Tablo 93.Yataklı Tedavi Kurumları Servis Hizmetleri (2011 Yılı )
YATAK SAYISI
|
POLİKLİNİK SAYISI
|
SERVİSTE YATAN HASTA SAYISI
|
YAPILAN AMELİYATLAR
|
YAPILAN DOĞUMLAR
|
YATAK İŞGAL ORANI %
|
KADRO YATAK SAYISI
|
MEVCUT YATAK SAYISI
|
220
|
233
|
51
|
16.293
|
19.185
|
2.932
|
74,98
|
Kaynak: İl Sağlık Müdürlüğü 2011 Yılı Verileri
Tablo94.Yıllar Göre Form 018 de Tespit Edilen Hastalıklar
|
|
HASTALIKLAR
|
2004
|
2006
|
2007
|
2008
|
2009
|
2011
|
Akut Ü.S.Y.E
|
11.176
|
1.665
|
4131
|
5685
|
18067
|
|
Akut Sinüzit
|
662
|
3.278
|
3857
|
6778
|
11568
|
7742
|
Akut Faranjit
|
1.143
|
5047
|
9028
|
44783
|
24687
|
21227
|
Akut Tonsilit
|
1.922
|
5690
|
7374
|
17491
|
18989
|
20487
|
Akut Bronşit-Bronşiyolit
|
1.421
|
7256
|
9803
|
11944
|
16314
|
14547
|
Akut Larenjit ve Diğerleri
|
175
|
238
|
253
|
1476
|
|
735
|
pnömoni
|
103
|
176
|
228
|
118
|
|
2895
|
İshaller
|
2.029
|
3052
|
3826
|
5319
|
3835
|
4707
|
Guatr
|
0
|
41
|
533
|
131
|
|
789
|
Kronik Obstrrüktif Akciğer Hastalığı
|
0
|
29
|
1162
|
3882
|
|
2242
|
Raşitzm
|
0
|
0
|
672
|
0
|
|
33
|
Diabet
|
232
|
1204
|
4326
|
5964
|
|
9247
|
Hiper tansiyon
|
0
|
3445
|
5240
|
14754
|
|
30779
|
Demir eksikliği anemisi
|
0
|
262
|
3423
|
1192
|
|
2772
|
Akut Otitis Media
|
0
|
210
|
2362
|
3485
|
|
2653
|
Suçiçeği
|
0
|
7
|
229
|
24
|
|
259
|
Astım
|
5
|
12
|
512
|
1637
|
|
4016
|
Kaynak: İl Sağlık Müdürlüğü 2011 Yılı Verileri
Tablo95. Sağlık Ocaklarının Yıllara Göre Laboratuvar Çalışmaları
|
|
|
|
|
|
|
|
YILLAR
|
2004
|
2006
|
2007
|
2008
|
2011
|
İDRAR
|
0
|
1.296
|
2.413
|
6.532
|
-
|
KAN
|
69
|
8.532
|
13.138
|
19.827
|
16.691
|
DIŞKI
|
0
|
0
|
88
|
1.491
|
1.464
|
SEROLOJİ
|
0
|
0
|
362
|
1.341
|
459
|
SITMA KANI
|
0
|
0
|
0
|
16
|
5
|
GEBELİK TESTİ
|
405
|
547
|
1.808
|
2.992
|
1.357
|
DİĞER
|
32
|
581
|
761
|
3.094
|
2.098
|
Kaynak: İl Sağlık Müdürlüğü 2006,2007,2008,2011 Yılı Verileri
Tablo96. Iğdır Devlet Hastanesi Laboratuvar Ve Röntgen Çalışmaları 2006- 2011 Yılı Yıllık
|
LABORATUVAR VE RÖTGEN ÇALIŞMALARI
|
BİO KİMYA
|
Kan,idrar,Gaita,vs. Rutin tetkikler
|
149.057
|
kan Gazlarııyla ilgili testler
|
22.192
|
ELISA ve Yapılan Hepatit tetkikleri
|
23.044
|
BAKTERİYOLOJİ
|
Nonspesifik-Spesifik Kültürler
|
|
Serolojik Testler
|
2.614
|
Mikroskopi
|
|
Diğer
|
|
HEMOTOLOJİ
|
Koagülanyon Testleri
|
7.236
|
Rutin Testler
|
8.893
|
KARDİYOLOJİ
|
EKG
|
3.940
|
RADYOLOJİ
|
Direk - İndirek Grafikler
|
28.127
|
FİZİK TEDAVİ
|
Elektroterapi
|
|
Mekanoterapi
|
|
Diğer
|
|
TOPLAM
|
|
245.103
|
Kaynak: İl Sağlık Müdürlüğü 2006-2011
Tablo97. Iğdır Devlet Hastanesi Laboratuar Ve Röntgen Çalışmaları 2008-2011 Yılları
LABORATUVAR VE RÖTGEN ÇALIŞMALARI
|
YILLAR
|
2008
|
2011
|
BİO KİMYA
|
Kan,idrar,Gaita,vs.Rutin tetkikler
|
458.760
|
61.153
|
kan Gazları ile ilgili Testler
|
196
|
3.188
|
ELİSA Tekniği ile yapılan teknikler
|
34.853
|
41.782
|
RIA,IMX Tekniğiile yapılan horman tetkikleri
|
126.422
|
-
|
Diğer
|
|
-
|
BAKTERİYOLOJİ
|
Spesilik-Nonspesilik kültürler
|
3.874
|
11.288
|
serolojik testler
|
57.682
|
81
|
Mikroskopik testler
|
2.002
|
6.656
|
Diğer
|
4.940
|
-
|
HEMOTOLOJİ
|
Sitoloji Laboratuvar testleri
|
|
|
Koagülansyon Testleri
|
10.095
|
22.598
|
Grupaj Testleri
|
5.059
|
-
|
Rutin testler(Hemogram)
|
52.399
|
120.540
|
Diğer
|
17.988
|
-
|
KARDİYOLOJİ
|
EKG
|
12.566
|
10.691
|
|
EFOR Testi
|
400
|
-
|
|
EKO
|
576
|
-
|
RADYOLOJİ
|
Direk-İndirek Grafikler
|
51.905
|
97.263
|
Ultrason Tetkikleri
|
32.942
|
-
|
|
Angiografik Tetkikler
|
5.241
|
-
|
|
Bilgisayarlı Tomografi Tetkikleri
|
11.227
|
-
|
|
Magnetik Rezonans Görüntüleme Tetkikleri
|
4.177
|
-
|
|
Endoskopik-Grafik Tetkikler
|
349
|
-
|
|
Diğer
|
1.305
|
-
|
PATOLOJİ
|
Biyopsi
|
460
|
-
|
|
Ameliyat Materyali
|
301
|
-
|
|
Batın,Plevra,Balgam,Smear,Aspirasyon T
|
596
|
-
|
|
Diğer
|
1.388
|
222
|
FİZİK TEDAVİ
|
Elektroterapi
|
386
|
-
|
TOPLAM
|
|
898.089
|
375.462
|
Kaynak: İl Sağlık Müdürlüğü 2008
R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı:
Tablo98. Yıllara Göre Tüm Ölümlerin Yaş Gruplarına Dağılımı
YAŞ GURUPLARI
|
2002
|
2003
|
2004
|
2006
|
2010
|
2011
|
0 YAŞ
|
E
|
4
|
2
|
2
|
13
|
27
|
30
|
K
|
0
|
1
|
1
|
22
|
23
|
26
|
T
|
4
|
3
|
3
|
35
|
50
|
56
|
1-4 YAŞ
|
E
|
0
|
4
|
4
|
2
|
3
|
2
|
K
|
0
|
0
|
0
|
5
|
1
|
2
|
T
|
0
|
4
|
4
|
7
|
4
|
4
|
5-9 YAŞ
|
E
|
0
|
1
|
1
|
0
|
1
|
0
|
K
|
2
|
0
|
0
|
1
|
1
|
1
|
T
|
2
|
1
|
1
|
1
|
2
|
1
|
10-14 YAŞ
|
E
|
0
|
1
|
1
|
0
|
2
|
0
|
K
|
0
|
1
|
1
|
1
|
0
|
0
|
T
|
0
|
2
|
2
|
1
|
2
|
0
|
15-24 YAŞ
|
E
|
3
|
0
|
0
|
7
|
3
|
7
|
K
|
0
|
1
|
1
|
2
|
1
|
4
|
T
|
3
|
1
|
1
|
9
|
4
|
11
|
25-44 YAŞ
|
E
|
2
|
3
|
3
|
5
|
8
|
6
|
K
|
1
|
3
|
3
|
5
|
3
|
3
|
T
|
3
|
6
|
6
|
10
|
11
|
9
|
45-49 YAŞ
|
E
|
5
|
4
|
4
|
4
|
2
|
0
|
K
|
3
|
2
|
2
|
0
|
1
|
2
|
T
|
8
|
6
|
6
|
4
|
3
|
2
|
50-64
|
E
|
18
|
17
|
17
|
11
|
42
|
41
|
K
|
11
|
8
|
8
|
9
|
28
|
13
|
T
|
29
|
25
|
25
|
20
|
70
|
54
|
65+
|
E
|
32
|
56
|
56
|
38
|
91
|
96
|
K
|
28
|
38
|
38
|
21
|
92
|
103
|
T
|
60
|
94
|
94
|
59
|
183
|
199
|
TOPLAM
|
E
|
64
|
88
|
88
|
80
|
179
|
182
|
K
|
45
|
54
|
54
|
66
|
150
|
154
|
T
|
109
|
142
|
142
|
146
|
329
|
336
|
Kaynak: İl Sağlık Müdürlüğü 2011
R.1.7.Aile Planlaması Çalışmaları:
Tablo99. Aile Planlaması Yöntemleri İl Geneli Toplamı
1-Hap=8898
2-Kondom=10598
3-Ria=10404
4-Diğer=4063
|
Kaynak: İl Sağlık Müdürlüğü 2011
R.2.Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri
R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri:
Hava kirlenmesinin stres etkisi önemli bir faktördür. Solunan karbonmonoksit kandaki oksijenin yerini alır ve kanla taşınan oksijen miktarının büyük oranda azalmasına neden olur. Tepkilerin ağırlaşmasına, süreğen bir yorgunluk ve uyku haline neden olmaktadır. Kükürt oksitleri soluk borusunu ve akciğerleri olumsuz etkilemektedir ve geçici kalıcı zedelenmelere yol açmaktadır. Genellikle yaşlı ve kronik akciğer kalp hastalığı olan hastalar hava kirliliğinden olumsuz etkilenmektedir. Bu etkilenme akciğerlerde zehirlenme sonucu ortaya çıkan hafif belirtilerden,söz konusu kişilerde ölüm oranının artmasına kadar değişen bu etkilerin tek bir madde yada kirletici öğe ile açıklanabilmesi mümkün olamamaktadır. Bütün kirletici faktörlerin bir arada birbirine eklenen etkilerine bağlanmaktadır. Hava kirliliği felaketlerinde ölüm genellikle infantlarda pnömoni ölümleri biçiminde,kronik akciğer ve anfizemi olan yaşlılarda ise kardiyopulmoner sorunlardan olmaktadır. Hava kaynaklı kurşuna bağlı olarak zeka geriliğine neden olmaktadır. Bu nedenle benzinde bulunan kurşun tetraetilin azaltılması ve kullanımının yasaklanmasına yönelik çabalar başlatılmıştır. Kurşun seviyeleri ile incelenen toplumun zeka düzeyleri arasındaki ters ilişki bir çok çalışmada gösterilmiştir.
R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri:
Saf su ,iki hidrojen bir oksijen atomundan meydana gelmiş ,kimyasal formülü H2O olan bir bileşiktir . Susuz hayat olmaz, insan vücudunun üçte ikisinden fazlası sudur. Su kan ve doku sıvılarının temel bileşimidir. Vücuttaki bütün fizyolojik olayların yürütülmesinde su ya aracı olarak yada doğrudan kimyasal işlemlere katılarak önemli rol oynar. İnsan ve sanayi kuruluşlarının atıklarının uzaklaştırılmasında da sudun yararlanılır. Bunların insanların toplu yaşadığı bölgelerden uzaklaştırılarak zararsız hale getirilmelidir. Kentsel bölgelerde yerel yönetimler kanalizasyon sistemleri ile bunları sağlarken , kırsal bölgelerde kuru ve sulu çukurlardan yararlanılabilmektedir. Elverişsiz altyapıya sahip olan bölgelerde yüzeysel ve yer altı suları kolayca kirlenmekte ve hayat için vazgeçilmez olan su, sağlık için tehlikeli bir taşıyıcı yada aracı durumuna gelebilir.
Tifo, dizanteri, kolera ve diğer bir çok bağırsak enfeksiyonu ve asalaklar insan ve hayvan dışkıları ile kirlenmiş sularla yayılabilir. Çeşitli nedenlerle suları fabrika ve tarımsal ilaçlar ile kirlenebilir. Bu atıkların içinde insan sağlığına doğrudan zararlı kimyasal maddeler bulunabildiği gibi, diğer canlıların yetişme ve üremelerini de olumsuz etkileyerek doğal dengeyi bozabilirler.
Tüm canlıların sağlığı için temiz su sağlanması vazgeçilmez bir etmendir. Alışıla gelen kirletici etmenler şunlardır;
1.Çözünmüş oksijen
2.Fekal koli form bakteriler
3.Suspansiyon sediment
4.Çözünmüş katılar.
5.Fosfor
6.Patojen biyolojik etmenler
Dünyanın bir çok bölgesinde patojen biyolojik etmenler en önemli su kirletici unsuru olma özelliğini söndürmektedir. Endüstrileşme, tarımsal pestisitlerin kullanımı yaygınlığını ve oranının artması, tarım ve endüstride kullanıla 60 000 üzerindeki kimyasalla suların kirlenme riskinin ortaya çıkması kimyasal kirlenmenin daha ön plana çıkmasına yol açmıştır.
Su kirlenmesinin yaratacağı sonuçların yanı sıra suda eksik olan birçok madde önemli hastalık nedeni olabilmektedir. Suyun içerisine karışan ve bulunan birtakım kimyasal maddeler zehirli etki yapabilirler. Kolera, tifo gibi hastalıklar bu yolla insandan insana bulaşırlar. Bu mikroorganizmalar insan dışkısı ile sulara karıştıklarında suyu içen diğer insanların hastalanmasına yol açabilirler. Sularda kirlilik göstergesi olarak bu sudan yapılan ekimlerde üreyen E.Coli (koli basili) kullanılır. E.Coli insan ve hayvanların bağırsaklarında yaşamaktadır. Bu etkenin sulardan üretilmesi bu suyun içerisin insan veya hayvan dışkısının karıştığı, eğer hastalıklı bir kişinin dışkısı da karışacak olursa büyük salgınlara yol açabileceğini gösterir. Sağlık için uygun olmayan su, taşıdığı ve içerdiği bir çok maddelerle çeşitli hastalıkların nedeni olabilir. İçinde taşıyabildiği çözünmüş veya çözünmemiş inorganik tuzlar, bakteriler, parazitler, virüsler ve bitkisel maddelerle birçok hastalığın meydana gelmesine yol açarlar.
1- Suda eriyebilir, inorganik tuzların neden olduğu hastalıklar: Sulardaki sülfat, nitrat, endüstri atıklarından ya da çeşitli sebeplerle sulara karışan arsenik, kurşun, siyanür, bakır, krom gibi maddelerle pestisitler, deterjanlar ve radyoaktif maddeler gibi birçok maddeler zehirlenme ve hastalıkların sebebi olabilmektedirler.
2- Suda eriyemeyen inorganik maddelerin neden olduğu hastalıklar: İçme suyu içinde süspansiyon halindeki ince kum diğer tanecikler barsak mukozasının tahrişiyle ishallere sebep olabilirler. Asbest elyafları da bu grupta incelenebilir.
3-Sudaki bitkisel maddelerin neden olduğu hastalıklar: Küçük yosunların içme suyunda varlığına bağlı olarak ishallerin meydana getirdiği muhtelif yayınlarda bildirilmektedir. Ayrıca özellikle şişeleme yapılan su teknolojisinde dolumdan bir süre sonra sporlarından çıkarak çimlenebilen alglerden başka kür mantarları ,maya mantarları patojen olmasa bile çok büyük problem teşkil ederler.
4-Suda bulunan özel bakterilerin neden olduğu hastalıklar: Genelde Selmonellose ları oluşturan Salmonellalar ve özellikle S.paratyphy B’de su ile geçebilmektedir. Shigellosisin yani basilli dizanterinin etkini olan Shigella dysenteriae’ler de yine su ile geçebilmektedir. Su araçları ile kolaylıkla geçebilecek en önemli ve tehlikeli hastalık şüphesiz koleradır. Etkeni olan Vibrio cholerae pis sularda uzun süre canlılığını muhafaza edebilir. Hele dip çamurlarında bu süre çok daha uzundur. Diğer taraftan hayvan hastalıklarından antrax, salmonellose, brucellose, tularemi, pasteurellose, toxoplasmosis, leptospirosis, domuz kızılı, psittacosis, mantar hastalıkları gibi bir çok hastalık etkenleri hep su ile geçebilecek hastalık meydana getirmektedirler.
5-Su ile geçebilecek parazitlerin neden olduğu hastalıklar: Su ile geçebilen trematodeların sebep olduğu hastalıklar:Dicrocoeliasise, distomatose, Schistosomiasise. Su ile geçebilen Cestodelerin sebep olduğu hastalıklar: Echinococcose, Taeniasise, Cysticercose, Sparganose. Su ile geçebilen nematodelerin sebep olduğu hastalıklar: Ascariasise, Oxyurose; Anguillulose, Ankylostomiasise, Necatorose, Trichostrongylose, Haemonchose, Dracunculose, Trichusore. Su ile geçebilen protozonların sebep olduğu hastalıklar: Amipli dizanteri, Lamliese, Trihomeniasise, ishal, balantidium dizanterisi Coccidiose. Su ile geçebilen leptospiraların sebep olduğu hastalıklar:İcterus septic haemorhagicus,yeri dün humması.Su ile geçebilen diğer parazitler; Bu hususta en önemli olarak sülükleri söyleyebiliriz. Bunlar kan emerek canlı organizmayı zayıf düşürürler.
6-Su ile geçebilen virüslerin sebep olduğu hastalıklar: Çocuk felci, Enfeksiyöz hepatit, enterisi, şap hastalığı, sığır vebası, domuz vebası vb.
Bütün bu yaşamsal olaylar için gerekli olan suyun insanlara ,içerisinde zararlı kimyasal maddeleri ve hastalık yapıcı mini canlıları içermeyecek özellikte sağlamak gerekir. Daha sonra kullanılan atık sularında insanlara zarar vermeyecek biçimde uzaklaştırılması zorunludur. Atık sular zararlı vektörlerin üremesine olanak sağlamayacak ,birikinti ve kirlilik etkeni olmayacak,yine içme ve kullanma sularını kirletmeyecek biçimde uzaklaştırılmalıdır.
R.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri:
Bu konuya ayrıntılı olarak (N) . ATIKLAR Bölümünde değinilmiştir.
R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri:
Akustik kirlilikte denilen gürültü, gelişmiş ülkelerde kişisel ve toplumsal yaşam kalitesindeki düşüklüğün göstergesi durumundadır. Gürültü insan ve toplum üzerinde olumsuz etkiler meydana getiren istenmeyen seslerdir. Sesin insan kulağında meydana getirdiği basıncın referans bir basınca oranının logaritmik ifadesi olan desibell ile ölçülür. insan kulağının uyum yaptığı ses şiddeti (O) dB dir ve bu değere duyma eşiği denir.140 dB ise acı eşiğidir. Kulak daha fazla ses şiddetine dayanamaz. Gürültünün insanı etkileme oranı; maruz kalma süresiyle çok yakından ilişkilidir. Ayrıca sesin cinsi ortam alıcının psikolojik yapısı eğitimi yaşı vb. değerler de etkilidir. Ancak genellikle ses seviyesi 35-40 dB’ ulaştığında gürültüden şikayet etmeye başlarlar. Gürültünün şiddetine göre etkileri sınıflandırıldığında istenmeyen gürültünün 30-60 dB arasında psikolojik, 60-90 dB arasında hem psikolojik hem de organizma işleyişi üzerine etkileri, 90-120 dB arasında da öncekilere ek olarak kulakla ilgili etkileri olmaktadır. Yapılan araştırmalarda yüksek düzeyde gürültüye maruz kalanlarda özellikle gürültü ile birlikte vibrasyon veya CO gibi zehirleyici maddelere de maruz kalındığında (Bileşik etki ) kan basıncının arttığı ortaya çıkmıştır. Ayrıca gürültü, peptik ülser oranını da yükseltmektedir.
Şehir planlaması yapılırken, endüstriyel gürültü kaynaklarının yaşam alanlarından ayrı tutulması, hava, kara, deniz ve demiryolu ulaşımı planlanırken yaratacağı gürültü dikkate alınarak, planların buna göre düzenlenmesi, otoyol ve caddelerin kenarları havaalanlarının etrafının ağaçlandırılması, toplu taşımaya önem verilmesi gibi gürültü azaltıcı önlemler göz önünde bulundurulmalıdır. Mimaride akustiğe daha fazla önem verilerek binalarda ses yalıtımlı malzeme kullanım özendirilmelidir. İmar ile ilgili yasal düzenlemelere ses yalıtımı ile ilgili madde konulmalıdır. Hastaneler, eğitim kurumları, otel ve dinlenme tesisleri gürültüden uzak alanlarında yapılmalı ve ses yalıtımları sağlanmalıdır. Motor ve egzoz tasarımlarında değişiklik yapılarak gürültü düzeyleri azaltılmalıdır.
R.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri:
En büyük oranda etkilenim pestisit formülasyonu hazırlamakla görevli kişilerde olmaktadır. Çiftçiler, tarım ve diğer işçiler, yapısal böcek kontrol teknisyenleri (ekstrminetör ), çim ve bahçe bakım görevlileridir. Pestisit imalatından çalışan işçilerde etkilenim en azdır, çünkü pestizit imalatıyla ilgili süreçte radikal önlemler alınması zorunludur. Uygulamada doğrudan temas olmayacak biçimde kapalı sistem üretim süreçleri geliştirilmiştir. Eğer bu sistem etkin değilse oldukça geniş akut ve kronik hastalık spektrumu ile hekim karşısına gelebilirler.
Hasat işlerinde ve bakım işlerinde çalışanlarda ve yüzeyde kalan pestislerden etkilenebilmektedir. Ağaç ve asmaların altındaki çürümüş yaprak vb bulaşma nedenleri arasındadır. Bu işçilerin havadan püskürtme, yerden püskürtme uygulamaları nedeniyle de büyük miktarda etki altında kalmaları mümkündür. Tarımsal üretim bölgelerinde özellikle duyarlı orkide gibi bitkilerin yetiştirildiği alanlara yakın yaşayanlar da mesleki olmayan etkilenimle karşılaştırılır. Pestisitlerin başlangıç uygulama bölgesinde bir mil veya daha fazla uzaklığa taşınabilmektedir. Metil bromür gibi gazlama amacıyla kullanılan pestisitler toprağa işlemekte ve burada yaşayanların etkilenmesine neden olabilmektedir.
Bütün bireylerin belirli bir oranda pestisit etkileniminde kalmaları nedeniyle kontrol grubunun seçiminde önemli sorunlar bulunmaktadır. Pestisit etkilenimi diğer kimyasal etkilenimiyle aynı fizyolojik ve dokusal sonuçları verebildiğinden son etkinin ne oranda pestisitlere bağlanabileceğinin kararlaştırılması da çok güçtür. Çalışanlar sıklıkla akut etkilenim altında kalan veya kendilerini pestisitlerle zehirleyen kişilerde yapılmaktadır. Bu verilere dayanarak akut zehirlenme etkileriyle ilgili veriler halada yetersizdir. Kronik etkilenimle ilgili değerlendirmeler ve mekanizmalar daha karmaşık ve karar verilmesini güçleştirici öğelere sahiptir.
Hava yoluyla alınımda evlerde böcek bombaları atıldığında veya aerosol spreyleme yapıldığında büyük oranda söz konusu olmaktadır. Yiyecek ve su kirliliği gastrointestinal sistem aracılığıyla olabilmektedir. Sağlım deriden emilim olabileceği gibi çatlak deriden de doğrudan da kana karışma söz konusu olabilir.
Pestisitlerin diğer bir tehlikesi patlama ve yangın riski yaratmalarıdır. Bu nedenle söz konusu pestistlerin bu riskini kişileri uyarıcı biçimde ve dikkati çekecek şekilde açıklaması zorunluluğu bulunmaktadır. Pestislerin kanser yapıcı etkisi nedeniyle yasaklanması giderek artmaktadır.
R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma:
Bu konuyla ilgili detaylı bilgiye ulaşılamamıştır.
R.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri
Bu konuyla ilgili detaylı bilgiye ulaşılamamıştır
(R). SAĞLIK VE ÇEVRE, KAYNAKÇA
Iğdır İli Çevre Durum Raporu 2004-2005-2006-2007-2008-2009-2010
Iğdır Belediyesi 2005
İl Sağlık Müdürlüğü 2005,2006,2007,2008,2009,2010,2011 Verileri
(S). ÇEVRE EĞİTİMİ
S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi İle İlgili Faaliyetleri:
İl Çevre Müdürlüğü 2001 yılının Temmuz ayında Çevre Bakanı tarafından açılmıştır. 2002 yılında Milli Eğitim ve Tema vakfı işbirliği ile Mart 2002-Haziran 2002 döneminde uygulamalı çevre eğitimi pilot projesi başlatılmış ve her yıl seçilen pilot okullarda çevre eğitimi ve çeşitli etkinliklerde bulunulmaktadır. Yine her yıl En Çevreci Okullar Yarışması, 5 Haziran Dünya Çevre Günü sebebiyle resim, şiir, kompozisyon yarışmaları düzenlenmekte ve dereceye girenlere Müdürlüğümüz tarafından ödüller verilmektedir.
Yerel televizyon ve radyolarda çevreye yönelik eğitim amaçlı programlar yapılmaktadır.
S.2. Çevreyle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri:
İlimizde çevre ilgili gönüllü kuruluşların listesi aşağıda belirtilmiştir.
Derneğin Adı Derneğin Adresi Tel.
İskender Iğdır Ağrı Atatürk Cad. Eski Kaymakamlık 2260892
Dağı Dağcılık ve Doğa Loj. Ara. Sok. Bila No.
Sporları Kulübü Derneği
Doğa Sevenler Derneği Zübeyde Hanım Bulvarı 2261681 İstanbul Pasajı Kat:3
S.2.1. Çevre Vakıfları
S.2.2. Çevre Dernekleri
S.2.3. Çevreyle İlgili Federasyonlar
(S). ÇEVRE EĞİTİMİ, KAYNAKÇA
İl Çevre ve Orman Müdürlüğü
Iğdır İli Çevre Durum Raporu 2004
(T). ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANLAMA
T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi:
İlimizde çöp depolama yerleri şehir atık suyu ve hava kirliliği önemli çevre kirliliği olarak karşımıza çıkmaktadır. Çöp depolama yerlerinin ıslah edilmesi, şehir kanalizasyon atık sularının arıtılmadan deşarj edilmemesi, gibi öncelikli çalışmaların hayata geçirilmesi için Belediyelerle görüşme ve yazışmalarımız devam etmektedir.
Ayrıca 2004 yılından itibaren Müdürlüğümüzde 181 Çevre Hattı uygulaması başlatılmıştır. Bu hattı arayarak şikayetlerini dile getiren vatandaşlarımıza 24 saat esasına göre hizmet vermekteyiz.
T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi:
Doğal dengeleri gözeterek sürdürülebilir kalkınma esasına göre hem insanların refahı ve ekonomik gelirinde bir gelişme sağlanmalı hem de buna imkan veren doğayı tahrip etmemeliyiz. İlimizde sanayi tesisinin yok denecek kadar az olması kirlenmeyi asgaride tutsa da bilinçsiz tarım ilacı kullanma, kalitesiz kömür yakma gibi faaliyetler tüm çevreyi kirletmektedir.
T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarının Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması:
Ekonomik ve sosyal faaliyetler beraberinde ister istemez çevre tahribatlarını getirmektedir. Bizlere düşen görev çevrenin kendini yenilemesine fırsat vermek, kirliliği temizlemek yerine kaynağından kirliliğin oluşmasını önlemek ve çevrenin taşıma kapasitesini aşmamaktır. Bu şekilde sürdürülebilir kalkınma sağlanır ki, işte o zaman ekonomi ile ekoloji birbirleriyle dost olur.
İnsan faaliyetleri ile doğal çevre arasındaki ilişkileri diğer meslek gruplarıyla koordineli çalışmalar yapabilmek için azami verimle işleyen bir “Çevre Yönetimi” oluşturulmalıdır. Bu amaca hizmet eden en önemli elaman “Çevresel Etki Değerlendirme” çalışmalarıdır. Bu çalışmalar sayesinde ekonomik ve sosyal faaliyetler çevre kirliliğine yol açmadan planlanıp uygulanabilecektir.
T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi
T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması
T.4. Çevrenin İnsan-Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması:
İlimizde faaliyet gösteren bir takım işletmeler gürültü kaynağı olarak, insanların psikolojisini olumsuz etkilemektedir. Bunun yanı sıra yeşil alanların gün geçtikçe azalması ve bu alanların betonlaşması gibi çevreye uyumsuz faaliyetler psikososyal rahatsızlık yaratmaktadır.
T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması:
İlimizde artan konutlaşma sonucu arazilerin en uygun şekilde kullanılması konusunda Belediyeler tarafından çalışmalar yapılmaktadır.
T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi
Tablo 100. “ÇED OLUMLU” VEYA “ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR” KARARI VERİLEN PROJELER.
SIRA NO
|
PROJE YERİ
|
PROJE SAHİBİ
|
FAALİYET KONUSU
|
VERİLEN KARAR
|
FAALİYET
DURUMU
| -
1
|
MERKEZ-OBA KÖYÜ-ÇAMIŞDAN
|
İĞDIR BELEDİYE BAŞKANLIĞI
|
KUM OCAĞI
|
ÖNEMSİZ
|
Faaliyette değil
| -
2
|
KARAKOYUNLU-ZÜLFİKAR KÖYÜ
|
HAKRA İNŞ KUM OCAĞI İŞLETMECİLİĞİ
|
KUM OCAĞI
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
3
|
ARALIK-HASANHAN KÖYÜ-SÖĞÜT AĞACI
|
GÜNER İNŞ KUM OCAĞI İŞLETMECİLİĞİ
|
KUM OCAĞI
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette değil
| -
4
|
MERKEZ İLÇESİ, BAYRAKTUTAN KÖYÜ, ÇAYLAK MEVKİİNDE 10.000 M2 LİK ALANDA
|
KILIÇ KARDEŞLER PETROL NAK. HARF. İTH. VE SAN TİC. LTD ŞTİ
|
KUM-ÇAKIL OCAĞI VE YIKAMA-ELEME TESİSİ
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
5
|
MERKEZ İLÇE, OBA KÖYÜ 22.400 M2LİK ALANDA
|
HAKRA GIDA TUR. MAD. İNŞ.NAK.AKAR.TEKS.ÜR.İTH.İHR.SAN VE TİC. LTD.ŞTİ.
|
KUM OCAĞI
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
6
|
TUZLUCA İLÇESİ, AĞABEY KÖYÜNDE 22.500 M2 LİK ALANDA
|
TEMİZLER NAK.LTD.ŞTİ.-TURYAK ARAS PET.TİC.LTD.ŞTİ.
|
KİREÇ OCAĞI VE FABRİKASI
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette değil
| -
7
|
MERKEZ,BAYRAKTUTAN KÖYÜ
|
BEŞCANLAR LTD.ŞTİ.
|
KUM ÇAKIL OCAĞI VE KIRMA ELEME TESİSİ
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
8
|
MERKEZ,OBA KÖYÜ
|
IĞDIR BELEDİYE BAŞKANLIĞI
|
KUM-ÇAKIL OCAĞI
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette değil
| -
9
|
TUZLUCA İLÇESİ GAZİLER KÖYÜ
|
METE DOLGUN
|
KROM OCAĞI
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette değil
| -
10
|
MERKEZ İLÇESİ ÇALPALA KÖYÜ MEVKİİ
|
DSİ.XXIV.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ
|
STABİLİZE MALZEME OCAĞI
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette değil
| -
11
|
MERKEZ İLÇESİ YENİ MAHALLE
|
IĞDIR İL ÇEVRE HİZMETLERİ
|
KİL OCAĞI
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
12
|
MERKEZ İLÇE, SÖĞÜTLÜ MAH. SANAYİ SİTESİ, 255 ADA, 8 NOLU PARSEL
|
ÖZCANLAR TRANSPORT İÇ VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ.
|
KÖMÜR ELEME, DEPOLAMA, SINIFLANDIRMA, PRESLEME VE AMBALAJLAMA TESİSİ
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
13
|
MERKEZ İLÇE, BAYRAKTUTAN KÖYÜ, NEZER MEVKİİ
|
KILIÇLAR GÜV. TEM. BİL. OTOM. HİZ. HAR. LTD. ŞTİ.
|
KUM-ÇAKIL OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
14
|
MERKEZ İLÇE, ELMAGÖL KÖYÜ, AR:92056
|
MEHMET YETER
|
POMZA OCAĞI
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette değil
| -
15
|
MERKEZ İLÇE, ÇALPALA KÖYÜ
|
HAKRA GIDA TUR. MAD. İNŞ.NAK.AKAR.TEKS.ÜR.İTH.İHR.SAN VE TİC. LTD.ŞTİ.
|
KUM-ÇAKIL OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
16
|
TUZLUCA İLÇESİ, ÜÇKÖPRÜLER MEVKİİ
|
KAZIM GÜLTEKİN
|
KUM-ÇAKIL OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
17
|
MERKEZ İLÇE, ÇALPALA KÖYÜ, SALDASAT MEVKİİ
|
CANLAR İTH. İHR. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
|
KUM-ÇAKIL OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
18
|
MERKEZ İLÇE, BAYRAKTUTAN KÖYÜ, NEZER MEVKİİ
|
YILKA NAK. İNŞ. MAD. TUR. TİC. LTD. ŞTİ.
|
KUM-ÇAKIL OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
19
|
TUZLUCA-ACI DERE
|
DSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
|
ÜNLENDİ BARAJI VE MALZEME OCAKLARI
|
OLUMLU
|
Faaliyette
| -
20
|
MERKEZ,KARAAĞAÇ KÖYÜ
|
BAŞBAKANLIK TOPLU KONUT İDARESİ BAŞKANLIĞI
|
IĞDIR MERKEZ TOPLU KONUT (288 ADET) PROJESİ
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette değil
| -
21
|
MERKEZ, KARAAĞAÇ MAH.
|
ÖZ GÖĞCE OTELCİLİK TURZ. MAD. NAK. TEM. GIDA SAN. A.Ş.
|
OTEL İMPARATOR (72 ODA)
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette değil
| -
22
|
MELEKLİ BELDESİ
|
MERKEZ BELEDİYESİ,ARALIK,KARAKOYUNLU,TUZLUCA,MELEKLİ,HALLFELİ,HOŞHABER,TAŞBURUN İLÇE BELEDİYELERİ
|
KATI ATIK DÜZENLİ DEPOLAMA TESİSİ
|
OLUMLU
|
Faaliyette
| -
23
|
TUZLUCA İLÇESİ KULA KÖYÜ
|
MELEK KAÇMAZ-(plaser mad. San. Ve tic. Ltd. şti devir)
|
KROM OCAĞI
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
24
|
ARALIK İLÇESİ YUKARI ÇAMURLU KÖYÜ
|
TARIM REFORMU IĞDIR BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ
|
KUM-ÇAKIL OCAĞI VE KIRMA-YIKAMA-ELEME TESİSİ
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
25
|
TUZLUCA İLÇESİ AŞAĞI ÇARIKÇI KÖYÜNDE H51 d4 PAFTASI
|
NEVZAT GÜNAYDIN
|
KUM-ÇAKIL OCAĞI VE KIRMA-YIKAMA-ELEME TESİSİ
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
26
|
MERKEZ İLÇESİ,SUVEREN KÖYÜ
|
AŞKALE ÇİMENTO SANAYİİ T.A.Ş.
|
IĞDIR ÇİMENTO DEĞİRMENİ VE PAKETLEME TESİSİ
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
27
|
TUZLUCA İLÇESİ
|
TUYAT ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
|
AĞABEY HES (14,46 MW )
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
28
|
ARALIK İLÇESİ YUKARI ÇAMURLU KÖYÜ
|
ARALIK BELEDİYESİ
|
1-A GRUBU KUM- ÇAKIL OCAĞI
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
29
|
ARİYET OCAĞI VE KIRMA -ELEME TESİSİ
|
KARAYOLLARI 12. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ
|
08.07.2009
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
30
|
KUM-ÇAKIL OCAĞI
|
DSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ-24. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ
|
22.07.2009
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
31
|
BETON BORDÜR, PARKE
|
HAKRA İNŞ.NAK. MAD. TAR.VE HAY. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
|
23.09.2009
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
32
|
KAYA OCAĞI
|
DSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ-24. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ
|
27.10.2009
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
33
|
KAYA OCAĞI
|
DSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ-24. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ
|
30.10.2009
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
34
|
Pomza Ocağı
|
Madak İnş. Maden Nakliyat Petrol San. Tic. Ltd. Şti. POMZA OCAĞI
|
30.10.2009
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
35
|
Beton Santrali ve Hazır Beton Mamülleri
|
BALKAR İnş. Tic. Ltd. Şti.
|
20.11.2009
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
36
|
BETON BORDÜR, PARKE V.S
|
ÜÇ-M İnş. Nak. Mad. Tar. Hayv. İth. İhr. San. Tic. Ltd. Şti.
|
07.12.2009
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
37
|
Beton Bims Tuğla İmalat Tesisi
|
İbrahim TİMUR
|
12.01.2010
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
38
|
Bandag Prosesi Üretim Tesisi
|
Aras Oto. Ant. Dep. Mad. Ltd. Şti.
|
18.01.2010
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
39
|
POMZA OCAĞI
|
MADAK İnş. Maden Nakliyat Petrol San. Tic. Ltd. Şti.
|
19.01.2010
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
40
|
Kum Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi
|
Balkar İnş. Hayv. Turz. Nak. Mad. Gıda Pet. Plastik İth. İhr. Tic. Ltd. Şti.
|
03.02.2010
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR(çed iptal)
|
Faaliyette
| -
41
|
Kum-Çakıl Ocağı
|
IĞDIR BELEDİYE BAŞKANLIĞI
|
04.02.2010
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
|
Üniversite Kampüsü
|
Iğdır Üniversitesi
|
10.11.2011
|
ÇED GEREKLİDİR.
|
Yapımına devam ediliyor.
| -
|
Harmandöven Köyü Kaya Oçağı
|
DSİ. 24. Bölge Müdürlüğü
|
17.01.2010
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
|
Aralık İlçesi Kalker Oçağı
|
Erzurum Ulaştırma Müdürlüğü
|
19.01.2011
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette Değil
| -
|
Kum Oçağı Kırma – Yokama-Eleme Tesisi
|
Balkar İnş. Hayv. Turz. Nak. Mad. Gıda Pet. Plastik ith. İhr. Tic. Ltd. Şti.(Kapasite Artırımı)
|
25.01.2011
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
|
Mermer Oçağı (Andezit)
|
Yancar Mermer Oçağı
|
25.03.2011.
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
|
224 adet Konutlar
|
TOKİ 2. Etap Konutları
|
19.04.2011
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Yapımına devam ediliyor.
| -
|
Kum-Çakıl Oçağı Kırma – Yıkama – Eleme Tesisi Çalpala Köyü
|
Hakra Gıda Tur. Mad. İnş. Nak. Akar. Teks. Ür. İth. İhr. San. ve Tic. Ltd. Şti.(Kapasite Artırımı)
|
02.05.2011
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR
|
Faaliyette
| -
|
Aras Nehri Taşkın Koruma Kaya Oçağı
|
DSİ. 24. Bölge Müdürlüğü
|
05.05.2011
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR.
|
Yapımına henüz başlanılmadı.
| -
|
Kaya ocağı/Harmandöven Köyü
|
DSİ. 24. Bölge Müdürlüğü
|
17.01.2011
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR.
|
Yapımına henüz başlanılmadı.
| -
|
Aras Nehri Taşkın Koruma
Gülpınar Köyü
|
DSİ. 24. Bölge Müdürlüğü
|
12.09.2011
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR.
|
Yapımına henüz başlanılmadı.
| -
|
Kum-Çakıl Ariyet Oçağı
|
Karayolları 12. Bölge Müdürlüğü
|
03.08.2011
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR.
|
Yapımına henüz başlanılmadı.
| -
|
Bazalt Oçağı Kırma Eleme Tesisi Suveren Gülpınar
|
Hakra Gıda Tur. Mad. İnş. Nak. Akar. Teks. Ür. İth. İhr. San. ve Tic. Ltd. Şti.
|
20.12.2011
|
ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR.
|
Faaliyette
|
KAYNAKÇA
www.die.gov.tr
www.mta.gov.tr
www.igdir.gov.tr
www.tarim.gov.tr
www.cevreorman.gov.tr
Iğdır İl Çevre Durum Raporu 2004-2011 Yılları Arası
Iğdır İl Tarım Master Planı 2002
Iğdır İl Tarım Müdürlüğü 2010,2011
Iğdır Belediyesi 2005-2011 Yılları Arası Verileri
Türkiye Jeolojisine Genel Bir Bakış, İTÜ Vakfı
Hava Kirlenmesi, Prof.Dr. Olcay TÜNAY, İTÜ Ders Notları
Meteoroloji Bölge Müdürlüğü 2004-2011 Yılları Arası Verileri
DSİ 242. Şube Müdürlüğü Verileri 2005
Flora of Turkey and The East Aegean Islands. P.H., DAVIS, 1965-1988
“Türkçe Bitki Adları Sözlüğü” Prof.Dr. Turhan Baytop
İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü 2005-2011 Yılları Arası Verileri
İl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü 2005- 2011 Yılları Arası Verileri
İller İtibariyle Çeşitli Göstergeler.1983.TC Başbakanlık DİE. Ankara
İl ve Bölge İstatikleri. 1993 TC Başbakanlık DİE. Ankara
Iğdır TEDAŞ Müessese Müdürlüğü 2010-2011
İl Telekom Müdürlüğü 2005
Karayolları 12. Bölge Müdürlüğü 2010 Yılı Verileri
Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığınca yayımlanan “2000 Genel Nüfus Sayımı”
İl Sağlık Müdürlüğü 2010-2011 Yılları Arası Verileri
İl Milli Eğitim Müdürlüğü 2005-2011 Yılları Arası Verileri
İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü 2009
Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete,
Çevre Sorunları’’ Prof. Dr. Turgut GÜNDÜZ 1998
Gürültü Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazete,
İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü 2010-2011 Yılları Arası verileri
Dostları ilə paylaş: |