İÇİndekiler merkezi YÖnetim muhasebe yönetmeliĞİ 8

SEKİZİNCİ BÖLÜM

Faaliyet Hesaplarına İlişkin İşlemler

6-Faaliyet hesapları

MADDE 382- (1) Faaliyet hesapları ana hesap grubu, kamu idarelerinin faaliyet dönemine ilişkin olarak tahakkuk eden her türlü gelir ve giderlerinin ekonomik sınıflandırmaya uygun olarak izlenmesi ve faaliyet sonuçlarının üretilmesi için kullanılır.

(2) Faaliyet hesapları ana hesap grubu; gelir hesapları, indirim, iade ve iskonto hesapları, gider hesapları ve faaliyet sonuçları hesap grupları şeklinde bölümlenir.

60 Gelir hesapları

MADDE 383- (1) Gelir hesapları hesap grubu, faaliyet dönemine ilişkin olarak tahakkuk eden her türlü gelirin ekonomik sınıflandırmaya uygun olarak izlenmesi için kullanılır.

(2) Gelir hesapları, niteliğine göre bu grup içinde açılacak 600-Gelirler Hesabından oluşur.

Hesap grubuna ilişkin işlemler

MADDE 384- (1) Gelir hesapları tahakkuk esasına göre tahakkuk eden her türlü gelirin izlenmesi için, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde belirtilen muhasebe ilkelerine göre sınıflandırılır.

(2) Maddi ve maddi olmayan duran varlıkların yeniden değerlemesinden kaynaklanan değer artışları yeniden değerleme farkları hesabında; yeniden değerleme farkı dışında, hesaplarda kayıtlı varlık ve yükümlülüklerdeki değer ve miktar değişimlerinden kaynaklanan olumlu farklar ise gelirler hesabında izlenir.

(3) Gelir yardımcı hesaplarına ait hata düzeltmeleri, yanlış kaydedilen yardımcı hesaptan düşülmek ve ilgili yardımcı hesaba eklenmek üzere düzenlenecek muhasebe işlem fişi ile muhasebe kaydı yapılmak suretiyle gerçekleştirilir.

600 Gelirler hesabı

Hesabın niteliği

MADDE 385- (1) Gelirler hesabı, bütçe ile ilgili olsun veya olmasın tahakkuk eden her türlü gelirin izlenmesi için kullanılır.

Hesabın işleyişi

MADDE 386- (1) Gelirler hesabına ilişkin alacak ve borç kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Alacak

1) Vergi dairelerinde vergilendirme bölümünden, diğer muhasebe birimlerinde ilgili servislerden verilen tahakkuk toplamı bu hesaba alacak, 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabı veya 220-Gelirlerden Alacaklar Hesabına borç kaydedilir.

2) Tahakkuku tahsiline bağlı bütçe geliri olarak nakden veya mahsuben tahsil edilen tutarlardan bilanço hesaplarını ilgilendirmeyenler bir taraftan bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç; diğer taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

3) Kamu idarelerine ait olarak muhasebe birimlerine teslim edilen menkul kıymet ve varlıklar bu hesaba alacak, 117-Menkul Varlıklar Hesabı veya 217-Menkul Varlıklar Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara borç kaydedilir.

4) Kişilere ait olarak teslim alınıp nazım hesaplarda izlenen menkul kıymet ve varlıklardan hazine veya kurum malına dönüşenler bir taraftan bu hesaba alacak, 117-Menkul Varlıklar Hesabı veya 217-Menkul Varlıklar Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara borç; diğer taraftan 912-Kişilere Ait Menkul Kıymetler Hesabına alacak, 913-Kişilere Ait Menkul Kıymet Emanetleri Hesabına borç kaydedilir.

5) Darphane ve Damga Matbaası Muhasebe Birimince, döner sermayeye veya Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına satılan menkul varlıkların satış tutarı ile kayıtlı tutarı arasında oluşan olumlu fark, bir taraftan bu hesaba alacak, ilgili hesaba borç; diğer taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

6) Tahsilinde bütçeye gelir kaydedilecek olan kişilerden alacak tutarları bu hesaba alacak, 140-Kişilerden Alacaklar Hesabına borç kaydedilir.

7) Alacak tutarları için tahakkuk ettirilen faizler bu hesaba alacak, ilgili alacak hesabına borç kaydedilir.

8) Sayım sonucunda noksan çıkan hazine malı menkul kıymetlerden sorumluları belirlenenler, rayiç bedeli üzerinden sorumluları adına 140-Kişilerden Alacaklar Hesabına borç, kayıtlı değeri ile rayiç bedeli arasında oluşan olumlu fark bu hesaba, kayıtlı değeri ise 197-Sayım Noksanları Hesabına alacak kaydedilir.

9) Muhasebe birimlerince bağış ve yardım olarak tahsil olunan paralar bir taraftan bu hesaba alacak, ilgili hesaba borç; diğer taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

10) Satılan duran varlıklar, bir taraftan satış bedeli ile net değeri arasındaki olumlu fark bu hesaba, kayıtlı değerleri üzerinden ilgili duran varlık hesabına, mevzuatı gereğince diğer kamu idareleri adına ayrılan paylar 363-Kamu İdareleri Payları Hesabına, yeniden değerleme azalış farkı 522-Yeniden Değerleme Farkları Hesabına alacak, satış bedeli 100-Kasa Hesabı veya 102-Banka Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara, ayrılmış olan amortisman tutarları 257-Birikmiş Amortismanlar Hesabına, yeniden değerleme artış farkı 522-Yeniden Değerleme Farkları Hesabına, satış bedeli ile net değeri arasındaki olumsuz fark ve mevzuatı gereğince diğer kamu idareleri adına ayrılan paylar 630-Giderler Hesabına borç; diğer taraftan satış bedelinden bütçeye gelir kaydedilmesi gereken tutar 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

11) Önceki yılda gelir bütçesine gelir, ilgili idare bütçesine özel ödenek kaydedilen ve yıl sonuna kadar harcanamayıp emanetler hesabında devrettirilen tutarlar, açılış kaydını takiben bir taraftan bu hesaba alacak, 333-Emanetler Hesabına borç; diğer taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

12) İdare bütçelerine hem özel gelir, hem de özel ödenek kaydedilen tutarlardan şartların oluşması nedeniyle ilgili mevzuatına göre iptal edilerek bütçeye gelir kaydedilmesi gerekenler bir taraftan bu hesaba alacak ve borç; diğer taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak ve borç, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç ve alacak kaydedilir.

13) Döviz cinsinden varlık ve yabancı kaynakların değerlemesi sonucu gelir kaydedilmesi gereken tutarlar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

14) Varlıkların doğal olaylar veya başka nedenlerle miktarında ve değerinde meydana gelen artışlar bu hesaba alacak, ilgili varlık hesaplarına borç kaydedilir.

15) Yabancı kaynakların miktarında veya değerinde meydana gelen azalışlar bu hesaba alacak, ilgili yabancı kaynak hesabına borç kaydedilir.

16) Bütçe geliri olarak tanımlanmayan ancak, belirlenen muhasebe ilkelerine göre gelir kabul edilen ve (1) ile (15) numaralı alt bentlerde sayılmayan tutarlar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.

17) Gelirler hesabının yardımcı hesaplarında yapılan hataların düzeltilebilmesi amacıyla, bu hesaba alacak ve borç kaydedilir.

b) Borç

1) Başka bir hesaba alacak kaydedilmesi gerekirken, yanlışlıkla bu hesaba alacak kaydedilen tutarlar tahakkuku tahsiline bağlı bütçe geliri olarak kaydedilmişse, yılı içinde bu tutarlar bir taraftan bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak; diğer taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabına borç, 805-Gelir Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2) Gelir bütçesine gelir, ilgili idare bütçesine de özel ödenek kaydedilen tutarların yıl sonuna kadar harcanamayan kısmı, bir taraftan bu hesaba borç, 333-Emanetler Hesabına alacak; diğer taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabına borç, 805-Gelir Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

3) İdare bütçelerine hem özel gelir, hem de özel ödenek kaydedilen tutarlardan şartların oluşması nedeniyle ilgili mevzuatına göre iptal edilerek bütçeye gelir kaydedilmesi gerekenler bir taraftan bu hesaba borç ve alacak; diğer taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabına borç ve alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına alacak ve borç kaydedilir.

4) Gelirler hesabının yardımcı hesaplarında yapılan hataların düzeltilebilmesi amacıyla, bu hesaba borç ve alacak kaydedilir.

5) Yıl sonunda hesabın alacak bakiyesi bu hesaba borç, 690-Faaliyet Sonuçları Hesabına alacak kaydedilir.

61 İndirim, iade ve iskonto hesapları

MADDE 387- (1) İndirim, iade ve iskonto hesapları hesap grubu, kamu idarelerinin asli faaliyetlerinden kaynaklanan mal ve hizmet satışlarına ilişkin olarak tahakkuk eden tutarlardan yapılan indirim, iade ve iskontoların izlenmesi için kullanılır.

(2) İndirim, iade ve iskonto hesapları, niteliğine göre bu grup içinde açılacak 610-İndirim, İade ve İskontolar Hesabından oluşur.

Hesap grubuna ilişkin işlemler

MADDE 388- (1) İndirim, iade ve iskonto hesapları Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde belirtilen muhasebe ilkelerine göre sınıflandırılan gelir hesaplarına paralel olacak şekilde sınıflandırılır.

(2) Mal ve hizmet satışlarından yapılan iadeler, satış bedeli üzerinden bu hesaba, maliyet bedeli üzerinden ilgili varlık hesabı ile birlikte giderler hesabına kaydedilir. Ayrıca, katma değer vergisi mükellefi kamu idarelerince iade alınan varlıkların satış bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisi tutarı 191-İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabına kaydedilir.

(3) İndirim, iade ve iskonto hesapları grubundaki hesapların yardımcı hesaplarına ait hata düzeltmeleri, yanlış kaydedilen yardımcı hesaptan düşülmek ve ilgili yardımcı hesaba eklenmek üzere düzenlenecek muhasebe işlem fişi ile muhasebe kaydı yapılmak suretiyle gerçekleştirilir.

(4) Bütçe gelirleri ekonomik sınıflandırmasının teşebbüs ve mülkiyet gelirleri gelir türü içerisinde yer alan mal ve hizmet satış gelirlerinden arızi olarak elde edilenlere ilişkin yapılan indirim, iade ve iskontolar bu hesapla ilişkilendirilmeksizin 630-Giderler Hesabına kaydedilir.

610 İndirim, iade ve iskontolar hesabı

Hesabın niteliği

MADDE 389- (1) İndirim, iade ve iskontolar hesabı, kamu idarelerinin asli faaliyetlerinden kaynaklanan mal veya hizmet satışlarına ilişkin olarak tahakkuk eden tutarlardan yapılan indirim, iade ve iskontoların izlenmesi için kullanılır.

Hesabın işleyişi

MADDE 390- (1) İndirim, iade ve iskontolar hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1) Satılan varlıklardan iade edilen tutarlar, bir taraftan satış bedeli üzerinden bu hesaba borç, 100-Kasa Hesabı veya 103-Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara alacak; diğer taraftan 810-Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabına borç, 805-Gelir Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir. Aynı zamanda iade alınan varlıklar maliyet bedelleri ile ilgili varlık hesabına borç, 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

2) Mal veya hizmet satışlarına ilişkin olarak sonradan yapılan iskonto veya diğer indirim tutarları bir taraftan bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak; diğer taraftan 810-Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabına borç, 805-Gelir Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

3) İndirim, iade ve iskontolar hesabının yardımcı hesaplarında yapılan hataların düzeltilebilmesi amacıyla, bu hesaba borç ve alacak kaydedilir.

b) Alacak

1) İndirim, iade ve iskontolar hesabının yardımcı hesaplarında yapılan hataların düzeltilebilmesi amacıyla, bu hesaba alacak ve borç kaydedilir.

2) Yıl sonunda hesabın borç bakiyesi bu hesaba alacak, 690-Faaliyet Sonuçları Hesabına borç kaydedilir.

63 Gider hesapları

MADDE 391- (1) Gider hesapları hesap grubu, faaliyet dönemine ilişkin olarak tahakkuk ettirilen her türlü giderin ekonomik sınıflandırmaya uygun olarak izlenmesi için kullanılır.

(2) Gider hesapları, niteliğine göre bu grup içinde açılacak 630-Giderler Hesabından oluşur.

Hesap grubuna ilişkin işlemler

MADDE 392- (1) Gider hesapları, tahakkuk esasına göre gerçekleşen her türlü giderin izlenmesi için, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde belirtilen muhasebe ilkelerine göre sınıflandırılır.

(2) Gider hesapları hesap grubundaki hesaplara kayıt yapılırken yardımcı hesap kodları ile birlikte bütçe sınıflandırmasında yer alan kurumsal, fonksiyonel ve finansman kodları da kullanılır.

(3) Maddi ve maddi olmayan duran varlıkların yeniden değerlemesinden kaynaklanan değer azalışları yeniden değerleme farkları hesabında; yeniden değerleme farkı dışında, hesaplarda kayıtlı varlık ve yükümlülüklerdeki değer ve miktar değişimlerinden kaynaklanan olumsuz farklar ise giderler hesabında izlenir.

(4) Gider yardımcı hesaplarına ait hata düzeltmeleri, yanlış kaydedilen yardımcı hesaptan düşülmek ve ilgili yardımcı hesaba eklenmek üzere düzenlenecek muhasebe işlem fişi ile muhasebe kaydı yapılmak suretiyle gerçekleştirilir.

630 Giderler hesabı

Hesabın niteliği

MADDE 393- (1) Giderler hesabı, bütçe ile ilgili olsun veya olmasın tahakkuk ettirilen her türlü giderin izlenmesi için kullanılır.

Hesabın işleyişi

MADDE 394- (1) Giderler hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1) Bütçe ile ilgili olarak tahakkuk ettirilen ancak, bilanço hesabını ilgilendirmeyen giderler bir taraftan bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak; diğer taraftan bütçe gider hesapları hesap grubunda yer alan ilgili hesaba borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2) Kamu idaresi adına yapılan veya özel bir kanunla yapılması öngörülen bir hizmet ve husus karşılığı olmak üzere gerçekleştiği hâlde, ilgili muhasebe birimi kayıtlarında ödeneğinin bulunmaması ve benzeri nedenlerle bütçeye gider kaydedilemeyen tutarlar, ödeneği temin edildiğinde bütçe giderlerine kaydedilmek üzere bu hesaba borç, 322-Bütçeleştirilecek Borçlar Hesabına alacak kaydedilir.

3) Kullanılan veya tüketilen stoklar, muhasebe birimine bildirildiğinde kayıtlı değerleri üzerinden bu hesaba borç, 150-İlk Madde ve Malzeme Hesabı veya ilgili diğer stok hesaplarına alacak kaydedilir.

4) 610-İndirim, İade ve İskontolar Hesabını ilgilendirmeyen mal veya hizmet satışlarına ilişkin iskonto, indirim ve iade tutarları ile faaliyet alacaklarından yapılan terkin ve indirim tutarları bu hesaba borç, ilgili faaliyet alacakları hesabına alacak kaydedilir.

5) Yabancı kaynak hesaplarında kayıtlı tutarlar için tahakkuk ettirilen faizler bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak kaydedilir.

6) Satılan duran varlıkların, satış bedeli ile net değeri arasındaki olumsuz fark ve mevzuatı gereğince diğer kamu idareleri adına ayrılan paylar bu hesaba, satış bedeli 100-Kasa Hesabı veya 102-Banka Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara, ayrılmış olan amortisman tutarları 257-Birikmiş Amortismanlar Hesabına, yeniden değerleme artış farkı 522-Yeniden Değerleme Farkları Hesabına borç, duran varlıkların kayıtlı değerleri ilgili duran varlık hesabına, satış bedeli ile net değeri arasındaki olumlu fark 600-Gelirler Hesabına, mevzuatı gereğince diğer kamu idareleri adına ayrılan paylar 363-Kamu İdareleri Payları Hesabına, yeniden değerleme azalış farkı 522-Yeniden Değerleme Farkları Hesabına alacak; diğer taraftan satış bedelinden bütçeye gelir kaydedilmesi gereken tutar 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

7) Bütçe uygulamasında gider olarak tanımlanmamakla birlikte, belirlenen muhasebe ilkelerine göre gider olarak kabul edilen tutarlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

8) Mevzuatı gereğince bütçe gelirlerinden hesaplanıp diğer kamu idareleri veya kurum ve kuruluşlara gönderilmesi gereken tutarlar bir taraftan bu hesaba borç, 363-Kamu İdareleri Payları Hesabı veya ilgili diğer hesaplara alacak; diğer taraftan 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

9) Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde tahakkuk ettirilen ihracatta katma değer vergisi iadesi, vergi indirimi, erken ödeme indirimi ve benzeri vergi iadesi tutarları bir taraftan bu hesaba borç, 103-Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı veya 333-Emanetler Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara alacak; diğer taraftan 810-Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabına borç, 805-Gelir Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

10) Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı alacaklardan, herhangi bir kanun ya da kararla silinmesine hükmedilenler bu hesaba borç, 140-Kişilerden Alacaklar Hesabına alacak kaydedilir.

11) Döviz cinsinden varlık ve yabancı kaynakların değerlemesi sonucu gider kaydedilmesi gereken tutarlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

12) Varlıkların doğal olaylar veya başka nedenlerle miktar veya değerlerinde meydana gelen azalışlar bu hesaba borç, ilgili varlık hesabına alacak kaydedilir.

13) Ayrılan amortisman tutarları bu hesaba borç, ilgili birikmiş amortisman hesabına alacak kaydedilir.

14) Giderler hesabının yardımcı hesaplarında yapılan hataların düzeltilebilmesi amacıyla, bu hesaba borç ve alacak kaydedilir.

b) Alacak

1) Giderler hesabının yardımcı hesaplarında yapılan hataların düzeltilebilmesi amacıyla, bu hesaba alacak ve borç kaydedilir.

2) Yıl sonunda hesabın borç bakiyesi bu hesaba alacak, 690-Faaliyet Sonuçları Hesabına borç kaydedilir.

69 Faaliyet sonuçları

MADDE 395- (1) Faaliyet sonuçları hesap grubu, faaliyet dönemine ait gelir ve gider hesapları hesap gruplarında yer alan hesaplardan dönem faaliyet sonucunun üretilmesi için kullanılır.

(2) Faaliyet sonuçları, niteliğine göre bu grup içinde açılacak 690-Faaliyet Sonuçları Hesabından oluşur.

690 Faaliyet sonuçları hesabı

Hesabın niteliği

MADDE 396- (1) Faaliyet sonuçları hesabı, bir faaliyet dönemine ait gelir ve gider hesapları hesap gruplarında yer alan hesaplarda kayıtlı tutarlardan, dönem faaliyet sonucunun elde edilmesi için kullanılır.

Hesabın işleyişi

MADDE 397- (1) Faaliyet sonuçları hesabına borç ve alacak yazılacak tutarlar aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1) Dönem sonunda indirim, iade ve iskontolar hesabının borç bakiyesi bu hesaba borç, 610-İndirim, İade ve İskontolar Hesabına alacak kaydedilir.

2) Dönem sonunda giderler hesabının borç bakiyesi bu hesaba borç, 630-Giderler Hesabına alacak kaydedilir.

3) İlgili mevzuatı gereğince faaliyet sonuçları hesabından ayrılan yedekler bu hesaba borç, yedekler hesap grubundaki ilgili hesaba alacak kaydedilir.

4) Dönem sonunda hesabın alacak bakiyesi vermesi durumunda, bakiyesi bu hesaba borç, 590-Dönem Olumlu Faaliyet Sonucu Hesabına alacak kaydedilir.

b) Alacak

1) Dönem sonunda gelirler hesabının alacak bakiyesi bu hesaba alacak, 600-Gelirler Hesabına borç kaydedilir.

2) Dönem sonunda hesabın borç bakiyesi vermesi durumunda, bakiyesi bu hesaba alacak, 591-Dönem Olumsuz Faaliyet Sonucu Hesabına borç kaydedilir.