Informatikaning axborotlashgan jamiyatdagi o'rni va ahamiyati

Savol va topshiriqlar

1. 
   Obyekt nima?
   
2. 
   Obyektlar to'plami nima? Obyekt nusxasi-chi?
   
3. 
   Kattalik deganda nimani tushunasiz?
   
4. 
   Obyekt bilan kattalik orasidagibog'liqlikni sharhlanj
   

Ma'lumotlar omborini boshqarish tizimlari
Shaxsiy kompyuterlar hisoblash texnikasi vositalarining yangi sinfini tashkil etadi. Ular axborotlarni qayta ishlashning yuqori kafolatlanishi, arzonligi, ixchamligi, turli amallarni bajara olishi. kam elektr quwatini sarflashi bilan ajralib turadi. Bu xususiyatlar kompyuterlar asosida keng vazifalarga mo'ljallangan avtomatlashgan ishchi joylari (AU)ni yaratish imkonini beradi.
Kompyuterda ma'lumotlar omborini hosil qilish va ular bilan ishlash uchun maxsus dasturlar yaratiladi. Keyingi yillarda chiqarilayotgan kompyuterlarda amai bajarish tezligining juda kattaligi (100 rnlrd/s) va uning xotirasi kengayganligi (40—60 Gb) katta imkoniyatlarga ega bo'lgan ma'lumotlar omborini yaratish imkonini
bermoqda.
Kompyuterda ma'lumotlar ombonm yaratish va um ishlatishm belgilovchi ikkita omil mavjud: birinchi omil - qanday mazmunga sga bo'lgan ma'lumotlar (ya'ni ularni tashkillashtirish) va ikkinchisi — yig'ilgan ma'lumotlardan qanday foydalanish keraldigidir. Masalan, xodimlar ro'yxatini qayta ishlovchi turli xildagi dasturlar mavjud. Lekin bunday dasturlar biror kishining familiyasini izlash yoki u liaqda biror ma'lumotni topishga (ajratishga) qarab bir-biridan jiddiy farq qifadi. Bundan tashqari, har bir berilgan soha uchun o'zining dasturi ishlab chiqilishi kerak. Masalan, kimyoviy moddalar haqidagi ma'lumotlar ombori uchun mo'ljallangan dasturlar aviapassajirlar ro'yxatini qayta ishlash uchun umuman yaroqsizdir.
Ma'lumotlar omboridan foydalanishni tahlil qilish uchun quyi-dagi misolni ko'rib chiqamiz. Siz uchun kerak bo'lgan biror ma'lu-mot (hodisa yoki holat tahlili) berilgan darslikda yo'q deylik. O'qituv-3hining ko'rsatmasiga ko'ra, u falon muallifning kitobida mavjud va bu kitob siz o'qiyotgan ta'lim muassasasining kutubxonasida bor Do'lsin deylik. Kitobni izlab kutubxonaga borasiz (bu yerda kitob ma'lumotfar ombori sifatida namoyon bo'ladi). Lekin siz borgan paytdanoq kutubxona ma'muriyati kitobni (agar u kitob kutubxo-nada mavjud bo'lsa) sizga bermaydi. Siz avval ana shu kutubxona-dagi kitoblardan erkin foydalana olish imkoniyatiga ega bo'lishingiz kerak. Buning uchun esa, ma'muriyatda belgilangan tartibda ro'yxat-dan o'tishingiz kerak. Ro'yxatdan o'tganingizdan keyin sizga kutubxonadagi kitoblardan foydalanish imkoniyati beriladi. Xuddi 5huningdek, kompyuterdagi ma'lumotlar omboridan foydalanish uchun ham maxsus dasturiy vositalarning majmui — ma'lumotlar smbonni boshqarish tizimi yaratiladi.
Ma'lumotlar omboridan foydalanish uchun maxsus dasturlar yaratiladi va bunday dasturlar ma 'lumotlar omborini boshqarish tizi­mi deb ataladi.
Ma'lumotlar omborida axborotlar asosan matn va raqam ko'rini- shida saqlanadi.
Ma'lumotlar omborini boshqarish tizimi vazifasiga ma'lumotlar . omborini boshqarishning quyidagi xususiyatlari kirishi mumkin:
M'lumotlar omboriga kirish: foydalanuvchining talabiga javoban axborot turidan qat’I nazar unga qulay ko'rinishda javob berish.
Ma’lumotlarni modifikatsiyalash: berilgan axborotni foydala- nuvchi talabiga mos holda (texnik imkoniyatlari hisobga olingan holda) o’zgartirish,
• Ishonchlilik darajasi: quriimalar tasodifan to'xtatilganвda ma’lumotlar omborining qayta tiklanish qobiliyati.

• 
  Ma'Iumotlarni himoyalash: ma'lumotlar omboridan ruxsatsiz (sanksiyasiz) foydalanishning chekianganligi.
  
• 
  Ma'lumotlar omboridan tarmoqda foydalanish: ma'lumotlardan bir vaqtda bir necha kishining (bir-biriga xalaqit bermasdan) foydalanishi.
  

Ma’lumotlar turlari va tuzilishi
Kompyuterda qayta ushlanadigan ma’lumotlar o’z ichiga kundalik turmushda ishlatiladigan barcha axborotlarn oladi. Bunday ma’lumotlarning eng asosiylari sonli (raqamli) va belgili (matnli) axborotlar hisoblanadi. Shunday bo’lsa-da, axborotlar tizimini yaratuvchilar yana ikkita ma’lumot turi – sanalar va mantiqiy o’zgaruvchilardan xabardor bo’lishi lozim.
Ma'lumotlarning turlarini ko'rib chiqamiz
Belgili ma’lumotlar, Har qanday belgili ma'lumotning qiymati bo'lishi kerak. ixtiyoriy uzunlikdagi alifbo - raqamli belgilar majmuidan iborat
Bunday dasturlar ikki turga: integrallashgan (umumlashtirilgan( masalan, «5», «Vatan», «10+25», ...). Ma'Iumotlarni bunday ifodalash eng ko'p tarqalgan. Belgili ma'lumotning qiymati «1055»ga teng bo’lsa, mashina bu qiymatni osongina songa aylantirib olishi ham mumkin.
Ko'pgina tizimlarda belgili ma'lumotning uzunligi 255belgi bilan chegaralangan.
muammoli - yo'naltirilgan axborotlarni kiritishning qulayligi: chegaralangan. Lekin ishlab chiqarish texnologiyasining rivojlanishi axborotlar tizimi yaratuvchilariga keng imkoniyatlar ochib bermoqda. Hozirgi paytda ikki o'lchamli jadvallardan, ba'zi tizimlarda belgili
ma'lumot qiymati sifatida uzunligi 30 yoki 40 belgi bo'lgan biror turdagi fayl nomini yozish imkoniyatlari mavjud.
Bu nom orqali ixtiyoriy uzunlikdagi obyektning biografryasini
o'z ichiga olgan matnli fayl yoki obyektning fotosuratini ko'rsatuvchi grafik fayl ochish mumkin.
Ma'lumotlarni uch xil ko'rinishda ifodalash mumkin: iyerarxif; (shajaraviy), tarmoqii va relyatsion (jadvalli).
Bu turlarning har birini alohida ko'rib chiqamiz.