İnkilap tariHİ I. DÖnem ders notlari

B-TANZİMAT DÖNEMİ YENİLİKLERİ (1839 – 1876)

I.Abdülmecit, Londra’da büyük elçilik yapmış olan Mustafa Reşit Paşayı, Hariciye Nazırlığına getirip, Tanzimat Fermanını da Mustafa Reşit Paşaya hazırlattı.

1- Tanzimat Fermanı (1839) (Gülhane Hattı Hümayunu):
İlan edilme sebepleri ve amaçları:

1-Osmanlı Devletini çöküntüden kurtarmak.

2-Mısır sorununda İngiltere’nin desteğini alma düşüncesi.

3-Avrupa devletlerinin,azınlık haklarını bahane ederek devletin iç işlerine karışmasını önlemek.

4-Azınlıkların devlete bağlılığını artırmak.
Maddeleri:

1-Irk,dil,din ayrımı yapılmaksızın bütün halkın ırz,namus,mal ve can güvenliği devlet tarafından sağlanacaktır.

2-Herkesten geliri oranında vergi alınacak ve vergi toplama işlemlerinde adaletsizlik yapılmayacaktır.

3-Askere alma işlemleri belli bir düzene bağlanacak ve askerlik süresi sınırlanacaktır.

4-Herkes malına mülküne sahip olup,bunları çocuklarına miras bırakabilecektir.

5-Rüşvet ve iltimas kaldırılacaktır.

6-Herkes kanun önünde eşit sayılacaktır.

7-Mahkemeler herkese açık olacak,hiç kimse mahkeme edilmeden cezalandırılmayacaktır.
Tanzimat Fermanının Özellikleri Ve Önemi

1-Avrupa devletlerinin baskısıyla değil;II. Mahmut döneminde başlayan reformları devam ettirmek için yayınlanmıştır.

2-Padişahın iradesiyle yayınlanmıştır.”Magna Carta”da olduğu gibi hükümdara baskı yoktur.

3-Padişah kendi yetkilerini kendisi sınırlayıp; her gücün üzerinde bir yasa gücünün olduğunu kabul etmiştir.

4-Anayasacılığın ve demokratikleşmenin ilk adımı atılmıştır.

5-Hukuk kurallarına göre işleyen ilk mahkemelerin ortaya çıkışı hazırlanmıştır.

6-Askerlik vatan görevi haline getirilmiştir.

7-Ferman devletin sorumluluk ve kapsama alanını genişletmiştir.

8-Meşrutiyet dönemi aydınlarının yetişmesinde önemli rol oynamıştır.

9-Avrupa hukuk kuralları geçerli olmaya başlamıştır.

10-Batılılaşma süreci hızlanmıştır.

11-Mülkiyet hakkı devlet garantisi altına alınmıştır.

12-Fransız İhtilalinin benimsediği eşitlik ilkelerini Osmanlı da tanımıştır.

13-İlk defa Avrupa-i tarzda mahkemeler kurulmaya başlanmıştır.

14-Tanzimat fermanı; millet-i hakimenin (Müslümanlar ve Türkler) üstünlüğünü ortadan kaldırıyordu. Padişahın yetkilerinin millet idaresi değil; padişahın kendi idaresi sınırlıyordu.

15-Vatandaş hakları beyannamesi gibidir.

16-Batı kültürüne dayalıdır.

Tanzimat Fermanının Sonuçları:

1-Müslüman halk, beklentisiz olduğu için fermana bir anlam veremedi.

2-Azınlıklar fermandan tam olarak memnun olmadığı gibi, haklarının arttırılmasını da istedi.

3-Avrupalı devletlerce memnuniyetle karşılandı. Mısır sorunu için olumlu etki yaptı.

4-Müslümanlar, Müslim-Gayri Müslim eşitliğini kabul etmek istememişlerdir.

5-Avrupalı devletler Osmanlı’nın içişlerine karışmak için fırsat bul-muşlardır.

6-Avrupa hukukunun benimsenmesi hukuk birliğini bozmuştur.

7-Islahatçılar ile muhafazakarlar arasındaki ayrılık arttı.
Tanzimat Dönemi (1839-1876)’nin Bazı Özellikleri

1-Devlet dışarıda denge politikası izlerken; İçerde öz kültüründen uzaklaşarak; Avrupa kültürünün etkisinde yüzeysel yenilikler yapar. Düzeltme uğruna yanılgılara girilir.

2-Bu dönemde ticaret mahkemeleri kuruldu (1846)

3-Gelirlerin artması için damga pulu çıkarıldı.

4-1843’de askerlik müddeti 5 sene olarak kabul edildi.

5-Bu dönemde Hıristiyanların şahitliği kabul edildi.

6-Darülfünun (Üniversite) ve Galatasaray lisesi başta olmak üzere Avrupa tarzında pek çok okul açıldı.

7-Yabancı dille eğitim yapan okullar açıldı.

8-1858’de çıkarılan arazi kanunnamesi ile toprak, işleyenin mülkü sayıldı.

9-Yeni düzenlemelerin hukuki düzenlemeleri için Meclis-i Ali-i Tanzimat kuruldu.

10-Öğretmen yetiştirmek için 1848’de Darulmuallimin kuruldu.

2- Islahat Fermanı (1856)
Sebepler ve amaçlar:

1-Paris Antlaşmasında Avrupa devletlerinin desteğini almak.

2-Azınlıkların devlete bağlılığını artırmak.

3-Çöküşü durdurmak.

4-Paris Konferansında azınlık haklarına müdahale edilmesini önlemek.

5-Avrupa devletlerinin, Osmanlı Devletinin iç işlerine karışmasını önlemek.

6-Tanzimat Fermanının eksiklerini tamamlamak.
Maddeleri:

1-Azınlıklara din ve mezhep özgürlüğü tanınacaktır.

2-Azınlıklar kilise ve okul gibi müesseseler açabilecek ve bu müesseseleri tamir edebileceklerdir.

3-Vergiler herkesten gelirine göre alınacaktır.

4-Azınlıklar il meclislerine üye olabileceklerdir.

5-Gayri Müslimlere küçük düşürücü ifadeler kullanılmayacaktır.

6-Gayri Müslimler de devlet memuru olabileceklerdir.

7-Mahkemeler açık olarak yapılacak; azınlıklar mahkemelerde kendi dinlerine göre yemin edebilecektir.

8-Gayri Müslimlerin, şahitliği, Müslümanların şahitliğine denk olacaktır.

9-Hukuk kuralları azınlık dillerine tercüme edilecektir.

10-Karma mahkemeler yaygınlaşacaktır (üyeleri Müslim-Gayri Müslim).

11-Cizye kaldırılacaktır.

12-Azınlıklar banka ve şirket kurabileceklerdir.

13-Azınlıklar mülk edinebilecektir.

14-Azınlıklar askerlik hizmetine karşılık bedel ödeyecektir.
3- Islahat Fermanının Önemi ve Sonuçları
1-Azınlıklara daha fazla hak verildi (fakat Müslüman halkı ile kaynaşmaları sağlanamadı).

2-Azınlıkların zararlı çalışmaları arttı.

3-Müslüman halk devlete tepki gösterdi.

4-Fermanın Paris Antlaşmasına yansıtılması; Avrupa devletlerinin, Osmanlı’nın içişlerine karışmasına zemin hazırladı (amaçlananın tam tersi oldu).

5-Bu ferman Fransa’nın istekleri doğrultusunda hazırlandı.

6-Avrupalı devletler de tıpkı Rusya gibi, azınlık haklarını bahane ederek Osmanlı’nın içişlerine karışmak istiyordu ki buna zemin hazırladılar.

7-Mezhepler ve dinler arasındaki eşitsizliğe son verildi.

8-Bütün tebaa askerlik dâhil, devlet hizmetinde eşit kabul edildi.

9-Her millete okul açma hakkı tanındı.

10-Bu ferman büyük devletlerin Osmanlı üzerindeki baskısının bir sonucudur.

11-Dış kaynaklıdır.

12-Azınlık şirketleri ve bankalar; Avrupalıların Osmanlı’yı sömürmesi için yeni bir kapı açtı.

13-Açılması kararlaştırılan yabancı okullar ve azınlık okulları ulusçuluğu güçlendirdi.

14-Yabancılar bu fermana dayanarak, Osmanlı’nın değerli bölgelerini satın aldılar.

15-Bu ferman azınlıklar için anayasa niteliğindedir.
Bu Fermanın İlkleri:

1-Azınlıklara banka ve şirket kurma hakkı verildi.

2-Yabancı okulların açılması kararlaştırıldı.

3-Yabancılara askerlik yükümlülüğü ve bedel getirildi.

4-Yabancılara mal-mülk edinme hakkı verildi.

5-Tarım konusuna değinildi.

6-Cizye kaldırıldı.