İKTİsat okullarinda ekonomi – Sİyaset iLİŞKİSİ

a) Nüfus Artışı İle Beraber Artan İşsizlik: Ülkemizde yaşanan hızlı nüfus artışı her yıl artan miktarda işgücünün işgücü piyasasına dahil olmasına neden olmaktadır. Ayrıca yüksek enflasyon sürecinde yatırımlardaki gerileme ile birlikte ekonominin istihdam oluşturma kapasitesindeki artış yavaşlamıştır. Bu gelişmeler işsizlik oranının artmasına ve işgücünün verimsiz alanlarda yığılmasına neden olmuştur. Bu süreç fonksiyonel gelir dağılımının maaş ve ücretler aleyhine bozulmasını beraberinde getirmiştir.

b)Reel Ücretlerdeki Gerileme ve Fiyat Artışları: 1980 sonrası dönemde çalışma hayatına getirilen hukuki düzenlemelerle çalışanların ücret ve maaşlarının düşük tutulması ve uygulanan ekonomi politikalarının sonucu olarak ücret gelirlerinin milli gelirden aldığı pay düşmüştür. 1980’li yıllarda uygulanan ekonomi politikaları düşük ücret temeline dayandırılmıştır. Bu şekilde 1980 öncesi dönemdeki iç talebi arttırmak amacının tersine iç talep kısılarak ekonomi dış talebe yöneltilmiştir². Ancak bu sistem 1987-1988 yıllarında tıkanmış ve ücretlerde iyileşme sağlanmıştır. Ayrıca bu dönemde yaşanan yüksek enflasyon reel ücretlerin düşmesinde bir diğer etken olmuştur. Enflasyon problemine kalıcı çözümler getirilememesi enflasyonla mücadelenin önemini her geçen gün arttırmıştır. Zira enflasyon etkili olduğu ekonomilerde ücret ve maaş gelirlerini olumsuz yönde etkileyen en önemli faktörlerden birisidir³.

c)Sendikal Faaliyetlerin Kısıtlanması: 24 Ocak Kararları’nın temel hedeflerinden biri yurtiçi talebin kısılarak ekonominin ihracat kapasitesinin arttırılmasıdır. Özellikle iç talebin kısılmasında, kamu kesimi yatırım harcamalarının azaltılması, KİT ürünlerinin fiyatlarının arttırılması ve ücretlilerin gelirlerindeki artışın sınırlandırılmasının etkisi büyük olmuştur. 1980-1984 döneminde bu politikaların uygulanmasında askeri rejimin etkisi ile sendikal faaliyetler askıya alınmış, işçilerin kusurlu sayılmaları dışındaki işten çıkarılmalar engellenmiştir¹. 1982 Anayasası ve onu takiben düzenlenen çalışma yaşamına ilişkin yasalar ile sendikal kesim bazı demokratik hak ve özgürlüklerini kaybetmiştir. Bu kısıtlamalar düşük ücret politikasının yasal çerçevesini oluşturmuştur. İlerleyen yıllarda sendikal faaliyetlere tekrar izin verilmiş, ancak Türkiye’de sendikal faaliyetler tekrar eski gücüne ulaşamamıştır. 1980 Müdahalesi ile sendikal faaliyetlerin kısıtlanmış olmasına karşın Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve TÜSİAD gibi örgütler ile özel kesimin belirli bir bölümünü temsil eden kuruluşların ekonominin yönetimi ve performansı ile ilgili görüşlerini hükümete sunabilmeleri ve çeşitli teşviklerin oluşturulması sürecinde önemli bir baskı unsuru oluşturabilmeleri söz konusu olmuş, bu durum fonksiyonel gelir dağılımının sermaye sınıfının lehine gelişmesini beraberinde getirmiştir².

d)Vergi Politikalarındaki Değişiklikler: Vergi politikasının olumsuz etkilerinden birincisi; vergi gelirlerinin GSMH’daki payının düşmesi, bunun yerine iç borçlanmanın ikame edilmesidir. Bu nedenle artan kamu borçlanmaları, reel faizleri arttırmıştır. Bu değişim bir yandan faiz geliri elde edenlerin gelirini arttırmış, diğer yandan yüksek faiz nedeniyle azalan yatırımlar emek talebini düşürmüştür. İkincisi, dolaylı vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki payı arttırılarak; dolaysız vergiler yerine ikame edilmesidir. Dolaylı vergiler gelir farkı gözetmeksizin herkes için aynı olduğundan ücretlilerin vergi yükünü daha da arttırmıştır³. Bu dönemde özellikle 1984-1989 yılları arasında hazine bonoları ve devlet tahvillerinin vergiden muaf tutulması, rant gelirleri lehine gelir dağılımının bozulmasına neden olmuştur. Ayrıca ücretli kesimin gelir vergileri peşin kesilirken diğer kesimlerin gecikmeli vergilendirilmesi enflasyonun yüksek olması nedeni ile gelir dağılımını ücretli kesimin aleyhine etkilemiştir.

e)Faiz Oranlarının Yükselmesi: 1980 sonrası dönemde pozitif reel faiz uygulaması ve faizlerin serbest bırakılması ile yükselen faiz oranları, kredi faizlerini de yükseltmiştir. Bu durum gelir ve servet dağılımını bozmuş ve belli kesimler yararına servet yoğunlaşmasını ve ekonomide tekelleşmeyi hızlandırmıştır. Kredi faizlerinin yüksekliği, sanayi kuruluşlarının el değiştirmesine ve tekelleşmeye ortam hazırlarken; mevduat faizlerinin yüksek tutulması rantiye sınıfının doğmasına ve bu kesimlere servet oluşumu sağlama olanağı vermiştir. Ayrıca faiz politikası üretken sermayenin rantiyeye kaymasına, yatırımların yavaşlamasına dolayısı ile işsizliğin artmasına neden olarak fonksiyonel gelir dağılımını ücretliler aleyhine bozmuştur.

f)Tarım Gelirlerindeki Reel Gerileme: Dönem içerisinde tarımın sektörel gelir dağılımındaki nispi payı düşmüştür. Bunun nedenlerinde biri iç ve dış ticaret hadlerinin tarım aleyhine gelişmesidir. Tarım ürünleri fiyatları düşük tutularak hem tarıma dayalı sanayi sektörlerine ucuz hammadde sağlanmış hem de düşük gelir düzeyine sahip işgücüne daha ucuz gıda sağlanmıştır. Tarım kesiminde gelirin payının düşmesinin yanında tarımdaki gizli işsizlik, ücretsiz aile işçiliğinin yüksek olması bu kesimin durumunu daha da kötüleştirmiştir.

Gerek ücretlerin gerekse tarımsal fiyatların düşük tutulması eğilimi 1989 yılına kadar sürmüştür. Gerçi 1989’a kadar 1983 ve 1987 seçim yıllarında bir önceki yıla göre bir artış sağlanmış olsa da seçimleri izleyen yıllarda ücretleri düşük tutmaya yönelik politikalara devam edilmiştir. Mart 1989’da yapılan yerel seçimlerden ANAP’ın yenilgiyle çıkması ve bu yıl artan sendikal faaliyetler ve işçi eylemleri düşük ücret politikasının sona ermesine yol açmıştır. 1989 yılında devlet, memur maaşlarıyla kamu işçilerine önemli zamlar yapmış, bunu özel sektörün zamları takip etmiştir. Bu durumun sonuçları yukarıda Tablo 10’da ücret gelirlerinin milli gelirden aldığı paylardan da görülmektedir. Reel ücretlerin yükselmesi dönemi 1993 yılına kadar sürmüştür. Reel ücretlerin yükselmesine rağmen bu durum aynı şekilde ücret paylarına yansımamıştır. Bunun nedeni bu dönemde emeğin verimliliğinde meydana gelen artışlardır¹. 1994 krizi sonrasında ücretlerde büyük bir düşüş meydana gelmiş, uygulanan istikrar programının da etkisi ile düşüş 1995 seçim yılında da devam etmiştir. Seçim yılından sonra iktidara gelen Refah-Yol hükümeti seçim vaatleri çerçevesinde ücretlerde kısmi bir iyileşme sağlamıştır. 1999 seçim yılında, tekrar artan ücret payları yaşanan krizlerin, artan işsizliğin ve IMF politikalarının etkisi sonucu önce düşmüş daha sonra sabit kalmıştır.

Fonksiyonel gelir dağılımındaki bu gelişmelerle beraber kişisel gelir dağılımına ilişkin gelişmeler de incelenebilir. Bu kısımda, ilk önce 1980 sonrasında yapılan gelir dağılımı anket çalışmalarının sonuçları gösterilecektir. Ancak bu çalışmalar arasında bir karşılaştırma yapılmamaktadır. Bunun nedeni, her bir çalışmanın kapsadığı alanının, örnekleme yönteminin ve örnek sayısının farklı olmasıdır². Bununla birlikte karşılaştırma DİE tarafından 1987, 1994, 2002, 2004 ve 2005 yıllarında yapılan Hanehalkı Gelir Dağılımı Anketleri arasında yapılacaktır. Aşağıda Tablo 12’ de farklı gelir dağılımı anket çalışmalarının sonuçları verilmiştir.

Tablo 8: 1980 Sonrası Kişisel Gelir Dağılımı

Nüfus Dilimleri	1983 CELASUN	1986 TÜSİAD	1987 DİE	1988 KAMAR	1994 DİE	2002 DİE	2004 DİE	2005 DİE
1. % 20	2.63	3.9	5.24	3.1	4.9	5,3	6,0	6,1
2. % 20	6.13	8.4	9.61	9.0	8.6	9,8	10,7	11,1
3. % 20	12.59	12.6	14.06	12.2	12.6	14,0	15,2	15,8
4. % 20	21.39	19.2	21.05	16.6	19.0	20,8	21,9	22,6
5. % 20	54.71	55.9	49.95	59.1	54.9	50,1	46,2	44,4
En yüksek / En düşük	20,80	14,33	9,53	19,06	11,20	9,45	7,70	7,27
Gini Katsayısı	0.52	0.46	0.43	-	0.49	0,44	0,40	0,38

Kaynak: Sami Güçlü, Mahmut Bilen, “1980 Sonrası Dönemde Gelir Dağılımında Meydana Gelen Değişmeler ve Bu Değişmeler Üzerinde Etkili Olan Sebepler”,Yeni Türkiye, Yıl:1 Sayı:6, Ankara, Eylül-Ekim 1995, s. 161., DİE, 1994 Hanehalkı Gelir ve Tüketim Anketi Sonuçları, Gelir Dağılımı, Ankara, 1997.

1986 yılında TÜSİAD tarafından yapılan çalışma bir gelir dağılımı araştırması değil, esas itibariyle sosyo-ekonomik önceliklerin belirlenmesi amacıyla yapılmış bir çalışmadır³. KAMAR’ın verileri ile kamuoyu araştırmalarına göre hazırlanmış olup doğrudan geliri belirlemeye yönelik olmayıp, geliri bir yan istatistik olarak vermektedir¹. Çalışmalarda göze çarpan ortak nokta; gelirin dengeli bir şekilde dağılmadığıdır. Zira birinci %20 lik dilimlerin aldığı paylar % 3-5 düzeylerinde iken beşinci % 20’ lik dilimlerin aldığı payın % 45-60 düzeylerindedir. Gelişmiş ülkelerde birinci % 20’ lik dilimin payı % 7-8 iken, beşinci % 20’ lik dilimin payı % 40 düzeylerindedir².

1987 ve 1994 yılı Gelir Dağılımı Anketlerinin sonuçları karşılaştırıldığında, gelir dağılımında eşitsizliğin artığı görülmektedir. Beşinci % 20’ lik dilimin dışında diğer % 20’ lik dilimlerin payının düştüğü görülmektedir. Hatta hanehalkı dilimleri % 20 yerine % 5 olarak alındığında bile, aynı sonuç ortaya çıkmaktadır³. Bu ise 1987 yılından 1994 yılına kadar geçen sürede toplumun % 95’ inin fakirleştiğini, en zengin % 5’ lik dilimin ise zenginleştiğini göstermektedir⁴. Böylece alt gelir gruplarından, en üst % 5’lik gelir grubuna bir gelir aktarımı olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Beşinci yüzde 20’lik grubun payının birinci yüzde 20’lik grubun payına oranını veren S80/S20 eşitsizlik ölçüsü 9,53’ten 11,20’ye yükselmiştir. Bu yorumları Gini Katsayısını dikkate alarak da yapmak mümkündür. Gini katsayısının 0’ a yaklaşması, gelirin daha eşit dağıldığını ifade etmektedir⁵. 1987 ve 1994 yılları Gini Katsayıları göz önüne alındığında da gelir dağılımındaki eşitsizliğin arttığı görülmektedir. 1994 yılından sonra yapılan çalışmalar incelendiğinde en zengin beşinci gruptaki hane halklarının paylarının giderek azaldığı, diğer grupların paylarının arttığı, S80/S20 eşitsizlik ölçüsünün ve Gini kat sayısının giderek azaldığı dolayısıyla kişisel gelir dağılımının giderek iyileştiği ancak iyileşmenin yeterli olmadığı görülmektedir.

1980-2007 döneminin genel bir değerlendirilmesi yapıldığında politik alanda genelde istikrarsızlığın bulunduğu görülmektedir. Yaşanan istikrarsızlığın kaynakları;

• 
  Askeri Müdahale ile başlayan dönemde bu güne kadar, TSK’nin ilki daha sert olmak üzere iki müdahalesi (1997-2007) bulunmaktadır.
  
• 
  Ekonomi yönetimindeki başarısızlıklar, yolsuzluklar, politikaya ve politikacılara duyulan güvensizlik seçmenleri sürekli olarak bir arayış içerisine sokmuş, bunun sonucunda da bir yandan 1991-2002 döneminde zayıf ve kendi içinde uyum sorunu yaşayan koalisyon hükümetleri iktidara gelirken diğer yandan marjinal partiler iktidar ortağı olma fırsatı yakalamışlardır. 1980 öncesinde özellikle sağ – sol şeklinde toplumda görülen kutuplaşma, 1980 sonrasında laik - antilaik kutuplaşması şeklinde ortaya çıkmıştır. Bu durum TSK’nin müdahalelerinin ana nedenini oluşturmuştur.
  
• 
  Kurulan hükümetlerin hiç biri bir seçim zamanını tam olarak dolduramamışlar, dönem içerisinde yapılan seçimlerin tümü erken seçim olmuştur. Ayrıca hükümetlerin yaşam süreleri oldukça kısa olmuştur. Askeri hükümet dönemi dışarıda tutularak 1983-2007 dönemi incelendiğinde 15 hükümet (60. Hükümet dahil) kurulduğu, ortalama hükümet ömrünün yaklaşık 1 yıl 7 ay olduğu görülmektedir. Gerek bu durumun gerekse yapılan seçimlerin (milletvekilliği genel seçimleri ve yerel seçimler) sıklığı bir yandan ekonominin politik manipülasyonuna neden olurken diğer yandan yaşanan ekonomik sorunların çözümünü engellemiştir.
  
• 
  Dönem içerisinde özellikle PKK terör örgütünün faaliyetleri olmak üzere yaşanan terör olayları, İran-Irak Savaşı, Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesi ve Koalisyon Güçleri’nin Irak’a müdahalesi diğer önemli istikrarsızlık kaynaklarını oluşturmuştur.
  

1980 sonrasında ekonomik alanda meydan gelen değişimler incelendiğinde bu alanda köklü değişikliklerin yaşandığı görülmektedir. Ancak yaşanan köklü değişimlere rağmen iktidara gelen hükümetler ekonomik sorunların çözümünde başarısız olmuşlardır. Bazı alanlarda kısmi iyileşmeler sağlansa bile bu iyileşmeler kalıcı olmamış, iyileşmenin gerçekleşmesi için uygulanan politikalar başka sorunları tetiklemiştir. Ayrıca uygulanan ekonomi politikalarında uluslararası kuruluşların etkisinin büyük olduğu görülmektedir. Özellikle 1999 yılından sonra uygulanan ekonomi politikalarının temel özelliği IMF ve DB gibi uluslararası kuruluşlar ile yapılan anlaşmalara bağlı olarak, bu kuruluşların gözetim ve denetimi altında hazırlanıp uygulanmasıdır. Bu dönemde Türkiye ekonomisinde yaşanan yüksek enflasyonla mücadele edilmesi, mali hesapların ve finansal piyasaların güçlendirilmesi, büyümenin istikrarlı bir temele oturtulması ve AB’ye yaklaşmayı da kolaylaştırmak üzere Türkiye ekonomisinin yeniden yapılandırılmasını hedefleyen ekonomik istikrar ve yapısal uyum programı olarak IMF ile stand by anlaşmaları yapılmıştır. Dolayısıyla uygulanmakta olan ekonomi politikaları IMF tarafından belirlenmektedir. Uygulamaların da anlaşmalara uygun gidip gitmediği, periyodik olarak hükümetlerce verilen niyet mektupları ve uygulama denetimleri ile izlenmektedir¹. Günümüzde ekonomide enflasyon sorunun kısmen çözülmesine rağmen, işsizlik, gelir dağılımı, iç ve dış borç, cari açık ve ekonominin dışa bağımlılığı sorunları devam etmektedir.

1 TBMM, I. Menderes Hükümeti Programı, http://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/HP19.htm, (27.7.2006).

2 Erdinç Tokgöz, a.g.e., s. 139.

1 Doğan Uysal, IMF Politikaları ve Türkiye, Çizgi Kitabevi, Konya, 2004, ss. 57-58.

1 Doğan Uysal, a.g.e., ss. 58-59.

1 Kenan Bulutoğlu, Türk Vergi Sistemi, 6. Basım, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1978, s. 57.

2 Korkut Boratav, a.g.m., s. 347.

1 Gülten Kazgan, Ekonomide Dışa Açık Büyüme, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul ,1985, s. .304.

2 Yakup Kepenek, Nurhan Yentürk, Türkiye Ekonomisi, 9. Basım, Remzi Kitabevi, 1997, İstanbul, s. 92.

3 Gülten Kazgan, Ekonomide Dışa Açık Büyüme, a.g.e., s. 314.

4 Doğan Avcıoğlu, Türkiye’nin Düzeni (Dün-Bugün-Yarın), Cilt 1, Dördüncü Basım, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1969, s. 324.

1 Yalçın Küçük, Türkiye Üzerine Tezler 1908-1978, Birinci Kitap, Dördüncü Basım, Tekin Yayınevi, İstanbul, 1985, ss. 323-324.

2 Fikret Başkaya, Devletçilikten 24 Ocak Kararlarına, Birlik Yayıncılık,Ankara, 1986, s. 137.

3Mustafa Özateşler, İktisadi Planlama Teorisi ve Genel Üretim Modeli, Anadolu Matbaacılık, İzmir, 1998, s. 80.

4 Yakup Kepenek, Gelişimi, Üretim Yapısı ve Sorunlarıyla Türkiye Ekonomisi, 4. Baskı, Teori Yayınları, Ankara, 1987, ss. 130-131.

5 Ali Altıntaş, Türkiye’ de Koruma Politikası ve Dışa Açılma, DPT, Yayın No: 2045, Ankara, 1986, ss. 10-11.

1 Hüsnü Erkan v.d., Türkiye İçin Bilgi Bazlı Sürdürülebilir Sanayileşme Stratejisi, EGİAD, İzmir, 2007, ss. 78-79.

1 Uğur Korum, Türk İmalat Sanayi ve İthal İkamesi: Bir Değerlendirme, AÜSBF, Ankara, 1977, ss. 126-129.

1 Mevlüt Çetinkaya, Dışa Açılma Sürecinde Türk Sanayinin Koruma Yapısının Analizi, DEÜ SBE Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 1998, s.71.

2 Erdinç Tokgöz, a.g.e., s. 181.

1 Cezmi Sevgi, Sanayileşme Sürecinde Türkiye ve Sanayi Kuruluşlarının Alansal Dağılımı, Beta Basım Yayım, İstanbul, 1994, ss. 68-69.

2 DPT, Yeni Strateji ve Kalkınma Planı, ÜBYKP, Ankara, 1973, s. 2.

1 Cafer Unay, Ekonomik Konjonktür, Ekin Kitabevi, Bursa, 2001, s. 95.

2 Mustafa ÖZATEŞLER, a.g.e., s. 91.

1 Yaşar Uysal, Bölüşüm İlişkileri ve Bu İlişkilerin Düzenlenmesinde Etkili Olabilecek İktisat Politikalarının Değerlendirilmesi-Türkiye Örneği, DEÜ SBE Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, Temmuz-Ağustos-Eylül 1999, İzmir, 1999, s. 157.

2 Tülay Evgin, Dünden Bugüne Dış Borçlarımız, Haziran, 2000, s. 53. http://www.econturk.org/hazine1.pdf, (27.5.2007).

1 Suphi Varım, Demokrasilerde Seçim Ekonomi İlişkisi ve Türkiye’de Genel Seçimlerin Bu Yönden Değerlendirilmesi, DEÜ SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 1995, s. 138.

2 Sudi Apak, Yurt Dışındaki İşçi Potansiyeli ve Türkiye Ekonomisi, Cem Yayınevi, İstanbul, 1993, s . 18.

1 Tuncay Güloğlu, The Reality of Informal Employment in Turkey, Cornell University, 2005, s. 11.

2 Aslan Eren, Türkiye’nin Ekonomik Yapısının Analizi, Bilgehan Basımevi, Muğla, 1989, s. 43.

1 Korkut Boratav, a.g.m., s. 365.

2 Korkut Boratav, a.g.m., s. 357.

1 DPT’nin söz konusu gelir dağılımı araştırmalarının yöntemlerinin incelendiği bir çalışmada yöntem farklılıkları ortaya konmaktadır. Ayrıntılı bilgi için; DPT, Gelir Dağılımı ve Türkiye’de Yapılan Gelir Dağılımı Çalışmaları 1959-1986, Ankara, 1987.

2 Gini Katsayısı 0 ile 1 arasında değer alır. Sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımı düzelmekte, bire yaklaştıkça bozulmaktadır

3 Fikret Başkaya, .a.g.e., ss. 144-145.

1 Gülten Kazgan, Ekonomide Dışa Açık Büyüme, a.g.e., ss. 327-328.

1 M. Akif Özer, “Girişimci Sınıf, İktisadi Hayat ve Siyaset”, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 3, 2001, s. 13.

2 Korkut Boratav, Yeni Dünya Düzeni Nereye, İmge Kitabevi, Ankara, 2000, s. 13.

3 Hüsnü Erkan, “Serbest Piyasa Ekonomisinin İşleyiş Kuralları”, Türkiye’de Serbest Piyasa Ekonomisi Sempozyumu, İzmir, 1987, s. 19.

4 Fikret Şenses, Arman Kırım, “Türkiye’de 1980 Sonrası Ekonomik Politikalar-Sanayileşme Etkileşimi ve Sanayin Yeniden Yapılanma Gerekleri”, ODTÜ Gelişme Dergisi, Cilt: 18, Sayı:1-2, Ankara, 1991, s. 115.

1 Muzaffer Sencer, “Türkiye’de Kalkınma Stratejileri ve Planlama Süreci”, TODAİE Dergisi, Sayı:4, Ankara, 1991, s.25.

2Zeyyat Hatiboğlu, Gelişme ve Türkiye İktisadı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul, 1993, s. 130.

2 Sudi APAK, Türkiye ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Ekonomik İstikrar Uygulamaları, Altın Kitaplar, İstanbul, 1993, s. 182.

3 Koray Başol, Türkiye Ekonomisi, 4. Baskı, Anadolu Matbaası, İzmir, 1993, s. 50.

1 Doğan Uysal, a.g.e., s. 82.

1 İzzettin Önder, Oktar Türel, Nazım Ekinci, Cem Somel, Türkiye’de Finansal Yapı ve Politikalar, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 1993, s. 190.

2 Erdinç Tokgöz, a.g.e., s. 211.

3 Erinç Yeldan, “Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisinde Üretim, Birikim ve Bölüşüm İlişkilerine Toplu Bir Bakış”, 97-99 Petrol –İş Yıllığı, Petrol-İş, İstanbul, 2000, s. 272.

1 Richard Webb, “Wage Policy and Income Distribution in Developing Countries”, Income distribution and Growth in The Less-Developed Countries, Edt. C. R. Frank, Jr. And R. C. Webb, The Brookings Instution, Washington, 1977,s. 220.

2 Selim Şanlısoy, İhracata Yönelik Sanayileşme Stratejisinin Gelir Dağılımı Üzerine Etkileri Türkiye Örneği, DEÜ SBE, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2000, s. 189.

3 Oğuz Oyan, Türkiye Ekonomisi: Nereden Nereye?, Türk-İş Yayınları, Ankara, Basım Tarihi Belirtilmemiş, s. 21.

1 Erdinç Tokgöz, a.g.e., ss. 231-232.

2 1993 yılında Cumhurbaşkanı T. Özal’ın ölmesi üzerine Süleyman Demirel Cumhurbaşkanı olmuş, Başbakanlık görevi de Tansu Çiller’e verilmiştir. Tansu Çiller SHP ile tekrar bir koalisyon Hükümeti kurmuştur.

1 Üzeyir Aydın, Türkiye’de 1980 Sonrası Dönemde Yaşanan Ekonomik Krizlerin Analizi, İktisadi Araştırmalar Vakfı, İstanbul, 2006, s. 156.

2 Mehmet Baha Karan, Ali Argun Karacabey, Türkiye’de Sermaye Piyasası’nın Mali Sistem İçindeki Yeri, Sorunları ve Geleceği, SPK, Ankara, 2003, s. 113.

3 İsmail Tekkoyun, “İstikrar Programının İlk Sonuçları ve 6 Aralık Kararları”, Vergi Dünyası, Sayı, 234, İstanbul, Şubat 2001, s. 129.

4 Hüsnü Kızılyallı, “Türkiye’de Enflasyon ve 1999 Stand-by Anlaşması”, Vergi Dünyası, Sayı, 236, İstanbul, Nisan 2001, ss. 4-6.

1 Erdinç Tokgöz, a.g.e., s. 283.

2 Doğan Uysal, a.g.e., ss. 94-95.

1 Doğan Uysal, a.g.e., s. 99.

1 Türkiye’nin Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı, ss. 1-10. http://www.treasury.gov.tr/programson140401.pdf , (27. 5.2006).

2 Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı, s. 17.

1 Ayrıntılı bilgi için, Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı, ss. 19-43.

1 Nadir Eroğlu, “Türkiye’de İktisat Politikalarının Gelişimi”, 80. Yılında Türkiye Cumhuriyeti Sempozyumu, Marmara Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi, İstanbul, 29-31 Ekim 2003, s. 11.

1 Attila Sönmez, “Türkiye’ de Enflasyonun Siyasal Ekonomisi”, İktisat İşletme ve Finans, Sayı: 199, Ankara, Ekim 2002, s. 15.

2 Hamdi Bağcı, Kamu Borçları Yönetimi ve Türkiye İçin Bir Değerlendirme, SPK, Yayın No: 135, Ankara, 2001, s. 69.

3 Hakkı Soylu, Türkiye’de Senyoraj Gelirleri ve Kamu Açıkları, SPK, Yayın No: 81, Ankara, 1997, s. 92.

4 İstanbul Ticaret Odası, Kamu İç Borçlanmasını Kamu dışı Kesimler İçin Kullanılabilir Kaynaklar Üzerindeki Etkisi, İTO, Basım Yeri Belirtilmemiş, 1989, s. 40.

1 Erinç Yeldan, a.g.e, s. 276.

2 TÜSİAD, Türkiye’de Girişimcilik, TÜSİAD, İstanbul, 2002, s. 167.

3 1982 yılından sonra Almanya işgücü ithalini durdurduğu gibi Türk işçileri de Türkiye’ye geri göndermeye başlamıştır.

1 M. Faruk Aydın, Uğur Çıplak, M. Eray Yücel, “Terör ve Benzeri Olumsuz Gelişmelerin Türk Turizmine Etkisi”, İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, Yıl:19, Sayı: 220, Ankara, Temmuz 2004, s. 113.

1 Sami Güçlü, Mahmut Bilen, “1980 Sonrası Dönemde Gelir Dağılımında Meydana Gelen Değişmeler ve Bu Değişmeler Üzerinde Etkili Olan Sebepler”, Yeni Türkiye, Yıl:1 Sayı:6, Ankara, Eylül-Ekim 1995, ss. 165-170.

2 Fikret Başkaya, a.g.e., s. 302.

3 Nükhet Ayaz, Türkiye’de Toplu İş sözleşmelerinde Sosyoekonomik Göstergeler Açısından Ücret ve Ücret Dışı Ödemelerin Analizi, Belediye-İş, İstanbul, 1993, s. 25.

1 Şükran Ketenci, “İşçiler ve Çalışma Yaşamı: 1980’lerde Sınırlar ve Sorunlar”, Bırakınız Yapsınlar Bırakınız Geçsinler Türkiye Ekonomisi 1980-1985, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1985, s. 172.

2 İlkay Sunar, Ziya Öniş, Sanayileşmede Yönetim ve Toplumsal Uzlaşma, TÜSİAD, İstanbul, 1992, s. 86.

3 Petrol-İş, 1990 Petrol İş Yıllığı, Petrol İş Yayın No: 26, İstanbul, Yıl Belirtilmemiş, s. 163.

1 Korkut Boratav, “İktisat Tarihi (1981-2002)”, Yakınçağ Türkiye Tarihi 2, 1980-2003, Haz. Sina Akşin, Bülent Tanör, Korkut Boratav, Milliyet Kitaplığı, İstanbul, Basım Yılı Belirtilmemiş, s. 205.

2 DPT, “Gelir Dağılımı Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, Yeni Türkiye,Yıl:1 Sayı:6, Ankara, Eylül-Ekim 1995, s. 289.

3 Süleyman Özmucur, “Türkiye’ de Gelir Dağılımı”, Yeni Türkiye,Yıl:1 Sayı:6, Ankara, Eylül-Ekim 1995, s. 147.

1 TÜSİAD, Türkiye’de Bireysel Gelir Dağılımı ve Yoksulluk, TÜSİAD, İstanbul, 2000, s. 32.

2 Sami Güçlü, Mahmut Bilen, a.g.m., s. 161.

3 1987 Hane halkı Gelir Dağılımı Araştırması %5’lik dilimlere kadar, 1994 ise %1’lik dilimlere kadar inmektedir. Bu konuda daha ayrıntılı bilgi için Anket çalışmaları incelenebilir.

4 Faruk Türkoğlu, “Türkiye’ deki 5 Gelir Grubunun Analizi”, Ekonomist, İstanbul, 8 Haziran 1997, İstanbul, 1997, s. 17.

5 Sıddık Ensari, “Son 20 Yılda Gelir Dağılımı: 1973, 1987, 1994 Araştırmaları ve Sonuçları”, Ekonomik Forum, TOBB, Yıl: 4, Sayı: 4, Ankara, Nisan 1997, s. 17.

1 Ahmet Gökçen, “Cumhuriyetten Günümüze Türkiye’de İktisat Politikaları ve Ekonomik Gelişme”, Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, Edt. Memet Zencirkıran, Nova Basın Yayın, Ankara, 2006, s. 357.