İbn futays 3 Bibliyografya : 3

B) İlelül-hadîs.

1. Tağlîku't-taTık. Ba­zı eserlerde yanlış olarak Ta'lîku't-ta'lîk diye zikredilen çalışmayı İbn Hacer henüz otuz yaşında iken 350 kadar kaynaktan ²²⁶ faydalanarak yazmış ve 807'de (1404-1405) temize çekmiştir. Sahasının İlk ürü­nü kabul edilen eserde Şahîh-i BuhârT-nin tertibine uygun olarak ondaki merfû, mevkuf ve maktu bütün taliklerin isnad-lan yanında ayrıca Buhârfnin "tâbeahû f ülân" veya "revâhü f ülân" diyerek bir kıs­mını verdiği senedlerin muttasıl isnadla-nnı tesbit etmiştir. İbn Hacer bu çalışma­sını önce et-Teşvîk ilâ vaşli'l-mühim mine't-tcflîk, daha sonra et-Tevfîk li-vaşli'l-mühim mine't-ta'lîk adıyla ihtisar etmiş, ikinci ihtisarı Saîd Abdurrah-man Mûsâ el-Kazekî tarafından beş cilt halinde yayımlanmıştır (Beyrut - Dimask -Amman 1405/1985).

2. el-Kavlü'1-müsed-ded fi'z-zebbi can Müsnedi Ahmed. Müellif bu eserini, İbnü'l-Cevzrnin Kitâbü'1-M.evzû'ât'mda Ahmed b. Hanbel'in ei-Müsned'inde mevzu olduğunu ileri sürdüğü on beş hadisin mevzu olmadığı­nı ispat etmek üzere 819'da (1416) kale­me almıştır. Süyûtî, esere el-Kavlü'1-mü-sedded ve zeylühû ''aleyh adıyla bir ze­yil yazarakel-Müsned'de mevzu olduğu söylenen diğer on beş hadisi de savun­muştur. el-Kavlü'1-müsedded Haydarâ-bâd-Dekken'de Beyrut'ta (1404/1984), ayrıca SââtTnin el-Fethu'r-rabbânîsi ile birlikte Kahire'de (1377, 1981) yayımlanmış. Abdullah Mu-hammed ed-Dervîş de eseri müstakil ola­rak (Dımaşk- Beyrut 1985) ve Ahmed b. Hanbel'in el-Müsned'inin sonunda ²²⁷ neşretmiştir.

3. el-Vuküf alâ mâ îî Şahîhi Müslim mine'l'mevküî. Şahîh-iMüslim'de mu­kaddime kısmı dışında mevkuf rivayet bu­lunmadığı görüşüne katılmayan İbn Ha­cer, eserde mevcut 192 mevkuf ve mak­tu rivayeti Zilhicce 803'te (Temmuz 1401) üç gün İçinde derleyerek Şatıîh-i Müs­lim'deki tertibe uygun şekilde bablara gö­re sıralamıştır. Eser RebF b. Hâdî Umeyr el-Medhalî ²²⁸ Abdullah el-Leysî el-Ensârî (Bey­rut 1406/1986) ve Ömmü Abdullah bint Mahrûs ²²⁹ tarafından yayımlan­mıştır.

4. İntiküdü'l-ftirâz îi'r-red cale'l-Aynî fî şerhi'l-Buhârî Aynî'nin Umdetü'i-körîadlı eserinde Fethu'l-bârVye yönelttiği tenkitlerin önemli bir kısmına verilen cevaplan ihtiva eden eseri Hamdî Abdülmecîd es-Sİlefî ve Subhî es-Sâmerrâî neşretmiştir.

5.el-îstinşâr'ale't-tfâ-ni'I-mFşâr. Aynî'nin 'Umdetü'l-kârTnin mukaddimesinde İbn Hacer'e yönelttiği eleştirileri cevaplandırmak ve bu mu­kaddimedeki seksenden fazla yanlışı gös­termek amacıyla yazılan bir eser olup ²³⁰ el-Ce-vâhiive'd-dürer velzd/iu'i-meA-nûn'da olduğu gibi el-İstibşâr adıyla kaydedilmesi doğru değildir.

6. el-Mü'temen fî cemH's-sûnen ²³¹ Eserde çeşitli kaynaklardan seçilip bablara göre düzenlenen hadisler senedsiz olarak alın­mış ve rivayet kusurları gösterilmiştir. Yaklaşık sekiz varak olduğu belirtilen eser İbn Hacer'in tamamlamaya fırsat bula­madığı çalışmalarından biridir.

7. et-Ta1-lîk 'ale'l-Mevzû'ât Îi'bni'l-Cevzî. Ta-'akkubât 'ale'l-Mevzû'ât olarak da kay­dedilen eser ²³² Ebü'l-Ferec İbnü'l-Cevzî nin el-Mevzû-Mf'ında bulunup mevzu olmadığı söyle­nen rivayetler ²³³ hakkındadır.

8. Tcfrîfü'l-menhec bi-ter-tîbi müdrec. Takrîbü'l-menhec diye de zikredilen ²³⁴ ve 807'de (1404-1405) tamamla­nan eser, Hatîb el-Bağdâdî'nin el-Faşl li'1-vaşl el-müdrec /i'n-naM'inin İhtisar edilmesi ve bir o kadar ilâvede bulunul-masıyla meydana gelmiştir. İbn Hacer'in aynı konuda Takvîmü's-sinâd bi-müd-reci'l-isnâd adlı bir eserinin daha bulun­duğu belirtilmektedir. ²³⁵

9. el-Muharrec mine'l-müdebbec.²³⁶ Bazı kaynaklarda el-Einûn fî rivûyeü'l-Kur'ân ²³⁷ el-İmü-nân fî rivayeti'1-akrân ²³⁸ şeklinde kaydedilmesi yanlış­tır.

10. et-Ta'rîc 'ale't-tedbîc. Akran olan râvilerin birbirlerinden rivayetine (müdeb-bec) dair olan eser bazı kaynaklarda yan­lış olarak et-Ta'ric 'ale't-tedrîc şeklinde yazılmıştır. ²³⁹

11. el-Mukterib fîbeyâ-ni'1-muztarib. Dârekutnfnin '/Jelü'İ-ha-dîş'inden derlenip ona ilâveler yapılmak suretiyle meydana getirilmiştir.

12. el-İntifâ' bi-tertîbi'î-'İlel li'd-Dârekutnî ale'l-envâ. Eser Keşfü'z-zunûn'da el-İnüfûc bi-tertîbi'd-Dûrekutnî 'ale'İ-envâ' adıyla geçmektedir. Kaynak­larda İbn Hacer'in bu konuda ayrıca Nüz-hetü'l-kulûb fî ma'rifeti'l-mübdel ve (mine)'l-maklûb Mezîdü'n-neV bi-mcfri-feti mâ ruccih,a fîhi'1-vakf ale'r-reîı, Beyânü'l-faşl limâ rucciha fîhi'l-ir-sâl 'aie'1-vaşl ve bazı kaynaklarda Zeh-rü'1-mutavvel fî beyâni'1-hadîşi'l-mu addel şeklinde yanlış yazılan ²⁴⁰ ez-Zehrü'1-matlûl fi'l-ha-beriffîma'rifetiyi-mcflûlŞifâ'ü'I-ğalel fî beyâni'l'Hlel adlı eserleri bulunduğu zikredilmektedir.

C) Tariklerin Cem'i.

1. Turuku hadîsi "Md'ü zemzem limâ şüribe leh". Key-lânî Muhammed Halîfe ²⁴¹ ve Fazlü Zemzem adlı kitabının sonunda ²⁴² Sâid Bek-dâş tarafından Cüz*fîhi'l-cevâb can hâ-li'1-hadîşi'l-meşhûr "Mâ'ü zemzem li­mâ şüribe leh" adıyla yayımlanmıştır.

2. lâ tesübbû aşhâbî(Beyrut 1408).

3. el-Bastu'l-mebşûş li-haberi'1-bürğüş ²⁴³ Le-iden Üniversitesi Kütüphanesi'nde bir nüshası bulunduğunu belirten Brockel-mann risalenin adını bir yerde ²⁴⁴ el-Basîtü'1-mebşûş fî haberi'i-bur-ğüş, başka bir yerde ²⁴⁵ el-Bezl ve'1-mebşûş fî haberi'l-burğüş şeklinde yanlış olarak kaydetmiştir.

4. Nüzhetü'n-nâzır ve's-sâm? fî turuki hadîs eş-şâ'imü'1-mecâmi1. Ramazan ayında oruçlu iken eşiyle ilişkiye girdikten sonra bu günahtan kurtulmanın yolunu araştıran sahâbîye dair olan cüzün bir nüshası el-Mektebetü'l-Ezheriyye'de bu­lunmaktadır.²⁴⁶ İbn HacerFef/iu'i-börîdebu çalışmasını özetlemiştir.

5. Lezze byş bi-cemH turuki "ei-e'im-metü min Kureyş. ²⁴⁷

6. Hadî-şü'l-mesh^ale'l-huffeyniel-Mektebetü'l-Ezheriyye, Mecmua.

7. Hadîşü'1-ğusl yevme'l-cuma.²⁴⁸ Eserde, hadisi ünlü râvisi Nâfi'-den 120'den fazla kimsenin rivayet ettiği ortaya konmaktadır.

8. Hadîşü izâ laki-te ahad min ümmeti tesellim 'aleyhi yetûl'umruk. ²⁴⁹

9. Tuhfetü'l-müsteriz bi-mes'eleti't-tem-htz (mehiz). Kadınlarla normal olmayan şekilde ilişkiye girmeyi yasaklayan hadis­lerin tariklerinin incelendiği ve bu konu­da sahabe, tabiîn ve diğer âlimlerin gö­rüşlerinin tesbit edildiği bir çalışmadır.

İbn Hacer'in ayrıca, insanları sık sık zi­yaret etmeme konusundaki hadise dair el-Enâre bi-tarîki hadîsi ğıbbi'z-ziyâre ²⁵⁰ ve Tuhfe-tü'r-r>iz bi-tahrîci hadîsi te'allemû el-ferâ'iz adlı eserleri bulunduğu ve "el-A'mâlü bi'n-niyyât"; "Evle'n-nâs bî ekse-ruhüm aleyye salât"; "Hadîsü Câbir fi'l-baîr"; "İfk"; "İhtecce Âdem ve Mûsâ"; "Kabzu'l-ilm"; "el-Kudât selâse"; "Lev en-ne nehren bi-bâbi ahadiküm": "Men be-nâ lillâhi mesciden"; "Men hafıza alâ üm-metî erbaîne hadîs"; "Men kezebe aleyye müteammiden"; "Men salla cenâzeten fe-lehû kîrât"; "Meselü ümmeti mese-lü'1-matar"; "el-Miğfer"; "Naddarallâhü'm-reen"; "Salâtü't-tesbîh"; "Yâ Abdarrah-mân lâ tes'eli'I-imâre"; "es-Sâdıku'l-mas-dûk"; "İnne imreetî lâ terüddü yede lâ-mis" hadislerini de tahrîc ettiği belirtil­mektedir.