Ijtimoiy pedagogik faoliyat turlari

Etimlikning asosiy 3 ta sabab:

• 
  1. Ota-onalarning (odatda onalarning) o’z vyaga yetmagan bolasidan voz kechish asosan go’daklik davridagi boladan
  
• 
  2. Uning ota-onasidan ota-onalik huquqini olib qo’ygandan so’ng bolani oiladan majburan ajratib olish
  
• 
  3. Ota-onalarning vafoti.
  

“Etim” va “ ijtimoiy yetim” degan tushunchalar bir-biridan farqlanadi.

• 
  yetim bolalar bu 18 yoshgacha ota-onasining biri yoki ikkovi vafot etgan bo’ladi.
  
• 
  Ijtimoiy yetim-biologik otaonaga ega bo’lgan, biroq ular turli sabablar uning tarbiyasi bilan shug’ullanmaydigan bolalar
  

Davlat qaramog’i muassasalarida ijtimoiy pedagog faoliyati

Bolalarning asosiy ijtimoiy muammolari ularning psixofiziologik maqomi va ular yashayotgan jamiyatning ob’ektiv holatidan kelib chiqadi. Haqiqiy, uyg’un oila hayotini ko’rmagan bolalar juda kam holatda to’liq oilaviy munosabatlarni qura olishadi. Bunday sharoitlarda ijtimoiy muhim qadriyatlar-oila, nikoh, bolalar, ota-onalarning qadriya pasayadi.

Oila bilan olib boriladigan pedagogik faoliyat

• 
  Oila omili insonga butun unum davomida ta’sir etadi. Ijtimoiy jihatdan oila inson turli ijtimoiy rollarni egallaydigan jamoa hisoblanadi. Oila insonning o’z-o’zini belgilab olishga, uning ijtimoiy-ijodiy faolligini oshishiga yordam beradi. Oilaviy munosabatlar oliy qadriyat hisoblangan bizning respublikamizda O’zbekistonda oilaning ijtimoiy maqomi nihoyatda balanddir va o’z mavqe’ini xozirgacha ushlab turibdi. Biroq bu holatdagi oila inqirozi ko’pgina oilalar, shu jumladan, o’zbek oilalariga ham ta’sir qiladi.
  

Oilada insonga ta’lim va tarbiya beriladi, uning aqliy, ijodiy qobiliyatlarining rivoji sodir bo’ladi. Aynan oilada bola mehnat va mustaqillikka o’rganadi. Xo’jalik-maishiy-oila jamiyatning asosiy va doimiy xo’jalik negizidir. Unda oila a’zolarining jismoniy holatini bir maromda ushlab turish, kasallar va qariyalarga g’amxo’rlik qilish amalga oshiriladi.

• 
  Oilada insonga ta’lim va tarbiya beriladi, uning aqliy, ijodiy qobiliyatlarining rivoji sodir bo’ladi. Aynan oilada bola mehnat va mustaqillikka o’rganadi. Xo’jalik-maishiy-oila jamiyatning asosiy va doimiy xo’jalik negizidir. Unda oila a’zolarining jismoniy holatini bir maromda ushlab turish, kasallar va qariyalarga g’amxo’rlik qilish amalga oshiriladi.
  

• 
  Bola shakllanishiga shuningdek, atmosfera va iqlimning ta’siri ham bor. Tarbiyaning eng muhim vositalaridan biri shaxsiy namunadir. Rekreatsion va psixoterapevt funksiyasi. Bu funksiya shunda namoyon bo’ladiki, oilada hamma o’zini qulay sezishi lozim.
  

• 
  Oiladagi ijtimoiy pedagogik faoliyat tizimli yondashuvga asoslangan taqdirdagina samarali bo’lishi mumkin. U demografiya, ijtimoiyogiya, ijtimoiy psixologiya, pedagogika (oilaning tarbiya funksiyasi), huquq, iqtisod (oila byudjeti), etnografiya, tarix va falsafa ma’lumotlarini o’rganishni va ulardan foydalanishni ko’zda tutadi. SHunday qilib, zamonaviy sharoitlarda oila turli bilim sohalari: ijtimoiy pedagogika, ijtimoiy ish, sog’liqni saqlash va boshqalarning markaziy ob’ektlaridan biriga aylanmoqda. CHunki har bir jamiyatning kelajagi o’sha jamiyatdagi oilalardagi muammolarni xal qilishga bog’liq
  

Ijtimoiy-pedagogik faoliyatda ijtimoiy o'qituvchi quyidagi asosiy huquqiy hujjatlarga amal qiladi:

• 
  1. BMTning Bola huquqlari to‘g‘risidagi konventsiyasi;
  
• 
  2. Rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasi;
  
• 
  3. Fuqarolik, Oila, Jinoyat kodeksi;
  
• 
  4. Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeks;
  
• 
  5. Rossiya Federatsiyasining "Ta'lim to'g'risida" gi qonuni;
  
• 
  6. 120-sonli "Voyaga yetmaganlar o'rtasida huquqbuzarliklarning oldini olish, qarovsizlik va huquqbuzarliklarning oldini olish tizimining asoslari to'g'risida" Federal qonuni;
  
• 
  7. "Rossiya Federatsiyasida bola huquqlarining asosiy kafolatlari to'g'risida" gi 124-sonli Federal qonuni;
  
• 
  8. Xanti-Mansiysk avtonom okrugi Hukumatining qarori - Yugra No 302-rp "2006 yil uchun Xanti-Mansiysk avtonom okrugi - Yugrada voyaga etmaganlarning qarovsizligi, huquqbuzarliklarining oldini olish va huquqlarini himoya qilish bo'yicha chora-tadbirlar rejasini tasdiqlash to'g'risida" -2008";
  
• 
  9. Surgut shahar hokimining 2002 yil 22 apreldagi 1141-son “Bolalar va o‘smirlar o‘rtasida nazoratsizlik va huquqbuzarliklarni aniqlash, oldini olish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori.
  
• 
  10. Ta'lim boshqarmasining 13.10.2010 yildagi 474-son buyrug'i. 2006 yil "Ta'lim muassasalarida majburiy ta'limga muhtoj bolalarni hisobga olishni tashkil etish to'g'risida";
  
• 
  11. Ta’lim muassasasining ustavi;
  
• 
  12. Profilaktika kengashi to‘g‘risidagi nizom;
  
• 
  13. Ichki mehnat qoidalari
  

Bizning ijtimoiy-pedagogik faoliyatimiz quyidagi tamoyillarga asoslanadi:

• 
  - o'zaro hamkorlik tamoyili - bolaning muammolarini hal qilish uchun barcha maktab xodimlari, shaharning ijtimoiy muassasalari bilan hamkorlik qilish;
  
• 
  - shaxsga nisbatan insonparvarlik munosabati, o'quvchi, o'qituvchi va ota-ona huquqlarini hurmat qilish, shaxsning o'zini o'zi rivojlantirish va ijtimoiylashuvi uchun sharoit yaratishga asoslangan individual va o'quvchiga yo'naltirilgan yondashuv printsipi;
  
• 
  - ijobiy idrok etish, shaxsning bag'rikenglik tamoyili, bolani va kattalarni ular kabi qabul qilish va ijobiy fazilatlarga asoslanib, shaxsiyatning boshqa, muhimroq xususiyatlarini shakllantirish;
  
• 
  - oshkoralik, ishonch va kasbiy sirni saqlashga asoslangan maxfiylik printsipi.
  

Ijtimoiy pedagogning asosiy yo'nalishlari quyidagilardir
1. Analitik va diagnostik.
Bolaning ijtimoiy va shaxsiy muammolarini aniqlash uchun ijtimoiy-pedagogik diagnostika: biz bolaning shaxsiyatini, uning individual xususiyatlarini, maktab hujjatlarini, tibbiy kartasini, yashash sharoitlarini, bolaning rivojlanishi va tarbiyasining xususiyatlarini o'rganamiz. oilaviy munosabatlar, oilaning ta'lim darajasi, ta'lim resurslari, ijtimoiy tashxisni o'rnatish va faoliyatning turli sohalarida ishlarni muvofiqlashtirish uchun olingan ma'lumotlarni tahlil qilish, tizimlashtirish. Biz bolaning rivojlanishining ijtimoiy holatini kuzatib boramiz
2. Ijtimoiy va huquqiy.
Bola huquqlarini ijtimoiy-pedagogik himoya qilish - biz ijtimoiy va pedagogik yordamga muhtoj o'quvchilarni aniqlaymiz va qo'llab-quvvatlaymiz.
3. Maslahat
Qiyin hayotiy vaziyatga tushib qolgan talabalar uchun ijtimoiy-pedagogik maslahatlar, ularning professional o'zini o'zi belgilash, bolaning ijtimoiy-pedagogik muammolarini hal qilish bo'yicha ota-onalarga, o'qituvchilarga, sinf o'qituvchilariga oldindan tayyorgarlik ko'rish, maslahat berish.
4. Profilaktik.
Ijtimoiy-pedagogik profilaktika va tuzatish - biz o'quvchilarning deviant xatti-harakatlarini o'z vaqtida aniqlash va oldini olishga hissa qo'shamiz, o'quvchilarda sog'lom turmush tarziga bo'lgan ehtiyojni shakllantirishga hissa qo'shamiz, maktabda ro'yxatga olingan o'quvchilar bilan profilaktika ishlarini olib boramiz, voyaga etmaganlar bilan ishlash bo'limi. shahar ichki ishlar boshqarmasi tomonidan o‘quvchilar va ota-onalarning huquqiy madaniyatini yuksaltiramiz.
5. Metodik
Tashkiliy-uslubiy faoliyat - pedagogik mahoratni oshirish maqsadida ijtimoiy-pedagogik faoliyatimizni tahlil qilamiz; maktabning pedagogik kengashlari, maktab malaka oshirish fakulteti, sinf rahbarlarining metodik birlashmalari, ijtimoiy-pedagogik muammolar bo'yicha ishida qatnashamiz; biz ijtimoiy o'qituvchilarning shahar uslubiy birlashmalarida qatnashamiz; ijtimoiy pedagogikaga oid uslubiy adabiyotlarning yangiliklarini, fan va amaliyot yutuqlarini o‘rganamiz; ijtimoiy-pedagogik tadqiqotlar olib boramiz; biz pedagogik mahorat tanlovlarida qatnashamiz: shahar, viloyat, butun Rossiya. Zamonaviy insonning asosiy xususiyatlari - doimiy o'rganishga tayyorlik va qobiliyat; mantiqiy, analitik, tanqidiy va konstruktiv fikrlash qobiliyati; mas'uliyatli qarorlar qabul qilish qobiliyati; muloqot va hamkorlik qobiliyatlari, aniqlik va mahsuldorlik; bag'rikenglik va mas'uliyat, jismoniy va ruhiy chidamlilik - bu fazilatlarni kompetentsiyaga asoslangan yondashuvni amalga oshirish orqali rivojlantirish mumkin.
Ushbu yondashuv o'quvchiga bilim, ta'lim va hayotiy tajriba, qadriyatlar va moyilliklardan foydalangan holda real hayotiy vaziyatlarda yuzaga keladigan muammolar va tipik vazifalarni hal qilish qobiliyatini tavsiflovchi shaxsning ajralmas sifatini anglashga yordam beradi. Shu bilan birga, ko'nikmalar integral xarakterga ega bo'lib, barcha maktab kurslari va fanlarini o'rganish doirasida shakllanadi, lekin ulardan ta'lim yoki hayotiy vaziyatlarda faol foydalanish sharoitida shakllanadi. Ijtimoiy o'qituvchining vazifasi o'quvchini ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan faoliyatni amalga oshirishga jalb qilish, bolaning mustaqillikka intilishi, o'zini o'zi bilish, o'zini o'zi tahlil qilish va o'zini o'zi qadrlash istagini qo'llab-quvvatlashdir.
Belgilangan vazifalarni hal qilish samaradorligi uchun o'qituvchi ta'lim jarayonining barcha ishtirokchilari: o'quvchilar, ota-onalar, maktabning pedagogik jamoasi va shaharning tashqi ijtimoiy muassasalari bilan o'zaro aloqada bo'ladi. Bunda ishning turli usullari, usullari, usullari va shakllari qo'llaniladi.
jarayon sifatida faoliyat
1. “Ijtimoiy.” tushunchasiga ta’rif pedagogik faoliyat».
Ijtimoiy pedagogika va ijtimoiy-pedagogik faoliyat pedagogik bilimlarning sohalari bilan chambarchas bog'liq bo'lib, ularning doirasi har xil turdagi ta'lim tashkilotlari hisoblanadi. Bu maktabgacha pedagogika, maktab pedagogikasi, kasb-hunar ta'limi pedagogikasi, turli tipdagi yopiq muassasalar pedagogikasi, bolalar va o'smirlar tashkilotlari pedagogikasi, klub pedagogikasi, ekologik pedagogikaga tegishli.
Bizning NNTdagi ijtimoiy-pedagogik faoliyat axloq qoidalarida shakllantirilgan axloq tamoyillaridan foydalanadi va hisobga olinadi, maqsadlarni belgilaydi va tarbiya usullarini ishlab chiqadi, shaxslararo o'zaro munosabatlar muammolarini va ijtimoiy ta'lim falsafasi, nazariyasi va metodologiyasining boshqa masalalarini o'rganadi.
Ijtimoiy pedagogikaning nazariya sifatidagi asosiy tushunchasi ijtimoiy-pedagogik faoliyat bo‘lib, u o‘z mohiyatiga ko‘ra pedagogik faoliyatga juda yaqin bo‘lib, ikkinchisidan ajralib turadi, lekin u ham o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Keling, ushbu ikki faoliyatni taqqoslaylik.
Pedagogik faoliyat o'ziga xosdir kasbiy faoliyat ta'lim va tarbiya orqali ijtimoiy-madaniy tajribani o'tkazishga, o'quvchilarning shaxsiy rivojlanishi uchun sharoit yaratishga qaratilgan.
Kasbiy pedagogik faoliyat o'qituvchilar tomonidan amalga oshiriladi.
Pedagogik faoliyat uzluksiz, tizimli xarakterga ega, chunki barcha talabalar ma'lum ta'lim darajalaridan o'tishlari kerak, ya'ni u barcha talabalarga teng ravishda yo'naltiriladi. Bundan tashqari, kattalar ham pedagogik faoliyatning ob'ekti bo'lishi mumkin, masalan, kasb-hunar ta'limi tizimida. Ijtimoiy-pedagogik faoliyat - bu o'quvchining ijtimoiylashuvi jarayonida yordam berishga, uning ijtimoiy-madaniy tajribasini o'zlashtirishga va uning jamiyatda o'zini o'zi anglashi uchun sharoit yaratishga qaratilgan kasbiy faoliyat turi. U turli ta'lim muassasalarida ham, boshqa muassasalarda, tashkilotlarda, birlashmalarda ham ijtimoiy o'qituvchilar tomonidan amalga oshiriladi.
Ijtimoiy-pedagogik faoliyat doimo maqsadli bo'lib, ma'lum bir o'quvchiga qaratilgan bo'lib, uning ijtimoiylashuvi, jamiyatga integratsiyalashuvi jarayonida yuzaga keladigan shaxsiy muammolarni hal qilish, shaxsni va uning atrof-muhitini o'rganish, individual yordam dasturini ishlab chiqish, shuning uchun u mahalliydir. talabaning muammosi hal qilinadigan vaqt davri bilan chegaralanadi.
Ijtimoiy-pedagogik faoliyat jarayonli xarakterga ega bo`lib, uning natijalari bir lahzada qo`shilmaydi, balki maqsad va vazifalarga erishish uchun ko`p vaqt talab etiladi. Uning rivojlanishining manbai insonning ijtimoiy yo'nalishi va faoliyati holati bilan uning "insonlashtirish" ehtiyojlari va jamoat manfaatlari o'rtasidagi ziddiyatdir.
Keling, jadvalda taqqoslangan kasbiy faoliyat turlari o'rtasidagi ta'kidlangan farqlarni keltiramiz:
Kasbiy faoliyat turi:pedagogik faoliyat, ijtimoiy-pedagogik faoliyat
Faoliyat maqsadi:ijtimoiy-madaniy tajribani o'tkazish, bolaning ijtimoiylashuviga yordam berish
Faoliyat obyekti:Barcha talabalar, ijtimoiylashuv muammolari bo'lgan bola
Faoliyatning tabiati: dastur-normativ, uzluksiz, manzilli, mahalliy
Faoliyat olib boriladigan muassasalar: GBOU NPO PU № 83 MO
Ijtimoiy-pedagogik faoliyat tegishli kognitiv-diagnostik, shuningdek, ijtimoiy o'qituvchining loyihalash va qurilish ishlaridan oldin bo'lishi kerak bo'lgan tegishli turdagi ta'lim holatini tashkil qilishni o'z ichiga oladi. Ijtimoiy-pedagogik faoliyat jarayoni - bu uning sheriklari tomonidan amalga oshiriladigan barcha operativ harakatlar majmuidir.
Shartli ravishda barcha operatsiyalarni tashkiliy, pedagogik va texnologik guruhlarga bo'lish mumkin, ularning har biri sintetik xususiyatga ega, nazariy va amaliy jihatlari va turli darajada bosqichlarini o'z ichiga oladi. Ijtimoiy-pedagogik jarayon tashkiliy-pedagogik yordamdan boshlanadi, keyin texnologik ish bosqichiga keladi. Amalda tashkiliy, pedagogik va texnologik operatsiyalar bir-biriga kirib boradi, bir-birini to'ldiradi va boyitadi.
Har bir fan o'ziga xos bilimlar tizimi bilan ajralib turadi, bu fanning o'rganish predmetini tushuntirishga qaratilgan. Fanning bilimlar tizimi uning tushuncha va kategoriyalarida namoyon bo`ladi. Tushunchalar real olamni bilish jarayonida aks ettirish shakllaridan biridir. Har qanday fanning rivojlanish jarayonida tushunchalar birlashtiriladi, kengaytiriladi va eng umumiy, fundamental tushunchalar bo`lgan fan kategoriyalariga aylanadi, shu bilan har bir fanda o`ziga xos tushuncha va kategoriya tizimi shakllanadi.
Ijtimoiy pedagogika nisbatan yaqinda pedagogikadan ajralib chiqqan mustaqil fanga aylanganligi sababli va ular uchun tadqiqot ob'ekti deyarli bir xil bo'lsa, turli fanlarga oid toifalarni ajratish ijtimoiy fanlarning o'ziga xos xususiyatlarini aniqlashga yordam beradi. pedagogika. Ijtimoiy pedagogika pedagogikadan ko'plab kategoriyalarni oladi, lekin uning tadqiqotining o'ziga xos xususiyatlarini aks ettiruvchi o'ziga xos toifalar ham mavjud. kabi tushunchalar: ta'lim, tarbiya - pedagogikadan olingan; shaxs, jamiyat - falsafada; sotsializatsiya - psixologiyada. Ammo ularning o'ziga xos toifalari ham bor - ijtimoiy ta'lim, ijtimoiy muhit, ijtimoiy mavqe va boshqalar. Ijtimoiy pedagogikaning asosiy tushunchalari: ijtimoiy tarbiya, ijtimoiy tarbiya va ijtimoiy-pedagogik faoliyat. Ijtimoiy-pedagogik faoliyat bilan aloqada bo'lgan asosiy tushunchalarni ko'rib chiqing.
Ta'lim - bu shaxsga maqsadli ta'sir qilish jarayoni.
Ijtimoiy ta'lim - bu muvaffaqiyatli ijtimoiylashuvi uchun zarur bo'lgan talaba shaxsining ijtimoiy ahamiyatga ega fazilatlarini shakllantirishning maqsadli jarayoni.
Ijtimoiy ta'lim - bu ijtimoiy bilimlarni uzatishning maqsadli jarayoni va o'quvchining ijtimoiylashuviga yordam beradigan ijtimoiy ko'nikmalarni shakllantirish.
Ijtimoiy-pedagogik faoliyat - bolaning o'zini, uning ruhiy holatini tartibga solishga, oilada, ta'lim muassasalarida, jamiyatda normal munosabatlarni o'rnatishga, uning o'zini o'zi anglashi uchun sharoit yaratishga qaratilgan ijtimoiy ish, shu jumladan pedagogik faoliyat.
Ijtimoiylashtirish - bu jamiyatga va u mansub bo'lgan ijtimoiy guruhlarga xos bo'lgan tajriba, qadriyatlar, me'yorlar, munosabatlarni, ma'lum bir jamiyatda shaxsning muvaffaqiyatli ishlashi uchun o'zlashtirish.
Ijtimoiy moslashuv - ijtimoiy normalar va qadriyatlarni, ijtimoiy munosabatlarning o'rnatilgan shakllarini o'zlashtirish orqali sub'ektni jamiyat talablariga moslashtirish jarayoni.
Ijtimoiy og'ish - bu ijtimoiy me'yorlarga zid bo'lgan faoliyat, turmush tarzi, xatti-harakatlarning ko'rinishi.
Ijtimoiy me'yor - muayyan jamiyatda shakllangan va o'rnatilgan qabul qilinadigan xatti-harakatlarning o'lchovidir.
Deviant xulq-atvor - bu shaxsning xatti-harakatlari tizimi bo'lib, unda ma'lum bir jamiyatda rasman o'rnatilgan yoki o'rnatilgan jamiyatdan chetga chiqish kuzatiladi. normalari.
2. Ijtimoiy-pedagogik faoliyatning maqsadi, vazifalari, predmeti, obyekti.
Ijtimoiy-pedagogik faoliyatning maqsadi insonga uning adekvat ijtimoiylashuvida samarali yordam berish, uning jamiyatni o'zgartirishdagi faol ishtirokini faollashtirish deb qaralishi kerak.
Ijtimoiy-pedagogik faoliyat maqsadini bunday ko'rib chiqish sub'ekt-obyekt yondashuviga asoslanadi, bu ijtimoiy-pedagogik ta'sir ob'ektining faol pozitsiyasini nazarda tutadi.
Ijtimoiy-pedagogik faoliyatning quyidagi vazifalari ajralib turadi:
Insonning ijtimoiy kompetentsiyasini shakllantirish. Bu vazifa ijtimoiy ta'lim orqali amalga oshirildi
Insonning o'zaro munosabatda bo'lishi uchun zarur bo'lgan his-tuyg'ular majmuasini tarbiyalash muhit(ijtimoiy moslashuv, ijtimoiy avtonomiya va ijtimoiy faollik), bu ijtimoiy ta'lim asosida amalga oshiriladi.
Ijtimoiylashuv qiyinchiliklarini, atrofdagi ijtimoiy muhit bilan munosabatlarning paydo bo'ladigan muammolarini bartaraf etishga yordam berish ijtimoiy-pedagogik yordam orqali amalga oshiriladi. Bunday yondashuv ijtimoiy-pedagogik faoliyatni aholining faqat ijtimoiy muammoli qismiga ta'sir qilish uchun toraytirishni inkor etadi, bu esa inqirozli vaziyatlarda (nogironlar, giyohvandlar, qochoqlar va boshqalar) odamlarning muammolariga zudlik bilan munosabatda bo'lishni nazarda tutadi. ijtimoiy-pedagogik faoliyatning maqsad va vazifalariga mos keladigan barcha aholi guruhlariga ta'sir qilish.
Ijtimoiy-pedagogik faoliyat o'z mohiyatiga ko'ra ijtimoiy o'qituvchi (sub'ekt) harakatlarining maqsadli ketma-ketligi bo'lib, u ijtimoiy rivojlanish (rivojlanishni tuzatish), ta'lim (qayta tarbiyalash, tuzatish)da ma'lum bir ijtimoiy-pedagogik maqsadga eng maqbul erishishni ta'minlaydi. ), o'z-o'ziga xizmat ko'rsatish, o'qitish, kasb-hunar ta'limi muassasasida ko'nikma va malakalarni egallash. Uning eng maqbul oqimini (amaliy amalga oshirish), optimal natijaga erishishni ta'minlaydigan muayyan ekologik sharoitlar mavjud.
Har qanday ijtimoiy-pedagogik jarayon muayyan mutaxassis tomonidan amalga oshiriladi. Ushbu mutaxassis maqsadga erishishda samaradorlikka erishishga imkon beradigan izchil faoliyatni amalga oshiradi.
Ijtimoiy-pedagogik faoliyatning predmeti barcha ijtimoiy munosabatlar emas, balki eng muammoli bo'lgan munosabatlar guruhidir, ya'ni ular beqarorlikka, ijtimoiy tartibsizlikka, ijtimoiy keskinlikning kuchayishiga, ijtimoiy munosabatlarning paydo bo'lishiga olib keladi. ijtimoiy mojarolar, odamlarni qiyin hayotiy vaziyatlarga tushirish; shuningdek, ijtimoiy munosabatlarni optimallashtirishda (ijtimoiy sub'ektni qayta tiklash qobiliyatini shakllantirish jarayonida) ijtimoiy ish sub'ektlari o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning qonuniyatlari. Ijtimoiy ish o'rganish faoliyati, ya'ni faol sub'ektni ijtimoiy ish mavzusiga kiritish.
Ijtimoiy-pedagogik faoliyatning vazifalari ijtimoiy hayotning aniq muammolarini hal qilishning yaqin istiqbollarini belgilaydi. Bitta maqsadga bir necha yo‘nalishdagi (profilaktika, reabilitatsiya, inson huquqlari va boshqalar) vazifalarni amalga oshirish orqali erishish mumkin. Ijtimoiy pedagogning kasbiy faoliyatining vazifalari orasida quyidagilarni ajratib ko'rsatish mumkin:
vasiylikdagi shaxsning jismoniy, ruhiy, axloqiy, ijtimoiy salomatligini saqlash, mustahkamlash uchun sharoit yaratish;
Vasiylikdagi shaxsning hayotida axloqiy fazilatlarni, ijtimoiy ahamiyatga ega yo'nalishlarni, munosabatlarni shakllantirish va rivojlantirish;
mikrojamiyatning o'quvchi rivojlanishiga bevosita va bilvosita ijtimoiylashtiruvchi ta'sirini oldini olish, bartaraf etish;
qobiliyatlarni rivojlantirish, palatadagining imkoniyatlarini ro'yobga chiqarish uchun mikro-jamiyatda qulay sharoitlar yaratish;
jarayonni optimallashtirishga qaratilgan profilaktika va reabilitatsiya tadbirlari tizimini amalga oshirish ijtimoiy moslashuv palata.
Bizning PUda quyidagi ijtimoiy-pedagogik faoliyat ob'ektlari mavjud:
Qiyin hayotiy vaziyatga tushib qolgan talabalar (qiyin hayotiy vaziyat - bu odam mustaqil ravishda chiqish yo'lini topa olmaydigan vaziyat);
Qarovsiz qolgan talabalar;
Kambag'al oilalardan.
Sharoitlar natijasida hayotiy faoliyati ob'ektiv yo'naltirilgan va bu holatlarni mustaqil ravishda yoki oila yordamida bartaraf eta olmaydigan talabalar.
Chiqish.
Ijtimoiy-pedagogik faoliyat - bu o'quvchining ijtimoiylashuvi jarayonida yordam berishga, uning ijtimoiy-madaniy tajribasini o'zlashtirishga va uning jamiyatda o'zini o'zi anglashi uchun sharoit yaratishga qaratilgan kasbiy faoliyat turi.
Muassasamiz sharoitidagi ijtimoiy-pedagogik faoliyat - bu ta’lim va ijtimoiy sohalarda vujudga keladigan ijtimoiy muammolarni o‘quvchilarning ehtiyojlari va manfaatlarining ustuvorligi, xalq madaniyati urf-odatlari va an’analari, shuningdek, o‘quvchilarning milliy madaniyatini hisobga olgan holda maqsadli hal etish jarayonidir. viloyatimiz va shahrimizning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatlari. Ijtimoiy-pedagogik faoliyat ta'lim, madaniy, dam olish, sog'lomlashtirish va boshqa maqsadlarga qaratilgan dasturlar asosida amalga oshiriladi. ijodiy rivojlanish, talabalarni ijtimoiylashtirish, ularning jamiyat hayotiga moslashishi, ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan amaliy faoliyatning turli turlarida o'zini namoyon qilish imkonini beradi.
Ilova
Ijtimoiy o'qituvchining ish rejasi
GBOU NPO PU №83MO
2012-2013 o'quv yili uchun
Deviant xulq-atvori bo'lgan bolalar
Ko'p bolali oilalar farzandlari -
Nogiron bolalar
Bolalar qaramog'ida
Kam ta'minlangan oilalar farzandlari
Ishning maqsadi - oilada va maktabda salbiy hodisalarning oldini olish va ularni bartaraf etishning ijtimoiy, huquqiy, psixologik, tibbiy, pedagogik mexanizmlari yordamida bolaning psixologik qulayligi va xavfsizligi uchun sharoit yaratish, uning ehtiyojlarini qondirish.
Vazifalar:
Talabalarning qiziqishlari va ehtiyojlarini, qiyinchiliklari va muammolarini, xatti-harakatlaridagi og'ishlarni, ijtimoiy ta'minot va ijtimoiy muhitga moslashish darajasini aniqlash.
Talaba shaxsi va muassasa, oila, atrof-muhit, ijtimoiy xizmat mutaxassislari, idoraviy va ma'muriy organlar o'rtasidagi vositachilik.
Talabalarni ijtimoiy himoya qilish, ularga yordam va qo'llab-quvvatlash, shaxsning huquq va erkinliklarini ro'yobga chiqarish choralarini ko'rish.
Tadbirlarni tashkil etish. Ijtimoiy tashabbusni rivojlantirish, ijtimoiy dasturlarni amalga oshirish, ularni qayta ishlash va tasdiqlashda ishtirok etishga qaratilgan.
Ta'lim muassasasida, oilada va uning atrofidagi ijtimoiy muhitda o'qiyotgan shaxs uchun psixologik qulaylik va xavfsizlik muhitini yaratishga ko'maklashish.
G'ayriijtimoiy xulq-atvor va huquqbuzarliklarning oldini olish, hayot va sog'liqni saqlash.
Talabalarga yordam berish uchun o'qituvchilar, ota-onalar (ularning o'rnini bosuvchi shaxslar), ma'muriy organlar vakillari o'rtasidagi o'zaro hamkorlikni muvofiqlashtirish.
Bolaga dunyoni idrok etish va unga moslashish jarayonida o'zini o'zi rivojlantirish va o'zini o'zi anglashda malakali yordam ko'rsatish;
Sog'lom turmush tarzini targ'ib qilish;
Talabalar va ularning ota-onalarida o'z harakatlari, oila va bolalar tarbiyasi uchun mas'uliyat hissini shakllantirish;
Talabalar va ularning ota-onalari o'rtasida o'zaro tushunish va o'zaro yordamni rivojlantirish.

	Faoliyat yo'nalishi
	Tashkiliy ish 1. Aniqlash uchun guruhlarga bo'lingan diagnostika: a) katta oilalar; b) kam ta'minlangan oilalar; v) nogiron bolalari bor oilalar; d) ota-onasi nogiron bo'lgan oilalar; e) disfunksional oilalar; f) bolalar tarbiyalanuvchi oilalar - etimlar va vasiylar. 2. Ijtimoiy - pedagogik faoliyatni tahlil qilish va umumlashtirish.
	Mehribonlik uyi tarbiyalanuvchilari bilan tizimli maqsadli ish olib borish. 1. Mehribonlik uylari tarbiyalanuvchilarining yashash sharoiti va tarbiyasini nazorat qilish maqsadida oilalarga tashrif buyurish. 2. Yetim bolalar uchun ijtimoiy pasportlarni rasmiylashtirish. 3. Psixolog ishtirokida etim bolalar bilan individual suhbatlar o'tkazish. 4. Yetim bolalarni ommaviy tadbirlarga jalb qilish 5. Ota-ona qaramog'isiz qolgan bolalarni aniqlash va joylashtirish (vasiylik, davlat muassasalariga joylashtirish)
	Katta va kam ta'minlangan oilalar bilan ishlash 1. Oilada hayotni nazorat qilish 2. Bolalarni issiq ovqat bilan qamrab olish 3. Xayriya yordamini tashkil etish 4. Psixologik yordamni tashkil etish 5. Bolalarni darsdan tashqari davra va seksiyalarga jalb etish 6. Yozgi bandlikni tashkil etish 7.Ota-onalar va ishlab chiqarish ta'limi ustalari bilan aloqa
	Qiyin talabalar va talabalar bilan ishlash deviant xulq-atvor 1. O‘qishi qiyin o‘quvchilarning o‘zlashtirishi va davomatini nazorat qilish 2. O`qitish qiyin o`quvchilar va ularning ota-onalari bilan yakka tartibda ishlash 3. Ta'lim olishi qiyin va ularning ota-onalarini taklif qilgan holda profilaktika kengashi va kichik o'qituvchilar kengashlari yig'ilishlarini o'tkazish. 4. Bo'sh vaqtni ish bilan ta'minlash 5. Xulq-atvorni to‘g‘rilash maqsadida o‘quvchilar bilan treninglar, aqliy hujum, rolli o‘yinlar o‘tkazish; 6. Talabalarning deviant xulq-atvori diagnostikasi psixolog bilan birgalikda, 7. Roʻyxatga olingan oʻquvchilarning oilalariga tashrif buyurish, ota-onalarga taʼlim masalalari boʻyicha maslahatlar berish, 8. Xalq ta’limiga jalb etish va ijtimoiy institutlar(Zarai tumani KDN, narkolog, voyaga etmaganlar bilan ishlash bo'limi.)
	Nogiron bolalar bilan ishlash 1. Ijtimoiy yordam ko'rsatish 2. Uyda o'qiyotgan nogiron bolalar uchun sinfdoshlar bilan aloqa o'rnatish 3. Nogiron bolalarning ota-onalariga tibbiy maslahatlar berish
	Ota-onalar bilan ishlash 1. Psixologik va pedagogik yordamga muhtoj ota-onalar ro'yxatini tuzing 3.Holding ota-onalar yig'ilishi savollar uchun: a) huquqbuzarliklar, yomon odatlarning oldini olish; b) sog'lom turmush tarzi, sirt faol moddalar, shaxsiy gigiena, shaxsiy xavfsizlikni targ'ib qilish; v) yo'l-transport hodisalari, bolalar jarohatlarining oldini olish uchun 4. Ota-onalar guruhi yig'ilishlari ishida ishtirok etish: a) ruxsatnomalar ziddiyatli vaziyatlar; b) o'quvchilarning xatti-harakatlari; v) ijtimoiy masalalar bo'yicha profilaktik suhbatlar. 5. O'smirlarga ijobiy ta'sir ko'rsatish uchun ota-onalar jamoasini maktabning ijtimoiy hayotida ishtirok etishga jalb qilish.
	Ishlab chiqarish ta’limi ustalari, fan o‘qituvchilari bilan o‘quvchilarning o‘zlashtirishi va xulq-atvori, zarur yordam ko‘rsatish haqida suhbatlar o‘tkazish. 1. Sinf guruhlarida qiziqishlar, ehtiyojlar, qiyinchiliklarni o'rganish: a) guruhdagi ziddiyatli vaziyatlarni hal qilishda maslahat va amaliy yordam ko'rsatish b) bolalar bilan muloqotda nizoli vaziyatlarni hal qilishda individual va amaliy yordam ko'rsatish v) 1-3 kurs talabalari o'rtasida kasbga yo'naltirish tadbirlarini o'tkazish 2.Huquqiy bo'yicha ishlarni tashkil etish: bolalarni, o'qituvchilarni xabardor qilish a) talabalarning huquq va majburiyatlari bo'yicha suhbatlar o'tkazish; b) o'quvchilarni Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiya bilan tanishtirish.
	Metodik faoliyat 3. Pedagogik kengashlar ishida ishtirok etish, yig'ilishlarda, seminarlarda, ota-onalar yig'ilishlarida chiqishlar.
	Profilaktika sub'ektlari bilan o'zaro munosabatlar 1. Sirt faol moddalardan foydalanishning oldini olish bo'yicha suhbatlar bilan shifokorlarni taklif qilish. 2.Ma'muriyat ostida ODM, KDN bilan hamkorlik Ro'yxatga olingan bolalar bilan profilaktika ishlari. 3.Bandlikka ko‘maklashish markazi bilan hamkorlik. 4.Jamoalarni tashkil qilish, ODNda bo'lgan o'quvchilarni, ijtimoiy xavfli, kam ta'minlangan oilalar farzandlarini mehnatga jalb qilish. Talabalarni ishga joylashtirish uchun zarur hujjatlarni tayyorlash. 5. ODN inspektori bilan o'zaro munosabatlar: A) xavf guruhidagi talabalar bilan individual profilaktik suhbatlar B) sinf soatlaridagi nutqlar C) maktab va sinf ota-onalar yig'ilishlarida nutqlar D) oilalarga uyga tashrif buyurish e) Profilaktika kengashi majlislarida ishtirok etish
	Bolalarning yozgi ta'tillari haqida ma'lumot to'plash va ta'til paytida o'quvchilarning o'zini tutish qoidalari haqida suhbatlar o'tkazish.
	Ta’til vaqtida talabalarni ish bilan ta’minlashni tashkil etish.
	xayriya tadbirlarida ishtirok etish.
	Talabalarning davomat daftarlarining yuritilishini nazorat qilish.
	Tashkil etish va o'tkazishda ishtirok eting maktab, shahar va viloyat tadbirlari

N. V. Abramovskix

IJTIMOIY-TARBIY FAOLIYATNING MOHIYATI VA XUSUSIYATLARI
Ish Shadrinsk davlat pedagogika institutining ijtimoiy pedagogika va ijtimoiy ish kafedrasi tomonidan taqdim etilgan.
Maqolada ijtimoiy-pedagogik faoliyat ob'ektining ko'p qirraliligi ta'kidlanadi, uning integratsiyaviy tabiati ko'rib chiqiladi, ijtimoiy ish va pedagogik faoliyat bilan umumiy va farqli tomonlari ta'kidlanadi, ijtimoiy o'qituvchining kasbiy faoliyatining o'ziga xos xususiyatlari aniqlanadi.
Kalit so'zlar: ijtimoiy-pedagogik faoliyat, ijtimoiy pedagog, ijtimoiy ish, pedagogik faoliyat.
N. Abramovskix IJTIMOIY-PEDAGOGIK FAOLIYATNING MOHIYATI VA XUSUSIYATLARI.
Maqola ijtimoiy-pedagogik faoliyat ob'ektining murakkab tuzilishiga bag'ishlangan.
Uning integrativ xarakteri ko'rsatiladi, umumiy va ijtimoiy ish va pedagogik faoliyatdan farq qiluvchi xususiyatlar ko'rsatiladi, ijtimoiy o'qituvchilarning kasbiy faoliyatining o'ziga xosligi aniqlanadi.
Kalit so'zlar: ijtimoiy-pedagogik faoliyat, ijtimoiy o'qituvchi, ijtimoiy ish, pedagogik faoliyat.
Ijtimoiy pedagogning kasbiy faoliyatining real va istiqbolli sohasi juda keng va xilma-xildir. U yo'naltirilgan ob'ektga qarab, ijtimoiy-pedagogik faoliyatning ko'plab o'ziga xos turlarini o'z ichiga oladi. Zamonaviy sharoitda ijtimoiy pedagog faoliyatining ahamiyati ortib bormoqda
olimlar tomonidan qayd etilgan yosh avlodning davlat institutlariga bo'lgan ishonch inqirozi munosabati bilan jamiyatda ijtimoiylashuv mexanizmlarining buzilishi va yoshlar o'rtasida asotsial tendentsiyalarning kuchayishi, aholi o'rtasida salbiy hodisalarning (giyohvandlik, alkogolizm, huquqbuzarlik va boshqalar), ta'lim salohiyatining pasayishi
men va ta'lim muassasalari shaxsni ijtimoiylashtirishning asosiy institutlari sifatida. Shu sababli, ushbu mutaxassis hal qilishi kerak bo'lgan muammolar doirasi juda xilma-xildir.
Chet elda professional ijtimoiy ishning paydo bo'lishining asosiy sabablari ilmiy texnologiyaning jadal rivojlanishi va sanoat ishlab chiqarishining kengayishi tufayli Evropa va Amerikadagi ijtimoiy-madaniy jarayonlar edi. Bu esa oʻz navbatida urbanizatsiya jarayonlarini, aholi migratsiyasini, daromadi past aholi sonining oʻsishini keltirib chiqardi, bu esa jinoyatlar, bolalar va oʻsmirlar oʻrtasida boshpanasizlik, axloqsiz xulq-atvor va boshqa ijtimoiy noqulay oqibatlarga olib keldi.
Bu jarayonlar qiyin ahvolga tushib qolgan odamlarga ijtimoiy yordam ko'rsatishga qodir bo'lgan mutaxassislarning kasbiy faoliyatini taqozo etdi, shunga ko'ra ularni tayyorlash jarayonini ilmiy-nazariy asoslab berish zarur edi.
Amaliy xayriyaga muvofiq M. Richmond tashabbusi bilan 1898 yilda birinchi milliy maktab tashkil etilgan bo'lib, uning vazifalariga tegishli soha mutaxassislarini tayyorlash kiradi. Bu muallif qo'ygan ilmiy asoslar mijozga individual yondashuvga asoslangan ijtimoiy ish usullari.
Falsafiy va sotsiologik tadqiqotlarda keng tarqalgan funksional tushuncha shaxsga ijtimoiy yordam ko`rsatish muammolarini ilmiy tushunishga katta ta`sir ko`rsatdi. Ushbu tendentsiya vakillari (Merton, Parsons va boshqalar) jamiyatning tashkil etilishini tahlil qilish, o'z-o'zini tartibga solish va tizimlar muvozanatini saqlash masalalariga e'tibor berishadi. Shu bilan birga, ijtimoiy-pedagogik faoliyat kengroq ijtimoiy tizimning bir qismi sifatida qaraldi, u biopsixososyal mavjudot sifatida mijozning hayotini qo'llab-quvvatlash ehtiyojlarini qo'llab-quvvatlashga qaratilgan o'z vazifalari va funktsiyalariga ega.
N. P. Klushina tadqiqotida ta'kidlanganidek, ijtimoiy va madaniy o'zgarishlar natijasida insonning mohiyati va uning
Ijtimoiy muammo shaxsning yangi talqinlari va ijtimoiy munosabatlarning yangi tizimi prizmasi orqali ko'rib chiqila boshlandi. Materiya, mehnat harakatining ijtimoiy va biologik shakllarining dialektik birligining asosi sifatida odamlarning birgalikdagi faoliyati inson va tabiat o'rtasidagi almashinuvning umumiy sharti sifatida ko'rib chiqildi. Bu ishlab chiqaruvchi kuchlar, ishlab chiqarish munosabatlari, davlat, siyosat, huquq va majburiyatlar, axloqiy munosabatlar farqlanadigan ijtimoiy munosabatlar tizimining paydo bo'lishi va rivojlanishini belgilaydigan ob'ekt-o'zgartirish faoliyati. Bularning barchasi ijtimoiy munosabatlar ishtirokchisi sifatida shaxsga ijtimoiy-pedagogik yordamning yo`nalishi va mazmunini belgilaydi.
Shaxsga ijtimoiy yordam ko'rsatishni insonparvarlashtirishga falsafa va psixologiyadagi gumanistik yo'nalishning rivojlanishi yordam berdi. Uning asosiy tamoyillari shaxsni uning butunligi, o'ziga xosligi, rivojlanishining uzluksizligi, so'z erkinligida o'rganish edi. Bu yo'nalish ijtimoiy-pedagogik faoliyatni shaxsga o'z-o'zini bilish va uning qadr-qimmati asosida yordam ko'rsatishga jalb qilishga yordam berdi. Insonni jamiyatning oliy qadriyati sifatida aniqlash erkinlik, insonparvarlik, shaxs huquqlarini hurmat qilish asosida ijtimoiy-pedagogik faoliyatning vazifalarini belgilab berdi.
U 20-asr boshlarida ijtimoiy pedagogik faoliyat muammolariga bevosita murojaat qildi. Ijtimoiy pedagogikani fan sifatida belgilagan neokantchilik maktabining vakili P.Natorp. U xalqning madaniy saviyasini oshirish uchun jamiyatning tarbiyaviy kuchlarini birlashtirish muammolarini o'rganishni o'zining asosiy maqsadi deb bildi. O'rganish predmeti insonning butun hayoti davomida ijtimoiy tarbiyasi edi, mos ravishda ijtimoiy pedagogikaning ob'ekti uning yoshidan qat'i nazar, shaxs edi. Yana bir fikrni T. Nol, G. Bäumer ifodalagan bo'lib, ular ijtimoiy-pedagogik faoliyatning asosiy yo'nalishini bolalarga yordam berishni ko'rib chiqdilar.
ularning rivojlanishidagi qiyin hayotiy vaziyat (etimlar, qarovsiz, ijtimoiy salbiy xatti-harakatlar). Shuni ta'kidlash kerakki, bu qarama-qarshilik zamonaviy mualliflarning tadqiqotlarida ham o'z aksini topadi.
Hozirgi vaqtda insonni tushunish muammosi ko'plab tadqiqotchilarning e'tiborini tortmoqda. Bu muammo kasbiy ijtimoiy-pedagogik faoliyat uchun alohida ahamiyatga ega, chunki shaxs uning ham sub'ekti, ham ob'ektidir. Bizning fikrimizcha, insonni tushunishda ichki rivojlanishning insonparvarlik psixologiyasida ifodalangan antropologik paradigma alohida qiziqish uyg'otadi. Bu paradigmaga ko‘ra, shaxs, birinchidan, aks ettirishga qodir ongli mavjudot sifatida, ikkinchidan, nafaqat tevarak-atrofdagi voqelikni, balki o‘zini ham ongli ravishda o‘zgartirish qobiliyatiga ega faol mavjudot sifatida qaraladi. Ong va faoliyat inson mavjudligining asosiy xususiyatlari bo'lib, uning insoniyligini tashkil qiladi.

Xulosa

Inson turli jamiyatning murakkab sharoitlarida yashaydi va harakat qiladi. Inson rivojlanishi murakkab uzoq davom etadigan progressiv jarayonning natijasi bo'lib, uning biologik, psixologik va ijtimoiy xususiyatlari o'zgaradi. Bu o'zgarishlar shaxsning shakllanishi jarayonida, uning tarbiyasi va ta'limi ta'sirida sodir bo'ladi. Ta'limning asosiy vazifasi - har bir bolaga uning psixofizik imkoniyatlarini hisobga olgan holda, unga jamiyatda adashib qolmaslik, hayotda o'z o'rnini topishga yordam beradigan, shuningdek, uning potentsial qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradigan ta'lim va tarbiya darajasini berish, ya'ni. ta'limni individuallashtirish orqali shaxsni rivojlantirish vazifasi birinchi o'ringa chiqadi. Inson faoliyati o'zgaruvchan sharoitlarga moslashish bilan emas, balki kelajakka yo'naltirish va prognozlash bilan belgilanadi. Maktabimizdagi ijtimoiy pedagoglar faoliyati o‘quvchining o‘z imkoniyatlariga tayangan holda, kelajakka yo‘naltirilgan ta’limni rivojlantirish tendensiyalariga asoslanadi.
Bolaning maktabdagi muvaffaqiyati, mustaqil qaror qabul qila oladigan ijtimoiy faol shaxsni tarbiyalash insonning hayotdagi muvaffaqiyati garovidir. Har bir bola iqtidorli, har bir bola butun dunyo, faqat o'z vaqtida sezish va bolaning individualligi va shaxsiy fazilatlaridan kelib chiqib, uning iste'dodini ochishga yordam berish kerak.
Ijtimoiy pedagogning faoliyati bolalar bilan o'zaro munosabatlarni o'z ichiga oladi, ularning ijtimoiylashuvi jarayonida turli xil muammolar paydo bo'ladi. Bunday bolalar bilan muloqot qilish alohida xushmuomalalik va professionallikni talab qiladi.
Ijtimoiy o'qituvchining maqsadi: o'quvchilarning real va potentsial imkoniyatlari va qobiliyatlaridan kelib chiqqan holda ijtimoiy va tarbiyaviy xarakterdagi qiyinchiliklarni engishga yordam berish asosida bola huquqlarini amalga oshirish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratish; unga o'z-o'zini rivojlantirish, o'zini o'zi anglash va ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan faoliyatga qo'shish, mustaqil hayotga tayyorlashda har tomonlama yordam ko'rsatish.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risidagi”gi qonuni. T.: “Sharq” 1997
2. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. T.: “Sharq” 1997
3. Begmatov A., Quraev M. Ijtimoiy pedagogikaning dolzarb masalalari. T.: OPI to‘plami
4. Quronov M.Q. Qurboniyazova Z.Q. Ijtimoiy pedagogika. T.: 2003
5. Bogarova V.G. Sotsialnaya pedagogika. Moskva. 1994
6. Harchev A.G. Sotsialnoe vospitanie. Moskva, 1990
7. Qurboniyazova Z.Q. Ijtimoiy tarbiya muammolari. Halq ta’limi, 2003, 6-son
8. Isaqova M. Shaxs ijtimoiylashuvida mahalla. – Xalq ta’limi 2003, 3-son