Innovasion iqtisodiyotda xizmatlar bozorini rivojlantirish

INNOVASION IQTISODIYOTDA XIZMATLAR BOZORINI RIVOJLANTIRISH
Reja:
Kirish
1. Innovatsion mahsulotlar(xizmatlar) va innovatsion marketing bozorining xususiyatlari.
2. Innovatsion mahsulotlar(xizmatlar) bozoridagi iste’molchilarning asosiy guruhlari.
3. Innovatsion mahsulotni bozorga olib kirishda innovatsion mahsulotlar(xizmatlar) bozorini tahlil qilish.
4. Innovatsion mahsulotlar(xizmatlar) bozoridagi muvaffaqiyat omillari.
5. Innovatsion bozorda joylashishning o‘ziga xosligi.
6. Innovatsion mahsulotlar(xizmatlar)ni bozorga chiqarish strategiyasi.
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish
O‘zbekistonda innovatsion biznes muammolari asosan ilmiy-texnik tashkilotlar va innovatsion korxonalarda marketingning yetarli darajada rivojlanmaganligi bilan bog‘liq. Innovatsion kompaniyaning eng muhim muammolaridan biri bu yangi mahsulotlarni yaratishda marketingni qo‘llab-quvvatlashdir. Amaliy tajriba innovatsion mahsulotlarni bozorga olib chiqish xavfi yuqori ekanligini ko‘rsatadi. O‘rtacha hisobda yangi mahsulotlarning uchdan bir qismi muvafaqiyatsizlikka uchraydi va foyda o‘rniga faqat zarar keltiradi. Bozorga yangi mahsulotlarni joriy etishning o‘ziga xos xususiyatlari ham bozorning o‘ziga xos xususiyatlari bilan bog‘liq. Bozorga chiqarishdagi muvaffaqiyatsizliklar quyidagilar:

• sanoat mahsulotlarining 20-25%;
• shaxsiy tovarlarning 30-35%;
• mavjud assortimentni 27 foizga kengaytirish;
• tovar yangiliklarining 31%;
• yangi mahsulotlarning 46%.
Ko‘rib turganimizdek iste‘mol tovarlari bozori ancha xavfli bo‘lib, bu raqobatning yuqori darajasi va ushbu segmentdagi iste’molchilar xatti-harakatlarining o‘ziga xos xususiyatlari bilan izohlanadi (biz ularni quyida muhokama qilamiz). Yuqoridagi ko‘rsatkichlar bozorga prinsipial ravishda yangi mahsulotlarni kiritishda yuqori darajadagi xavfni namoyish etadi, bu esa ko‘pincha yutuqlar deb ataladigan yangiliklarga tegishli bo‘lishi mumkin. Yangi mahsulotlarning ishlamay qolish sabablari qatoriga odatda quyidagi omillar kiradi: bozorni yetarli darajada tahlil qilmaslik, mahsulotdagi nuqsonlar, samarali marketing faoliyatining yetishmasligi, haddan tashqari yuqori xarajatlar, raqobatchilarning harakatlari, mahsulotni bozorga olib chiqishda qo‘llab-quvvatlanmaslik, ishlab chiqarish muammolari. Innovatsion biznesning xatarlari va kompaniyadagi marketingni rivojlantirish darajasi o‘rtasidagi bog‘liqlik innovatsion loyihaning bosqichlarini ko‘rib chiqsagina, aniq ko‘rinib turadi. Quyida keltirilgan 14 bosqichdan 6 bosqich to‘g‘ridan-to‘g‘ri innovator, innovatsion kompaniya tomonidan olib boriladigan marketing faoliyati samaradorligi bilan bog‘liq
. • yangi g‘oyalarni izlash;
• bozorni dastlabki baholash;
• to‘g‘ri g‘oyalarni tanlash;
• mahsulotni dastlabki texnik baholash;
• bozorni batafsil o‘rganish;
• iqtisodiy tahlil (moliyaviy tahlil);
• yangi mahsulot konsepsiyasini ishlab chiqish (prototip ishlab chiqarish)’
• texnik mahsulotni sinovdan o‘tkazish;
• iste’molchilar tomonidan sinov;
• tajribali savdo; • uchuvchi ishlab chiqarish;
• iqtisodiy tahlil (moliyaviy ko‘rsatkichlarni aniqlash);
• ishlab chiqarishni boshlash;
• mahsulotni bozorga olib chiqish.
Boshqacha qilib aytganda yangi mahsulot uchun muvaffaqiyat omillari:
1) tovarlarning raqobatdosh tovarlarga nisbatan ustunligi (iste’molchilar tomonidan yaxshiroq idrok etishga yordam beradigan o‘ziga xos xususiyatlar);
2) kompaniyaning marketing bo‘yicha nou-xaulari (xaridorlarning xulq-atvori, yangi mahsulotlarni qabul qilish darajasi va potensial bozor hajmini tushunish);
3) patent yoki tijorat sirlari bilan himoyalangan texnologik nou-xaularning mavjudligi.
Ko‘rib turganimizdek, texnologik ustunlikning o‘zi tijorat muvaffaqiyatini ta’minlay olmaydi. Ertami-kechmi har qanday novator yoki innovatsion kompaniya marketing omillari haqida o‘ylashi kerak. Innovatsion mahsulotlar yuqori texnologiyalar va ilmiytexnik mahsulotlar uchun o‘ziga xos bozorni tashkil etadi. Uning an’anaviy tovarlar bozori bilan taqqoslaganda o‘ziga xos xususiyatlari xilma-xil bo‘lib, sotuvchi va xaridor o‘rtasidagi munosabatlarning barcha jabhalariga ta’sir qiladi. Shunga muvofiq ularni kompaniyaning marketing siyosatida aks ettirishni talab qiladi. Ushbu bozorning xususiyatlari orasida quyidagilar mavjud:
1) mahsulotning o‘ziga xos xususiyatlari (o‘ziga xosligi, ba’zida texnologik murakkabligi, birinchi bosqichda uni ishlab chiqarish uchun yuqori xarajatlar);
2) kompaniya uchun bozorning yangiligi (ayniqsa boshlang‘ich bosqichida kichik innovatsion kompaniya uchun);
3) bozor uchun noma’lum mahsulot ( ba’zan ishlab chiqaruvchi);
4) iste’molchilar xulq-atvorining oldindan aytib bo‘lmaydiganligi;
5) talabning narxga egiluvchanligi, pastligi, uchun narx siyosatining savdo hajmiga ta’sirining cheklanganligi;
6) kichik bozor hajmi (yuqori texnologiyali sanoat mahsulotlari uchun);
7) dastlabki bosqichlarda to‘g‘ridan-to‘g‘ri raqobatchilar yetishmasligi (intellektual mulk monopoliyasi tufayli);
8) ishlab chiqilgan PR siyosati bilan kompaniya xodimlarining nazariy sohadagi yutuqlari iste’molchilar orasida kompaniyaning reytingini sezilarli darajada oshirish mumkinligi;
9) innovatsion mahsulotlar sotuvining iste’molchilar innovatsion salohiyatining darajasiga bog‘liqligi(ko‘plab kashshof innovatsiyalarni sotish bozorlarining umumiy texnologik qoloqligi sababli sotish qiyin).