Имам мәҺӘММӘд багир әЛЕЈҺиссәламын һӘЈаты

Ox atma yarışı

Əgər Hişamın hökumət sarayı elm mərkəzi olsaydı bəlkə də, o seçilmiş alimləri yığıb elmi müzakirələr təşkil edərdi. Ancaq Əməvi xəlifələrinin o cümlədən də, Hişamın sarayı bu cür alimlərdən məhrum olduğundan şair dastan söyləyən və məddahların alimlərin yerini tutduğundan Hişam belə bir məclis təşkil etmək qərarına gəlmədi. O çox yaxşı bilirdi ki əgər elmi müzakirə yolu ilə İmam Baqir əleyhissəlamla mübarizə etsə onun sarayındakılardan heç kəs İmamın öhdəsindən gələ bilməyəcək. Buna görə də, belə qərara gəldi ki (öz fikrində qələbə qazanacağını yəqin edib) başqa bir yolla mübarizə etsin.

Bəli təəccüblü də olsa, Hişam ox atma yarışı təşkil edib İmam Baqir əleyhissəlamı da ora də’vət etmək qərarına gəldi. O bu yolla İmam əleyhissəlamı məğlub edib camaatın gözündə kiçiltmək istəyirdi. Bu məqsədlə İmam Baqir (əleyhissəlam) hökumət sarayına daxil olmazdan qabaq Hişam sarayın bir neçə işçisinə əmr etdi ki nişangah qoyub ox atmaqla məşğul olsunlar. İmam Baqir (əleyhissəlam) məclisə daxil olub bir qədər əyləşdi. Birdən Hişam üzünü İmam əleyhissəlama tutub dedi: “Ox atma yarışında iştirak etmək istəyirsinizmi?” İmam Baqir (əleyhissəlam) buyurdu: “Mən artıq qocalmışam ox atmaq vaxtım ötüb keçib məni üzürlü sayın.” Yaxşı fürsət tapıb İmam Baqir əleyhissəlamı məğlubiyyətin iki addımlığında durduğunu güman edən Hişam israr edib ona and verdi. Eyni zamanda Bəni-Üməyyə böyüklərindən birinə işarə etdi ki öz ox-kamanını İmam Baqir əleyhissəlama versin. İmam əlini uzadıb kamanı tutdu bir ox qoyub yayı dartdı. Ox düz nişangahın ortasına sancıldı. Sonra ikinci oxu qoyub atdı ox birinci oxun ortasına batıb onu sındıraraq hədəfə sancıldı. Üçüncü ox da ikinci oxu sındırıb nişangaha sancıldı. Beləliklə, doqquz ox atdı və oxların hər biri özündən qabaqkı oxu sındırıb düz nişangahın ortasına sancıldı. Bu heyranedici hadisə hamını mat-məəttəl qoyub hamını o Həzrəti alqışlamağa məcbur etdi. Gümanı yanlış çıxan və planı puç olan Hişam bərk narahat olub özündən ixtiyarsız olaraq dedi: “Afərin sənə, ey Cə’fərin atası! Sən ərəb və əcəmin (qeyri-ərəbin) ox atanlarının ən üstünüsən. Bəs deyirdin qocalmışam?” Bu vaxt Hişam başını aşağı salıb bir qədər fikrə getdi. Sonra İmam Baqir (əleyhissəlam) və oğlu İmam Sadiq əleyhissəlamı öz yanında xüsusi yerdə otuzdurub onlarla çox hörmətlə davrandı. Daha sonra üzünü İmam əleyhissəlama tutub soruşdu: “Qüreyş sənin sayəndə bütün ərəb və əcəmə ağalıq etməyə layiqdir. Belə ox atmağı kim sənə öyrətmiş və bunu nə vaxta öyrənmisən?” İmam Baqir (əleyhissəlam) buyurdu: “Özün bilirsən ki Mədinə camaatı bu işə adət edib mən də cavanlıqda bir müddət bu işlə məşğul olmuş sonra isə tərk etmişəm. Bu gün sən israr etdiyin üçün qəbul etdim.” Hişam dedi: “Cə’fər (İmam Sadiq (əleyhissəlam)) də ox atmaqda sənin kimi məharətlidir?” İmam Baqir (əleyhissəlam) buyurdu: “Bu gün dininizi sizin üçün kamil etdim sizə olan ne’mətimi Məkkənin fəthi İslamın mövqeyinin möhkəmlənməsi cahiliyyət dövrünün bir sıra zərərli adətlərinin aradan qaldırılması və i.a tamamladım”⁶⁰ ayəsində buyurulmuş kamil din və tamamlanmış ne’mət bizik. Biz Peyğəmbər ailəsi (İmamət və rəhbərliyi) bir-birimizdən irs aparırıq və əsla yer üzü bu cür bir şəxsiyyətdən (İlahi hüccətdən) boş olmaz.”⁶¹

Məsihi yepiskopu ilə münazirə

Hişamın sarayının İmam Baqir əleyhissəlamın elmi əzəmətini nümayiş etdirmək üçün münasib yer olmadığına baxmayaraq, xoşbəxtlikdən o Həzrət üçün Şam şəhərini tərk etməzdən qabaq camaatın fikrini oyadıb öz elmi məqamını onlara göstərmək üçün çox yaxşı bir fürsət düşdü. İmam Baqir (əleyhissəlam) bu fürsətdən istifadə edib Şam əhalisinin fikrini tamamilə dəyişdi. Hadisə belə baş vermişdi: Hişamın İmam Baqir əleyhissəlama qarşı hörmətsizlik etməyə əlində bir bəhanəsi yox idi. Çarəsiz qalıb o Həzrətin Mədinəyə qayıtmasına razılıq verdi. Elə ki İmam Baqir (əleyhissəlam) öz əziz oğlu ilə saraydan çıxdı sarayla üzbəüz olan meydanın axırında yerə oturmuş böyük bir insan dəstəsi gördü. İmam onların nə üçün yığıldığını soruşduqda, ona dedilər ki bunlar xristian keşiş və rahibləridir. Öz adət-ən’ənələrinə uyğun olaraq ildə bir dəfə keçirilən böyük elmi məclislərinin başlanmasını elmi çətinliklərini həll etmək məqsədilə böyük yepiskopun gəlməsini gözləyirlər. İmam Baqir (əleyhissəlam) namə’lum şəxs şəklində camaatın arasına girib orada iştirak etdi. Bu xəbər dərhal Hişama çatdırıldı. Hişam bir neçə nəfər tə’yin edib onlara tapşırdı ki gedib yaxından o məclisdə iştirak etsinlər. Çox çəkmədi ki həddən artıq qocalıb əldən düşmüş yepiskop gəlib çox hörmət və ədəblə məclisin yuxarı başında oturdu. Sonra camaatı nəzərdən keçirdi. İmam Baqir əleyhissəlamın siması onu özünə cəlb etdiyi üçün üzünü İmam əleyhissəlama tutub soruşdu: “Biz xristianlardansan yoxsa müsəlmanlardansan?”

İmam Baqir (əleyhissəlam): “Müsəlmanlardanam.”

— Onların alimlərindənsən yoxsa nadanlarından?

— Nadanlardan deyiləm.

— Əvvəl mən sual edim yoxsa sən soruşursan?

— İstəyirsinizsə siz soruşun.

— Hansı əsasa görə siz müsəlmanlar iddia edirsiniz ki Cənnət əhli yeyib-içəcək ancaq onlardan ifrazat xaric olmayacaq? Bu məsələyə dair bu dünyada aşkar bir nümunə varmı?

— Bəli bu məsələnin aşkar nümunəsi ana bətnində olan uşaqdır. O anasının qarnında qidalanır ancaq ondan ifrazat xaric olmur.

— Təəccüblüdür! Bəs siz dediniz ki alimlərdən deyilsiniz?

— Mən belə demədim mən dedim ki nadanlardan deyiləm.

— Başqa bir sualım var.

— Buyurun!

— Hansı əsasa görə deyirsiniz ki Cənnət meyvələri azalmır və nə qədər istifadə etsən, yenə də olduğu kimi qalıb əskilmir? Dünyada olan şeylərdən buna dair bir nümunə qeyd edə bilərsinizmi?

— Bəli onun bu dünyada aşkar nümunəsi alovdur. Siz bir məş`əlin alovundan bir neçə məş`əl yandırsanız da, birinci məş`əlin alovu yenə də olduğu kimi qalacaq və ondan əsla əskilməyəcək.

Yepiskopun fikrinə gələn hər nə çətin sual var idisə, hamısını soruşdu və hamısı haqqında qaneedici cavab eşitdi. Özünü aciz görüb bərk hirsləndi və dedi: “Camaat dini mə’lumatı məndən çox olan bir adamı bura gətirmisiniz ki məni rüsvay edəsiniz? Müsəlmanlar bilsinlər ki onların rəhbərləri bizdən üstün və biliklidirlər. And olsun Allaha daha sizinlə söhbət etməyəcəyəm. Əgər gələn ilədək sağ qalsam məni daha öz aranızda görməyəcəksiniz.” Bunu deyib yerindən qalxaraq kənara çıxdı.

Nalayiq bir töhmət

Bu hadisə qısa bir zamanda bütün Dəməşqə yayıldı Şam ərazisində şadlıq sevinc dalğası yarandı. Hişam İmam Baqir əleyhissəlamın xristianlarla elmi mübarizədə qalib gəlməsindən sevinmək əvəzinə o Həzrətin mə’nəvi nüfuzundan daha çox qorxuya düşdü. O Həzrətlə zahirdə dostluq edib ona hədiyyə çatdıraraq xəbər göndərdi ki elə həmin gün Dəməşqdən çıxsın. Eyni zamanda o Həzrətin ona elmi mübarizədə qalib gəlməsindən hirslənib çalışırdı ki ona xristian olmaq töhmətini atmaqla onun elmi və ictimai nüfuzunu aşağı salsın. Buna görə də, son dərəcə hörmətsizliklə özünün bə’zi valilərinə (o cümlədən Mədinə şəhərinin valisinə) yazdı: “Əbu Turabın oğlu Məhəmməd ibn Əli (əleyhissəlam) (İmam Baqir) öz oğlu ilə birlikdə mənim yanıma gəlmişdi. Onları Mədinəyə qaytararkən keşişlərin yanına gedib xristianlığı qəbul edərək məsihilərə qoşuldular. Onların mənə olan qohumluqlarına görə bu günahlarından keçdim. Elə ki onlar sizin şəhərə çatdılar camaata bildir ki mən onlara nifrət edirəm.” Ancaq Hişamın puça çevrilmiş sə’yləri həqiqəti örtmək üçün bir nəticə vermədi. Əvvəllər Hişamın təbliğatına uymuş yuxarıda adını qeyd etdiyimiz şəhərin (Mədinənin) əhalisi İmam Baqir əleyhissəlamdan İmamət sahəsində gördüyü nişanələr nəticəsində o Həzrətin həqiqi və əsl məqamından xəbərdar oldu. Beləliklə məcburiyyət və hədə-qorxu nəticəsində başlanmış səfər axırda səmərəli və parlaq səfərlərdən birinə çevrildi.⁶²

İmam Baqir (ə) və sıradan çıxmaqda olan dini mədəniyyətin təhlili

İmam Baqirin (ə) bütün həyatı əməvi sülaləsinin hökmranlıq dövrlərinə təsadüf etdiyindən onların siyasi hoqqa və şeytani kələkbazlıqlarından tamamilə agah idi. İmam (ə) yaxşı bilirdi ki, onların din və İslama heç bir e`tiqadı yoxdur və yalnız öz məqsədlərinə nail olmaq üçün din arxasında pərdələnirlər. Dinin rəhbərliyini üzərinə götürənlərin əksəriyyəti yaramaz, nadan adamlar idi ki, özlərini dinin nümayəndəsi kimi qələmə verirdilər. Həzrət bu məsələ ilə əlaqədar əməvilərə mənsub tanınmış Sə`dül Xeyirə (Sə`d ibn Əbdülməlik əməvi. Deyilənlərə görə guya İmamla rabitəsi yaxşı imiş) yazdığı geniş məktubunda din və İslamın mə`ruz qaldığı indiki vəziyyəti keçmiş ümmətlərlə müqayisəli şəkildə irəli çəkərək buyurur: “Allah-taala hər ümmətin başı üzərindən o vaxt öz asimani kitabının sayəsini çəkdi ki, onların özləri həmin kitaba arxa çevirdilər, düşmənlərini o vaxt onların üzərinə qaldırdı ki, özləri onlara tabe oldular. Belə ki, öz müqəddəs kitablarının zahiri kəlamını qorudular, onun qanun və hüdudlarını təhrif etdilər. Onlar İlahi hökmləri rəvayət edir, lakin onlara riayət etmirdilər. Aldanmış nadanlar isə dini ehkamların deyilməsini alqışlasalar da, həyatda onlara riayət olunmamasından təəssüflənirdilər...

Agah ol ki, o vaxt Allahın müqəddəs kitablarının əsil həqiqətlərini gizlədib onun ehkamlarını təhrif edən rahib, keşiş və onların bənzərləri bizim ümmətimizdə də peyda olublar. Belələrini yaxşı tanı ki, onlar Allahın kitabının kəlamını qoruyur, qayda-qanunlarını isə təhrif edirlər.”⁶³

Bəni Üməyyə sülaləsinin son dövrlərini yaşamış İmam Sadiq (ə) da sonralar bu məsələyə qayıdaraq deyirdi: “Onlar xalqın üzünə din və imanın tə`limini açıq qoydular, tağut və şirkin mahiyyətini onlardan gizlətdilər...”

İmam Baqir əleyhissəlamın münazirələri

İmam Baqir əleyhissəlamın İmaməti dövründə Mö’təzilə Xəvaric və Mürciə kimi siyasi və məzhəbi qurumlar fəaliyyət göstərirdilər. İmam Baqir (əleyhissəlam) bu firqə və qurumların batil əqidələri qarşısında yenilməz bir sədd olaraq onların başçıları ilə apardığı münazirələrdə onların əqidə və ideologiyasını “söküb-dağıdır” əqidələrinin batil olduğunu aşkar dəlillərlə sübut edirdi. İndi, nümunə üçün o Həzrətin Xəvaric firqəsinin başçılarından olan Nafis ibn Əzrəqlə söhbətini oxucuların nəzərinə çatdırırıq.

Bir gün Nafis İmam Baqir əleyhissəlamın hüzuruna gəlib halal-haram barədə bir neçə məsələ soruşdu. İmam (əleyhissəlam) onun suallarına cavab verib söhbəti əsnasında buyurdu: “Bu xaricilərə (dindən çıxmışlara) de ki nə üçün Əmirəl-mö’minindən ayrılmağı halal bildiniz? Halbuki, o vaxtadək onunla birlikdə vuruşur ona itaət etmək yolunda canınızı qurban verirdiniz və ona kömək etməyi Allaha yaxınlaşmaq üçün bir vasitə bilirdiniz.” İmam (əleyhissəlam) əlavə edib buyurdu: “Onlar deyəcəklər ki o Allahın dinində münsif tə’yin etdi. Onlara de ki Allah Öz Peyğəmbərinin şəriətində iki yerdə iki nəfəri mühakiməçi tə’yin etmişdir. Biri ərlə-arvad arasında olan ixtilaf zamanıdır ki buyurur: “Ey mö’minlər! Əgər ər-arvad arasında ixtilaf olacağından qorxsanız o zaman kişinin adamlarından bir nəfər və qadının adamlarından da bir nəfər münsif vasitəçi tə’yin edib onların yanına göndərin. Əgər onlar bu iki vasitəçi ər-arvadı barışdırmaq istəsə Allah da onların köməyi olar. Həqiqətən Allah hər şeyi biləndir hər şeydən xəbərdardır.”⁶⁴

İkincisi isə Sə’d ibn Məazın münsif (vasitəçi) olmasıdır. Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) onu özü ilə (müsəlmanlarla) Bəni-Qüreyzə tayfası arasında münsif tə’yin etdi o da Allahın hökmü əsasında hökm verdi.” İmam Baqir (əleyhissəlam) daha sonra əlavə edib buyurdu: “Bilmirsiniz ki Həzrət Əli (əleyhissəlam) münsiflər seçilməsini bu şərtlə qəbul etdi ki onlar Qur’an hökmünə əsasən hökm verib Qur’an hökmlərindən kənara çıxmasınlar? Üstəlik Əli (əleyhissəlam) şərt kəsdi ki əgər münsiflər Qur’an hökmünün əksinə hökm versələr bu hökm qəbul olunmayacaq. Camaat Əli əleyhissəlama deyəndə ki seçdiyin münsif sənin əleyhinə hökm verib buyurur: “Mən onu yox Allahın kitabını (Qur’anı) münsif seçmişdim. Necə olur ki xaricilər (dindən çıxmışlar) Qur’anın münsifliyini və Qur’anın əksinə verilən hökmün qəbul olunmadığını azğınlıq sayırlar ancaq öz bid’ət və böhtanlarını azğınlıq hesab etmirlər?” Nafis ibn Əzrəq bu sözləri eşitcək dedi: “And olsun Allaha ki bu sözləri nə eşitmişdim nə də fikrimə gəlmişdi haqq elə budur. İnşaallah.”⁶⁵

1 “Üsuli-kafi”, c. 1, sәh. 469; “İrşad”, Şeyx Müfid, sәh. 262; “E`lamül Vәra”, Tәbәrsi, sәh. 264.

2 Hәmin mәnbәlәr.

3 Əl-İrşad, sәh.261.

4 Bu iki nәfәr Peyğәmbәr (sәllәllahu әleyhi vә alih) şәxsәn görmәmiş lakin Peyğәmbәr (sәllәllahu әleyhi vә alih) sәhabәlәrini görmüşdülәr. Yә᾽ni tabeinlәrdәn idilәr.

5 Mәnaqibi Ali-Əbu Talib, c.4 sәh.195.

6 Əs-Sәvaiqül-mühriqә, sәh.201.

7 Tәzkirәtül-xәvas, sәh.337; Əl-Bidayәtu vәn-nihayә, c.9 sәh.311.

8 Ehticac, sәh.176.

9 İxtiyari-mә’rifәtir-rical, sәh.136-137.

10 Biharül-әnvar, c.46 sәh.226.

11 Əl-İrşad, sәh.262.

12 Tәzkirәtül-xәvass, sәh.337.

13 İspaniya yaxud müsәlmanların Avropada hakimiyyәti, sәh. 17-18.

14 Əl-Kamilu fit-tarix, c.5 sәh.11 vә 37.

15 Tarixi-sәdril-İslam vәd-dövlәtül-Əmәviyyә, sәh.197.

16 Müxtәsәri-tarixil-әrәb, sәh.125.

17 İslamın siyasi tarixi (Doktor İbrahim Hәsәn), c.1 sәh.401.

18 Mürucuz-zәhәb, c.3 sәh.175.

19 Mürucuz-zәhәb, c.3 sәh.183.

20 Tarixi-Yә’qubi, c.3 sәh.50.

21 Tarixül-xülәfa, sәh.232.

22 Əl-İmamәtu vәs-siyasәt, c.2 sәh.116.

23 Tarixül-xülәfa, sәh.232.

24 Əl-Əxbarut-tәval, sәh.331.

1 Şәrhi-Nәhcül-bәlağә (İbn Əbil Hәdid) c.3sәh.57.

25 “Nәhl” surәsi, ayә 90.

26 Əl-Kamilu fit-tarix, c.5 sәh.42.

27 Tarixi-Yә’qubi, c.3 sәh.50.

28 Əl-Xisal, 3-cü bölmә.

29 Tarixül-xülәfa, sәh.230.

30 Əqdül-fәrid, c.4 sәh.432.

31 Tәzkirәtül-huffaz, c.1 sәh.3.

32 Əzvaun әlәs-sünnәtil-Mühәmmәdiyyә, sәh.43.

33 Tәzkirәtül-huffaz, c.1 sәh.7.

34 Əzvaun әlәs-sünnәtil-Mühәmmәdiyyә, sәh.43.

35 Əl-Müstәdrәku әlәs-sәhihәyn, c.1 sәh.110.

36 Sünәni-ibn Macә, c.1 sәh.11.

37 Sünәni-ibn Macә, c.1 sәh.12.

38 Əbu Hüreyrә yalançı hәdis söylәmәk üzrә mәşhur olmuş bir şәxsdir.

39 Əs-Sünnәtu qәblәt-tәdvin, sәh.309.

40 Sәhihi-Buxari, c.2 sәh.6.

41 Elmül-hәdis vә dirayәtül-hәdis, sәh.30.

42 “Nәcm” surәsi, ayә 3-4.

43 “Hәşr” surәsi, ayә 7.

44 Əl-Mustәdrәku әlәs-sәhiheyn, c.1 sәh.104.

45 “Tәdribür-ravi”, Siyuti, c. 2, sәh. 62.

46 Əzvaun әlәs-sünnәtil-Mühәmmәdiyyә, sәh.43.

47 Müsnәdi-Əhmәd ibn Hәnbәl, c.3 sәh.12.

48 Ricali-Kәşşi, sәh.288.

49 Tәdribür-ravi fi-şәrhi-tәqribin-nәvav, c.2 sәh.61.

50 Bühusun fil-milәli vәn-nihәl, c.1 sәh.58-73.

51 Əl-İxtisas, sәh.201.

52 Müәllifüş-şiә fi sәdril islam, sәh.64.

53 Müәllifüş-şiә fi sәdril-İslam, sәh.36.

54 Tarixül-xülәfa, sәh.246.

55 Mürciә bir mәzhәb adıdır. Bu mәzhәbin әqidәsinә görә qeyri-İslami işlәr vә günahlar imanla zidd deyil.

56 Əl-İmamәtu vәs-siyasәt, c.2 sәh.125.

57 Tarixi-Yә’qubi, c.3 sәh.70.

58 Mürucuz-zәhәb, c.3 sәh.205.

59 Seyyid Əmir Əli, sәh.129.

60 “Maidә” surәsi, ayә 3.

61 Dәlailül-imamәt, sәh.105.

62 Dәlailül-imamәt, sәh.105-107.

63 “Üsuli-kafi”, c. 2, sәh. 615; “Rövzәtül kafi”, sәh. 53-55.

64 “Nisa” surәsi, ayә 35.

65 Ehticac, c.2sәh.176.