İKTİsat okullarinda ekonomi – Sİyaset iLİŞKİSİ
Yüklə 0,81 Mb.
|
1.TÜRKİYE’DE DÖNEMLER İTİBARİYLE EKONOMİK SÜREÇ1.1.1950-1959 DÖNEMİNDE EKONOMİK SÜREÇDP’nin 1950 yılında iktidara gelmesiyle ekonomi politikalarında belirgin bir değişim süreci yaşanmıştır. II. Dünya Savaşı sonrasında Batı Avrupa ülkeleri, kötü durumdaki ekonomilerini düzeltmek için devlet öncülüğünde, kıt kaynaklarını plan veya programlara uygun olarak kullanmaya başlamışlardır. Bu ülkelerde artık devletin makro düzeyde ekonomiye müdahaleleri olağan, hatta ekonominin istikrar içinde gelişmesi için gerekli sayılıyordu. Diğer yandan 1950’li yıllarda yapılan bilimsel araştırmalarda yer alan öneriler de bu yöndeydi. Ancak 1950 yılında iktidara gelen DP, bu gelişmelerin tam tersi yönde ekonomi politikalarını uygulamaya koymuştur. İlk hükümet programında bu durum şu şekilde gözlenmektedir1: “İktisadi ve mali görüşlerimizin esası bir taraftan Devlet müdahalelerini asgariye indirmek, diğer taraftan iktisadi sahada Devlet sektörünü mümkün olduğu kadar daraltmak ve buna mukabil emniyet vermek suretiyle hususi teşebbüsün sahasını mümkün olduğu kadar genişletmek diye sıralanabilir.” Bu dönemde özel girişimciliğin desteklenmesi özel yabancı sermaye de dahil olmak üzere uygulanmıştır. Bu dönemde uygulanan ekonomi politikalarını üç başlık altında toplamak mümkündür2:
Bu dört temel politika yanında ucuz kredi, düşük vergi, üç yıl süreyle uygun iklim koşullarının yaşanması, II. Dünya Savaşı’nda tarafsız kalması nedeniyle Türkiye için uygun gelişen dış ticaret ilişkilerinden dolayı MB’ında biriken altın ve döviz stoku ile Kore Savaşı nedeniyle tarım ürünleri ihraç fiyatlarının yükselmesi gibi ek faktörlerle 1953 yılı sonuna kadar tarım sektörü büyümüş ve çiftçinin refahı artmıştır. Tarım sektörünün bu şekilde büyümesi GSMH üzerinde de etkili oldu ve 1950-1953 arasında ortalama % 10 oranında büyüme sağlanmıştır. Tarım sektöründe yaşanan bu olumlu gelişme 1954 yılında tersine dönmeye başlamıştır. Bir yandan Kore Savaşının bitmesi dış piyasaların talebini azaltırken, diğer yandan yaşanan olumsuz hava koşulları tarım sektörünü olumsuz yönde etkilemiştir. Tarımsal üretim düşmüş, ihracat yerine ithalat yapılmaya başlanmıştır. Bu durum cari açığı arttırarak döviz darboğazına neden olmuş, döviz darboğazı nedeniyle yedek parça ithalatı durunca traktör onarımları gerçekleştirilemez hale gelmiştir. Tarım sektöründe yaşanan bu olumsuz gelişmelere çözüm bulamayan hükümet tarım yerine sanayi sektörüne ağırlık vermeye başlamıştır.
Kamu harcamalarının finansmanında gelirleri arttırmak yerine sürekli olarak Merkez Bankası kaynaklarına başvurulması enflasyonu arttırmıştır. 1955 yılına gelindiğinde bir yandan enflasyon diğer yandan döviz darboğazı özel sektör yatırımlarının azalmasına neden olmuştur. Bu nedenle kamu kuruluşlarına yeniden yatırım yapma olanağı sağlanmıştır. Dolayısıyla liberal söylemlerle iktidara gelen DP, 1955 yılından itibaren yeniden ekonominin işleyişinde kamu kesiminin öncü, yönlendirici ve denetleyici olmasını zorunlu görmüştür. 3. Dış Ekonomik İlişkilerde Liberal Yaklaşım: Menderes Hükümeti, ABD ve OECD’nin ekonomik ve teknik yardımları olmadan ülkenin kalkınamayacağı görüşündeydi. Bunun ön koşulu olarak da dış ekonomik ilişkilerde liberal yaklaşımı gerekli görmüşlerdir. Kore Savaşı’nın meydana getirdiği konjonktür, bu politikanın olumlu sonuç vermesini sağlamıştır. Konjonktür değişince ekonominin iç ve dış dengeleri bozulmuş ve Hükümet dış ekonomik ilişkileri denetim altına almıştır. 1950’de başlayan kalkınma hamlesi 1954 yılına gelindiğinde gerilemeye başlamış ve 1954 yılından itibaren IMF sürekli olarak devreye girmiştir. IMF ile olan ilk temasların başladığı bu dönemde 1954 seçimlerinden önce IMF uzmanları bir dizi İstikrar Programı tavsiye etmiştir. Ancak hükümet bu önerileri dikkate almayarak geri çevirmiştir. 1956 yılında hükümet devalüasyon ile yüz yüze kalmış, IMF yetkilileri ile uzlaşma yolları aranmış ve sonunda 1 Amerikan Doları’nın 5,20 TL olmasına karar verilmiştir. Ayrıca Türkiye’nin dış borçlarının ertelenmesi ve 230 milyon Dolarlık ek kredi alma imkanı sağlanmıştır. Ancak bu anlaşma Adnan Menderes tarafından, devalüasyon milli haysiyet konusu yapıldığından partisine kabul ettirilemediği için gerçekleşmemiştir1. Ancak ekonomide iç ve dış dengede bozulma devam etmiş ve 1958 yılında IMF ile ilk stand by anlaşması yapılmıştır. Anlaşma kapsamında Türkiye’nin 420 milyon Dolarlık dış borcu ertelenerek 359 Milyon Dolar kredi verilmiştir. Anlaşma çerçevesinde alınan kararlar1:
1958 devalüasyonundan sonra ekonomide bir duraklama dönemi yaşanmıştır. Ekonomik alanda yaşanan bu duraklama döneminin yanında sosyal ve politik alanda yaşanan gerginlikler çözümlenememiş ve Mayıs 1960’da askeri müdahale gerçekleşmiştir. Sonuç olarak bir yandan yaşanan ekonomik bunalım diğer yandan politik bunalım 1960 yılında ordunun ülke yönetimine el koymasına neden olmuştur. Dönem içerisinde buraya kadar ekonomik ve politik alanda yaşanan değişimler incelenmiştir. Söz konusu dönemde yapılan 1950, 1954 ve 1957 seçimlerinin ekonomi üzerinde etkileri aşağıda incelenecektir. İnceleme sırasında hükümetlerin politik çıkarları doğrultusunda ekonomik değişkenleri ne şekilde kullandıkları analiz edilmeye çalışılacaktır. Söz konusu değişkenlere ilişkin değerler aşağıdaki Tablo 5’de gösterilmiştir.
*: % Değişim Oranı, Koyu Yazılmış değerler genel seçim yılı değerlerini göstermektedir. Reel değerler 1968=100 Bazlı TEFE Endeksi kullanılarak hesaplanmıştır Kaynak: İşsizlik oranı için Sara Onur, a.g.e., s. 178, Konsolide Bütçe Gelir ve Gider Değişimleri İçin: MGM, Bütçe Gider ve Gelir Gerçekleşmeleri (1924-1991) Ankara, 1992, ss 33-34. GSSSY İçin, Şeref Saygılı, Cengiz Cihan, Hasan Yurtoğlu, Türkiye Ekonomisinde Sermaye Birikimi, Verimlilik, ve Büyüme: 1972-2003, DPT, Ankara, 2005, s. 35, W/GSYİH için; Tuncer Bulutay, “Ücretler ve Gelir ve Gelir Dağılımları”, İstihdam ve Eğitim Projesi İşgücü Piyasası Bilgisi Ücretler, Gelir ve Ücret Dağılımları, Edt. Tuncer Bulutay, DİE, Ankara, 1999, ss. 101-102, DİE, İstatistik Göstergeler 1923-1995, Ankara, 1996. 
Tablo 5 incelenerek, 1950-1959 döneminde konsolide bütçe harcamaları açısından seçim ekonomisinin izlenip izlenmediği değerlendirilebilir. 1950 seçimlerinin yapıldığı yıl kamu harcamalarında % 6,78 gibi bir artış olsa da, bu artışı 1950 seçimlerine girerken iktidarda olan CHP’nin seçim ekonomisi uyguladığı yönünde değerlendirmek yanlış olabilir. Bunun en önemli nedeni mali yılın Mart ayında başlaması, buna karşılık seçimlerin Mayıs ayında yapılmasıdır. Dolayısıyla iki aylık süre, seçimler yapılırken iktidarda olan CHP’nin seçmen tercihlerini etkilemek amacıyla genişletici ekonomi politikaları uygulaması için kısa bir süredir. Benzer durum 1954 seçimlerinde iktidarda olan DP için de geçerlidir. Dolayısıyla hükümetlerin seçimi kazanabilmek için politik amaçlarla seçim ekonomisi uygulayıp uygulamadıklarının saptanabilmesi için bir önceki yıl önem kazanmaktadır. Tablo 5’de bulunmasa da 1949 yılında kamu harcamalarındaki artış %10 dur. Bu durum seçimlere giderken CHP iktidarının seçimleri kazanabilmek amacıyla konsolide bütçe olanaklarından yararlandığını düşündürmektedir. 1954 seçimlerinde de konsolide bütçe harcamaları açısından benzer bir durumun yaşandığı görülmektedir. Çünkü bu dönemde harcamalardaki azalma, gelirdeki azalmadan daha düşük gerçeklemiş ve bütçe açığında önemli bir artış olmuştur. Ayrıca DP Hükümeti gerek 1953 yılında gerekse seçim yılı olan 1954 yılında önemli bir bütçe açığı vermiştir. 1955 yılında ise kamu harcamalarındaki artışın nedeni bir yandan iktidara tekrar gelen DP’nin verdiği vaatleri yerine getirme çabasına diğer yandan 1955 yılında yapılan yerel seçimlere bağlanabilir. Erken seçim olan 1957 seçimlerinde de konsolide bütçe harcamaları açısından bir seçim ekonomisinin uygulanmadığı anlaşılmaktadır. Konsolide bütçe gelirleri incelendiğinde 1950-1952 döneminde büyüme oranına bağlı olarak arttığı ancak 1953-1954 yıllarında azaldığı ve bu azalmada seçim dönemlerinde vergi uygulamalarında verilen tavizlerin etkili olduğu düşünülebilir. Benzer durum 1957 seçimlerinde de geçerli olabilir. Söz konusu dönemde kamunun finansman yöntemlerinden birini borçlanma oluşturmuştur. Dönem içerisinde gerek iç gerekse dış borçlanma yoluna gidilmiş, dış borçlanmada en önemli kaynak ABD olmuştur. Aşağıda Tablo 6’da 1950-1959 dönemi borçlanma verileri gösterilmiştir. Tablo 2: 1950-1959 Dönemi Borç Göstergeleri
Koyu Yazılmış değerler genel seçim yılı değerlerini göstermektedir. Reel Değerler DİE, 1968=100 Bazlı TEFE Endeksi kullanılarak hesaplanmıştır. Kaynak: Ekrem Pakdemirli, Ekonomimizin Sayısal Görünümü 1923’den Günümüze, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1995, http://www.ceterisparibus.net/veritabani/1923_1990/giris.htm, (25.6.2007), DPT, Ekonomik ve Sosyal Göstergeler 1950-1995, Ankara, 1996, s. 39. Tablo 6 incelendiğinde, 1950-1959 döneminde kamu borçlanmasında daha çok dış borçlanmanın kullanıldığı görülmektedir. Dış borçlanmadaki artışın en önemli nedeni DP hükümetinin kalkınmada yabancı kaynak kullanma çabasıdır. Seçim dönemleri açısından borçlanma değişimleri incelendiğinde bütçe açıkları ile paralel olmak üzere borçlanmada da bir artış görülmektedir. Dolayısıyla gerek 1950 seçimlerinde CHP, gerekse 1954 seçimlerinde DP hükümetleri seçimlerde oylarını maksimize etmek amacıyla borçlanma yoluyla kamu harcamalarını arttırmış olabilirler. 1958 yılında dış borç stokunda görülen azalma 1958 yılında yapılan devalüasyondan kaynaklanmaktadır. Cari fiyatlarla TL bazındaki artış ise % 218’dir. Tablo 5 yardımıyla reel emisyon hacmindeki değişim incelendiğinde 1950 yılında meydana gelen artışın hangi iktidar tarafından gerçekleştirildiğinin söylenmesi seçimlerin Mayıs ayında yapılması nedeniyle güçtür. 1954 ve 1957 seçimlerinin öncesindeki yıllarda emisyonda belirgin bir artış yaşanmıştır. Dolayısıyla burada seçim ekonomisinin etkisi gözlenmektedir. 1954 yılında emisyon miktarında belirgin bir gerileme gözlenmektedir. Bu durum hükümetin Mayıs ayında yapılan seçimler sonrasında anti enflasyonist ekonomi politikaları kapsamında emisyonu azaltmaya başlamasıyla açıklanabilir. 1957 seçim yılında ise benzer bir durum söz konusu değildir. Çünkü bu yıl seçimler Ekim ayında yapılmıştır. 1955 yılındaki belirgin artışın nedeni ise bu yıl yapılan yerel seçimlere ve seçimleri kazanan hükümetin vaatlerini yerine getirme çabasına bağlanabilir. 1958 yılında uygulamaya konan istikrar önlemleri çerçevesinde 1958 yılında ve 1959 yılında emisyon hacminde bir daralma görülmektedir. Tarımsal destekleme fiyatları tarım sektöründe faaliyet gösteren seçmenlerin tercihlerinin etkilenmesi açısından önemli bir değişkendir. Dolayısıyla bu fiyatların belirlenmesinde, özellikle seçim dönemlerinde, politik etkenler oldukça etkili olabilmektedir. Bununla beraber belirtilmesi gereken bir nokta, seçimin yapıldığı ay ile destekleme fiyatlarının açıklandığı ay arasındaki öncelik ilişkisinin oldukça önemli olduğudur. Çünkü eğer bir yıl için tarımsal destekleme fiyatları seçim sonrasında açıklanıyorsa bu durumda seçimden bir önceki yılın tarımsal destekleme fiyatları seçmenlerin tercihlerinin etkilenmesi açısından daha önemli hale gelecektir. Tablo 5’de buğday, şeker pancarı ve tütüne ilişkin nominal ve reel fiyat değişimleri gösterilmiştir. Buğday ve şeker pancarının fiyatları, Haziran; tütünün fiyatı ise Ocak ya da Şubat aylarında açıklanmaktadır. Nominal buğday fiyatlarında 1950 ve 1954 yıllarında bir artış olmamasının nedeni, bu yıllarda seçimlerin, fiyatların açıklanmasından önce yapılmasına bağlanabilir. Bu nedenle seçim öncesi yılın incelenmesi daha anlamlıdır. Gerek 1949 gerekse 1953 yılarında nominal buğday fiyatlarında artış olmamıştır. Dolayısıyla 1950 ve 1954 seçimlerinde nominal buğday fiyatları seçmen tercihlerinin etkilenmesi için kullanılmamıştır. 1957 yılında ise seçimlerin Ekim ayında yapılması hükümetin buğday fiyatlarını seçim faktörüne göre belirlemesine neden olmuştur. Reel buğday fiyatları incelendiğinde ise 1950 ve 1957 seçim yıllarında artış, 1954 seçim yılında reel bir gerileme söz konusudur. Seçim sonuçlarının etkilenmesi açısından daha anlamlı olan 1949 ve 1953 yıllarında ise reel buğday fiyatlarında bir gerileme söz konusudur. Ancak çiftçilerin, para yanılgısına bağlı olarak nominal fiyatlardan daha çok etkilenmesi söz konusu olabilir. Nominal şeker pancarı fiyatlarındaki değişim incelendiğinde, 1950 ve 1954 yıllarında seçim öncesi döneme göre daha yüksek oranlı artışlar olsa da, seçimlerin fiyatların açıklanmasından önce yapılması nedeniyle bu artışları seçim faktörüne bağlamak pek mümkün değildir. 1949 ve 1953 yıllarında ise nominal şeker pancarı fiyatlarında önemli bir artış olmamıştır. Dolayısıyla 1950 ve 1954 seçimlerinde nominal şeker pancarı fiyatları seçmen tercihlerinin etkilenmesi açısından kullanılmamıştır. 1957 yılında ise yüksek bir artış olmakla beraber, bu artış, bir önceki yılın gerisinde olup fiyatlar seçimden önce açıklanmıştır. Dolayısıyla hükümet 1956 yılında eğer 1957 yılında erken seçime gitmeyi planlamışsa bu artışta seçim faktörünün önemli olduğu sonucuna ulaşılabilir. Reel şeker pancarı fiyatlarındaki değişim incelendiğinde ise seçim yıllarından sadece 1950 yılında artış görülmektedir. Ancak çiftçilerin, para yanılgısına bağlı olarak nominal fiyatlardan daha çok etkilenmesi söz konusu olabilir. Nominal tütün fiyatlarındaki değişim incelendiğinde, 1954 ve 1957 yıllarında seçim öncesi yıllara göre bir artış söz konusudur. Bu yıllarda fiyatlar seçimlerin yapıldığı aydan önce açıklandığı için, artışta seçim faktörünün etkili olduğu söylenebilir. 1950 seçimlerinde ise nominal tütün fiyatlarında bir düşüş yaşanmıştır. Dolayısıyla bir seçim etkisi söz konusu değildir. Reel tütün fiyatları incelendiğinde ise 1950 ve 1957 yıllarında gerileme 1954 yılında ise bir artış söz konusudur. Ancak bu gerileme önceki yıllara göre daha düşük gerçekleşmiştir. 1954 yılında reel tütün fiyatlarındaki artış, seçmenlerin tercihlerini etkileme açısından bir önem arz etmeyebilir. Çünkü bu yıl nominal fiyatta bir düşüş yaşanmış ancak enflasyonun etkisiyle reel fiyatlarda bir artış ortaya çıkmıştır. Çiftçilerin para yanılgısı içinde bulunabilecekleri dikkate alındığında bu reel fiyat artışı seçmen tercihlerinin belirlenmesi açısından önemini kaybetmektedir. Söz konusu dönemde izlenen seçim ekonomisinin süreç politikası amaçları üzerine etkileri yine yukarıdaki Tablo 5 yardımıyla incelenebilir. Politik konjonktür teorileri çerçevesinde seçim dönemlerinde uygulanan genişletici ekonomi politikaları kamu açıklarında, enflasyonda ve büyümede artışa neden olurken seçim sonrası yılda seçim döneminde ortaya çıkan olumsuz koşuların giderilmesi amacıyla daraltıcı ekonomi politikasının uygulanmasına neden olmaktadır. Tablo 5’de görüldüğü üzere 1950 ve 1954 seçim yıllarında bütçe açığında bir artış olmakla beraber 1957 seçimlerinde bütçe açığı gerek diğer seçim yıllarına göre gerekse bir önceki yıla göre daha düşüktür. 1954 ve 1957 seçimlerinde bütçe harcamalarında bir artış olmamasına rağmen bütçe açığının nedeni, bütçe gelirlerinde daha doğrusu vergi gelirlerinde yeterli düzeyde bir gelir elde edilememesidir. DP iktidarında vergi politikası yeterince başarılı yürütülememiştir1. Dolayısıyla bütçe açığının nedeni bütçe gelirlerinin yeterince arttırılamamasıdır. 1954 ve 1957 seçim yıllarında enflasyon oranlarında belirgin bir artış söz konusudur. 1951 yılında, seçim döneminde uygulanan ekonomi politikalarına bağlı olarak enflasyon oranında artış yaşanmıştır. 1953 yılından sonra gerçekleşen enflasyon oranlarını yalnızca seçim ekonomisine bağlamak mümkün değildir. Çünkü daha önce belirtildiği gibi 1953 yılından itibaren Türkiye ekonomisi bir bunalım içerisine girmiştir. GSSSY büyüme hızının 1950-1953 döneminde yüksekliği dikkati çekmektedir. Ancak bu yıldan sonra yüksek GSSSY büyüme hızı bir tek 1957 yılında yakalanmış diğer yıllar küçülmenin yaşandığı yıllar olmuştur. 1953 yılından sonra ortaya çıkan ekonomik sorunlar yeni yatırımların yapılmasını engellemiştir. Özellikle ekonomik ve politik istikrarsızlığın arttığı 1958-1959 döneminde önemli küçülmeler yaşanmıştır. Büyüme açısından 1950-1959 dönemi bir bütün olarak incelendiğinde 1954 yılı dışında tüm yıllarda pozitif bir büyüme oranının gerçekleştiği, dönemin koşullarına bağlı olarak 1950-1953 döneminde 1954-1959 dönemine göre daha yüksek bir büyüme oranına ulaşıldığı görülmektedir. KBMG büyüme oranları incelendiğinde 1954 yılı dışında pozitif bir büyümenin yakalandığı görülmektedir. Dolayısıyla nüfus artış hızından daha yüksek oranlı bir büyüme oranı yakalanmıştır. Fonksiyonel gelir dağılımı incelendiğinde 1950-1953 yıllarında yaşanan refah artışının işçi sınıfına yansıtılmadığı ve 1950’deki ücretlerin milli gelirden aldığı payın (W/GSYİH) 1951 yılında düşerek 1954 yılına kadar sabit kaldığı görülmektedir. 1950 yılında ücretin milli gelir içinde aldığı paya ancak 1956 yılında ulaşılmıştır. Burada giderek oy kaybeden ve 1957 seçimlerinde oyların arttırmak isteyen DP’nin uyguladığı ekonomi politikalarının etkisi vardır. 1950-1953 yılları tüm sosyal grupların mutlak durumlarının ve yaşam koşullarının düzeldiği reel gelirlerinin arttığı; buna karşılık ücretli maaşlı grupların göreli durumlarının gerilediği; genel olarak mülk gelirlerin ve özellikle ticaret sermayesinin milli gelirden aldığı payların arttığı bir dönem olmuştur2. Dönem boyunca işsizlik oranlarında sürekli bir artış söz konusudur. Bu durumun nedenlerini, tarımda makineleşmeye bağlı olarak tarım sektöründe istihdam edilenlerin işsiz kalmasına ve 1954 yılından itibaren yaşanan ekonomik sorunlara bağlamak mümkündür. İthalatın büyük oranda serbest olduğu 1950-1954 döneminde ithalat sürekli artmış, 1954 yılından sonra yaşanan döviz darboğazı nedeniyle ithalat kısıtlanınca 1958 yılına kadar sürekli azalmıştır. Ağustos 1958’de uygulamaya konulan istikrar tedbirleri çerçevesinde elde edilen dış kaynak ile ithalat tekrar artmıştır. İhracat, özellikle iktidarın ilk 4 yıllık döneminde Kore Savaşı’nın da etkisi ve tarımdaki üretim artışı ile artmış ancak bu iki olumlu faktörün ortadan kalkması ile azalmıştır. İthalat ve ihracatta yaşanan bu gelişmelere bağlı olarak dış ticaret dengesi sürekli olarak açık vermiştir. 1950 yılında ortaya konulan dışa açılma programının temel öğesi dış kaynaklı sermayedir1. Dolaysız yatırım, ticari kısa ve uzun vadeli kredi, resmi dış yardım (Marshall Yardımı) ile üç değişik şekilde dış kaynaklı sermaye girişi olmuştur. Dış borçlanmada başlıca kaynak ABD olmuştur. Yabancı özel sermaye girişi, dönemin belirleyici özelliklerinden biridir2. Dışa açılma politikasının yabancı doğrudan sermaye yatırımlarıyla büyümeye katkı amacını başarıyla gerçekleştirememesine rağmen, yerli ortaklıklar kurarak özel sektörün kısmen de olsa teknoloji, sermaye ve yönetim gibi sorunları aşmasını sağlamıştır3. Ayrıca dönem boyunca kısa dönemli ve yüksek faizli yabancı özel sermayeden dış ticaretin finansmanında yararlanılmış ayrıca özel sektöre uzun dönemli dış kredi sağlanmıştır. İncelenen dönemin genel bir değerlendirilmesi yapıldığında 1950, 1954 ve 1957 seçimlerinde seçim ekonomisinin etkilerine rastlamak mümkündür. Toprak reformu aleyhtarlığı DP’nin doğuşuna yol açan en önemli etken olmasına rağmen4, DP, çiftçi ya da köylü sınıfın desteğini almıştır. Bunu, Adnan Menderes’in onlardan biriymiş gibi davranmasıyla, toprak reformu yerine köye su, elektrik ve yol götürerek, tarıma yeni topraklar açarak gerçekleştirdiği tarım reformuyla sağlamıştır1. 1946-1950 döneminde muhalefette iken iktidara geldiğinde KİT’leri özel sektöre devretmeyi vaat etmesine rağmen bu vaat politik çıkarlar nedeniyle gerçekleştirilemediği gibi 1950-1960 döneminde KİT sayısında iki kat artış olmuş ve sanayi üretiminde KİT’lerin payı artmıştır2. Dönem içerisinde yaşanan ekonomik bunalım ve DP iktidarının gerek muhalefete gerekse muhalif taraflara uyguladığı politik baskılar, politik istikrarsızlığı ve askeri müdahaleyi ortaya çıkarmıştır. Yüklə 0,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||