 23 Nisan 1923-de tekrar başlayıp, 24 Temmuz 1923’de sonuçlandı. Lozan Antlaşmasına Göre; a-Sınırlar: Doğu Sınırı: Kars Antlaşması ile belirlenen sınır ölçü alındı. Irak Sınırı: Musul petrol bölgesini Türkiye’ye bırakmak istemeyen İngiltere Irak sınırının çizilmesinde sorun çıkardı. Görüşmelerde vakit kaybedilmek istenmediğinden dolayı, Irak sınırı meselesinin, Lozan Görüşmelerinden sonra Türkiye ile İngiltere arasındaki ikili görüşmelerle halledilmesi kararlaştırıldı. Yorum: Irak sınırının çizilmesi, Lozan’da çözüme kavuşturulamamıştır. Suriye Sınırı: Ankara Antlaşması ile belirlenen sınır ölçü alındı. b-On İki Ada: İtalya’ya bırakıldı. c-Ege Adaları: Bozcaada ve Gökçeada dışındaki diğer adaların Yunanistan’a, silahlandırmamak şartıyla bırakılmasına karar verildi. d-Boğazlar: Boğazlar başkanlığını Türk delegenin yapacağı şekilde bir komisyon tarafından yönetilecektir. Bu komisyon milletler cemiyeti tarafından denetlenecek ve statü milletler cemiyetinin garantisinde olacaktır. Boğazlardan serbest geçiş olacaktır. Ticaret gemilerinin geçişi serbest olacak; fakat savaş gemileri tonaja tabi tutulacaktır. Türk askeri olağanüstü durumlar hariç boğazlar bölgesinin 20 km gerisinde duracaktır. Yorum: Türkiye açısından Lozan antlaşmasının en kritik maddesi boğazlarla ilgili maddesi olmuştur. Bu madde adeta Türkiye’yi mağlup durumuna düşürerek, Türkiye’nin egemenlik haklarını kısıtlamıştır. e-İstanbul’un Boşaltılması: Antlaşmanın imzalanmasından 6 hafta sonra İstanbul boşaltılacaktır. Not: İşgalciler 2 Ekim 1923’de İstanbul’u terk etti. f-Kapitülasyonlar ve Düyun-ı Umumiye: Kapitülasyonlar ve Düyun-ı Umumiye kaldırıldı. g-Borçlar: Osmanlı’nın en fazla Fransa’ya borcu olduğundan dolayı, borçlar en fazla Fransa ile tartışıldı. Borçların I. Dünya Savaşı sonucunda Osmanlı’dan ayrılan devletlerle TBMM arasında paylaştırılarak ödenmesine ve TBMM’nin üzerine düşen borcu taksitler halinde ödemesine karar verildi. h-Ermeni Meselesi: Kapandı. ı-Azınlıklar: TBMM, azınlıklar bahane edilerek iç işlerine karışılmaması için bütün azınlıkları Türk vatandaşı kabul etti. İstanbul’daki Rumlar ile Batı Trakya’daki Türkler hariç; diğer azınlıkların ve dışarıdaki Türklerin ülkelerine dönebileceği kabul edildi. i-Yabancı Okullar: Yabancı okulları iç meselesi sayan TBMM Lozan Görüşmelerinde yabancı okulları tartışma konusu yaptırmadı. k-Savaş Tazminatı: Yunanistan, Karaağaç bölgesini savaş tazminatı olarak Türkiye’ye verecektir. Yorum: Bu madde Trakya’nın I. Dünya Savaşı öncesindeki sınırı değişmiştir. l-Patrikhane: Patrikhane İstanbul’da kalacaktır. Patrik seçimini, başka devletleri iç işlerine karıştırmak istemeyen Türkiye yapacaktır. Türkiye Ortodoks din adamlarının belirlediği üç adaydan birini patrik olarak tayin edecektir. Patriğin siyasal yetkileri olmayacaktır. m-Kıbrıs: İngiltere kendi toprağı saydığı Kıbrıs’ı görüşmeler esnasında tartışma konusu yaptırmadı. Örnek Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Lozan Barış Antlaşması'na, önemli bir uluslararası antlaşma niteliği kazandırmaktadır? A) Bu antlaşmayı bütün dünya devletlerinin onaylamış olması B) Bu antlaşmanın, geçerliliğini uzun süre koruyabilmesi C) Bu antlaşmanın, uzun süren görüşmeler sonunda yapılmış olması D) Bu antlaşmanın birçok antlaşmaya örnek teşkil etmesi E) Bu antlaşmayla ilgili tarafların tüm isteklerinin gerçekleşmiş olması Soru: Lozan Antlaşmasının önemini yazınız? * Türkiye Devleti tanındı. * Osmanlı devletinin sona erdiği kabul edildi. * Türk devletinin tam bağımsızlığı kabul edildi. * Osmanlı’nın bıraktığı asırlık sorunlar kapandı. * Devrimler için ortam hazırlandı. * Sevr Antlaşması yürürlükten kalktı. * Sömürge altında yaşayan milletlere örnek oldu. Soru: Lozan Antlaşmasının eleştirilen yönleri nedir? Yazınız. * Batı Trakya ve Ege Adaları’nın geri alınamaması * Patrikhanenin İstanbul’da kalması * Musul’un alınamaması * Boğazların statüsü Yorum: Lozan’ı eleştirenlerin; günün şartlarını, bilmediği veya düşünmediği anlaşılmaktadır. Tarihçi araştırdığı olayın geçtiği dönemin şartlarını bilmek zorundadır. Soru: Lozan Antlaşmasının genel özelliklerini yazınız? * I. Dünya Savaşı sonrasında imzalanan antlaşmalar arasında günümüze kadar geçerliliğini koruyan tek antlaşmadır. * I. Dünya Savaşı sonucunda imzalanan en son antlaşmadır. * Yeni bir devletin kurulduğunu belgelemiştir. * 23 Ağustos 1923’de II. Meclis tarafından onaylandı. * Rusya ve Bulgaristan sadece Boğazlar rejimi için katıldı. * 143 maddedir. Soru: Lozan’ı I. Dünya Savaşından Sonra İmzalanan Antlaşmalardan Ayıran Farklar Nelerdir? * Askeri kısıtlamalar yoktur. * Türkiye savaş tazminatı vermemiştir * Türkiye’ye ekonomik yaptırımlar uygulanmamıştır. * Zaferi simgelemektedir. * Türkiye eşit devletler statüsündedir. Soru: Millî Mücadele Dönemi’nde bir İngiliz tarihçinin “Yenilmiş, parçalanmış bir ulusun, bu harabe içinden ayağa kalkması ve dünyanın en büyük ulusları ile tam eşit şartlar içinde karşı karşıya gelmesi ve Büyük Savaş’ın bu galiplerini dize getirerek her istediğini kabul ettirmesi şaşılacak şeydir.” diyerek tanımladığı antlaşma aşağıdakilerden hangisidir? A) Gümrü B) Lozan C) Moskova D) Ankara E) Kars ( 1 NİSAN 2012 – YGS ) 2. Cumhuriyetin İlanı ( 29 Ekim 1923 ) * TBMM’nin açılması ile cumhuriyete dayalı bir devlet kurulmuş fakat; ortamın müsait olmamasından dolayı kurulan sistemin adı açıkça söylenememiştir. * İtilaf devletlerinin İstanbul’u boşaltması ile devlet merkezinin neresi olacağı sorunu ortaya çıkmış; 13 Ekim 1923’de ..........................................’nın başkent ilan edilmesi ile bu sorun ortadan kalkmıştır. * Ekim 1923’de meclis başkanı yardımcısı ve içişleri bakanı seçilmesi gerekiyor, fakat meclis bu seçim işinde anlaşma sağlayamıyordu. Meclisin çalışamaz hale gelmesi ise hükümet bunalımını oluşturdu. Bunun üzerine Ali Fethi Okyar hükümeti istifa etti (27 Ekim). Yeni hükümetin kurulması konusunda da problemler çıktı. Bu aksaklıklar meclis hükümeti sisteminden kaynaklanıyordu. Bu sisteme göre bakanlar meclisten tek tek seçiliyordu. Mustafa Kemal mecliste oluşan bunalımın rejimden kaynaklandığını ve bu bunalımın kabine sistemi ile aşılacağını belirterek cumhuriyetin ilan edilmesine karar verdi. Kabine sistemine göre meclis cumhurbaşkanını seçecek, cumhurbaşkanı başbakanı tayin edecek; başbakan da meclisten uyumlu çalışabileceği kişileri bakan olarak belirleyerek kabineyi kuracaktır. * ........................... ................................... ilk cumhurbaşkanı, .................................. ....................... ilk başbakan, ................ ............................. ............................ ilk meclis başkanı oldu. Soru: Cumhuriyetin ilanının önemini yazınız? * Rejimin (...........................................................) ve devletin adı (...................................... ..................................................) belli oldu. * Devlet başkanlığı sorunu çözüldü. ( Cumhurbaşkanı: ..................................... ............................) * Kabine sistemine geçildi. * 1921 Anayasasında ilk önemli değişiklik yapıldı. * Daha uyumlu ve yürütmeyi aksatmayacak hükümetlerin oluşması için zemin hazırlandı. * Meclis başkanlığı ile hükümet başkanlığı birbirinden ayrıldı. Not: Yasama ve yürütme görevlerinin TBMM’nin açıldığı zaman TBMM’ye verilmesi cumhuriyet sis-teminin oluşacağının habercisiydi. 3. Halifeliğin Kaldırılması ( 3 Mart 1924 ) Soru: Halifeliğin kaldırılmasının sebeplerini yazınız? * Halife Abdülmecit’in TBMM’nin belirlediği kurallara uymaması. * Halifeliğin laiklikle bağdaşmaması. * Halifeliğin cumhuriyet rejimi ile çelişki içinde olması * Halifelik makamının cumhuriyet karşıtları için sığınak haline gelmesi. * Halifelik makamının yapılacak inkılâplar için engel görülmesi. * İslam ülkelerinde sömürgeleri olan Avrupalı devletlerin halifeliği temsil eden Türkiye’yi kendileri için potansiyel tehlike olarak görmesinin Türkiye’nin dışişlerini olumsuz etkilemesi. Dikkat ? ? ? Halifeliğin Kaldırıldığı Gün; * ................................ ........................... Kanunu kabul edildi. * Şer’iyye ve Evkaf Vekâleti kaldırılarak yerine Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Diyanet İşleri Başkanlığı kuruldu. * Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığının yetkilerini bünyesinde bulunduran Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılarak; yerine Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı oluşturuldu. Böylece askeri yetki ile siyasi yetki birbirinden ayrılmış oldu. Yorum:19 Aralık 1924’de komutanlık ile milletvekilliği birbirinden ayrıldı. Olağanüstü durumdan dolayı Kurtuluş Savaşı yıllarında komutanlardan bir kısmı aynı zamanda milletvekiliydi. * Osmanlı hanedanı mensuplarının yurt dışına çıkarılmasına karar verildi. Yorum: 1921 Anayasası şer’î hükümlerin yürürlüğünü TBMM’ye vermekle halifeliği yetkisiz ve sembolik duruma getirmiştir. Soru: Halifeliğin kaldırılmasının önemini yazınız? * Laikliğe geçişin en önemli aşması oldu. * Cumhuriyetin karakteri tam olarak belli oldu. * Ümmetçilik en önemli dayanağını kaybetti. * Ulusal egemenlik pekiştirildi. * İnkılâp süreci hızlandı * Dış ilişkilere yönelik soğukluk ortadan kalktı. * Ümmetçilikten milliyetçiliğe geçişte önemli bir adım daha atıldı. Soru: Hindistan’daki bir tarikatın lideri olan Ağa Han ile İngiltere Kralı’nın özel danışmanı Hintli Emir Ali, Başbakan İsmet Paşa’ya bir mektup yollayarak halifelik kurumuna dokunulmamasını rica etmişlerdir. Bu durumun, halifelikle ilgili olarak, I. bu kurumun, tüm Müslümanlar üzerinde siyasal gücünün olduğu, II. yabancıların, bu kurumu Türkiye’nin içişlerine müdahale amacıyla kullanmak istedikleri, III. bu kurumun varlığının ülkede tartışma konusu olduğu, durumlarından hangilerine kanıt olduğu savunulabilir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III D) Yalnız I E) II ve III ( 27.03.2011 – YGS ) Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri * 23 Nisan 1920’de açılan ilk TBMM’de siyasi par-tiler yoktur. Bütün vekiller misak-ı milliyi gerçekleştirme fikri etrafında birleşmişti. * İlk anayasa hazırlanırken; mecliste Tesanüt, İstiklal, Islahat ve Halk Zümresi gibi gruplar oluştu. Mustafa Kemal bu zor durumun aşılabilmesi için meclis de I. Grup da denilen Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubunu kurdu. Mustafa Kemal yapacağı işleri bu grupla beraber yapmaya çalıştı. Bu grubun karşısında olanların tümüne birden II. Grup, ya da Muhafaza-i Mukaddesat Grubu dendi. * Lozan görüşmelerinin olduğu dönemde, devletin yönetim şekli ve barıştan sonra izlenecek iç siyaset konusunda mecliste görüş ayrılıkları ortaya çıktı. Bu durum karşısında meclis 1 Nisan 1923’de seçimlerin yeniden yapılarak meclisin yenilenmesi kararını alarak dağıldı. * Mustafa Kemal yeni meclis için yapılan seçimlere inkılâpçı kişilerin aday olmasını sağladı. Seçimler 23 Nisan 1923’de yapıldı ve II. Meclis 11 Ağustos 1923’de çalışmaya başladı. Lozan Antlaşmasının onaylanması, Ankara’nın başkent ilan edilmesi ve cumhuriyetin ilan edilmesi gibi birçok iş II. Meclis tarafından yapıldı. 1923-1927 arasındaki büyük inkılâpları yaptığından dolayı II. Meclise inkılâpçı meclis de denilir. 1- Cumhuriyet Halk Partisi: * Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu 9 Eylül 1923’de Halk Fırkasına dönüştü. Mustafa Kemal, gerçekleştirmeyi düşündüğü inkılâpları par-ti programına koymuş ve bu partiyi her hangi bir toplumsal sınıfın değil; bütün halkın partisi yapmaya çalışmıştır. Yorum: Mustafa Kemal’in amacı inkılâpları halka mal etmektir. * Halk Fırkası 1924’de Cumhuriyet Halk Fırkası; 1935’de ise Cumhuriyet Halk Partisi adını almıştır. Bu partinin başkanlığını ve cumhurbaşkanlığını 1938’e kadar Mustafa Kemal yürüttü. * 1938 ile 1950 arasında İsmet İnönü CHP’nin başkanlığını yürüttü. * Parti 1980’de kapatıldı. Not: CHP devletçilik ilkesini benimsemiş olmasından dolayı kendisinden sonra kurulan partilerden ayrılır. Yorum: a) Halkın istek ve şikâyetlerinin meclise daha iyi yansıması için çok partili hayat denendi. Fakat gerek halk buna hazır olmadığından gerekse inkılâplar tam olarak oturmadığından dolayı çok partili hayatın uygulanması sonraya bırakıldı. b) 18 Ekim 1920’de Türk Komünist Partisi kuruldu. Bu partinin kuruluşunda SSCB’nin yardımını devam ettirebilmek, gizli komünist çalışmalarını kontrol altına almak, Rusya’nın baskı ve gizli girişimlerinden kurtulmak düşüncesi etkili oldu. c) Tek parti sistemi hükümetin denetlenmesini güçlendirmekteydi. 2-Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası: * Milletvekilleri arasında saltanatın kaldırılması, halifeliğin kaldırılması ve cumhuriyetin ilanı sonucunda görüş ayrılıkları ortaya çıktı. Halk Fırkası içinde en fazla karşı çıkılan konular devletçilik ve inkılâpçılık oldu. * Görüş ayrılıklarının giderek artması sonucunda CHP’den ayrılan milletvekilleri ile ordudaki görevlerinden ayrılan milletvekilleri 17 Kasım 1924’de Terakki Perver Cumhuriyet Fırkasını kurdular. * Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy ve Adnan Adıvar partinin ileri gelenleridir. * TCF, devletçilik ile inkılâpların hızlı ve köktenci olmasına karşıydı. Ekonomide liberalizmi benimsiyordu. * Partinin dini inançlara saygılı olduğunu slogan haline getirmesi, eski düzeni isteyenleri bu partide topladı. * Şeyh Sait İsyanı sonucunda bakanlar kurulu kararıyla kapatıldı. Yorum: a) TCF ilk muhalefet partisidir. b) Rejimin yeniliğinden dolayı bu partinin kurulması aceleciliktir. Şeyh Sait İsyanı Soru: Şeyh Sait İsyanının sebeplerini yazınız? * Yenilik hareketlerinin istenmemesi. * Gericilerin din elden gidiyor parolasını kullanması * Musul’u Türkiye’ye vermek istemeyen İngiltere’nin Irak ile Türkiye arasına tampon vazifesi görecek olan Kürt Devleti kurdurmak istemesi. * Doğu Anadolu’nun yıllarca ihmal edilmiş olması. * TCF’ nin gericilere ümit verici tutumu * Toprak ağalarının yeni devleti çıkarlarına uygun bulmaması. * 13 Şubat 1925’de Diyarbakır’da başlayan isyan Genç, Erzurum, Elazığ, Muş ve Bitlis’te etkili oldu. * Bu bunalımlı dönemde Ali Fethi Okyar hükümeti istifa etti. Yeni hükümeti oluşturan İsmet İnönü isyana karşı bazı önlemler almıştır. Bu önlemler; * Bölgede sıkıyönetim ilan edildi. * Bölgeye ordu sevk edildi. * Hıyanet-i Vataniye Kanununu tamamlar nitelikte olan ve rejimin tartışılmasını yasaklayan ............................................ ......................................... ..................................... ilan edildi. Yorum: 4 Mart 1925’den 2 Mart 1927’ye kadar yürürlükte kalan bu kanun inkılâpların kabul edilmesini kolaylaştırdı. * İstiklal Mahkemeleri yeniden kuruldu. Not: İsyan 15 Nisan 1925’de tamamen bastırıldı ve suçlular cezalandırıldı. Şeyh Sait İsyanının Sonuçları: * İstiklal Mahkemeleri tekrar kuruldu. * Takrir-i Sükûn Kanunu çıkarıldı. * TCF kapatıldı. * İlk çok partili hayat denemesi başarısız sonuçlandı. * Musul meselesi İngiltere lehine sonuçlandı. * Devrimler konusunda dikkatli olunması gerektiği görüldü. Not: Bu isyan laikliğe ve devrimlere karşı oluşan ilk ciddi isyandır. Mustafa Kemal’e Suikast Girişimi (16 Haziran 1926) Sebepleri: * Bazı grupların Mustafa Kemal’i ortadan kaldırarak amacına ulaşmak istemesi. * Rejimi değiştirmek isteyen çevrelerin düşünceleri. Suikastı Hazırlayanlar: Şükrü Bey: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasından Kara Kemal : İttihat ve Terakkicilerden Ziya Hurşit, Ayıcı Arif, Sarı Edip, Cavit Bey… Not: Bu girişimden ............................... ................................. denilen kayıkçı sayesinde devletin haberi oldu. Önemi: * İttihatçılar tamamen tasfiye edildi. * Muhalifler sindirildi. * TCF’ nin kapatılması haklılığı daha iyi anlaşıldı. * Mustafa Kemal “Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet yaşayacaktır” diyerek Türkiye Cumhuriyetinin varlığının devamının kendi sağlığına bağlı olmadığını; bu devletin sağlam temeller üzerine bina edildiğini vurgulamıştır. Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|