Innovasion iqtisodiyotda xizmatlar bozorini rivojlantirish

1. Innovatsion mahsulotlar (xizmatlar) va innovatsion marketing bozorining xususiyatlari
Bozorga innovatsion, notanish mahsulotlarni kiritish muammolari birinchi navbatda xaridorlarning kutilmagan javoblari xavfi bilan bog‘liq. Bu har qanday sohada ishlaydigan kompaniyalar uchun odatiy holdir, ammo mahsulotni yangilash darajasi ayniqsa yuqori texnologik bozor uchun bu ayniqsa ahamiyatli. Innovatsion mahsulot iste’molchini kerakli tayyorgarliksiz, ushbu mahsulotni bozorga olib chiqish uchun puxta o‘ylangan strategiyasiz ishlamay qolishi mumkin. Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, innovatsion bozorning o‘ziga xos xususiyatlari innovatsion marketingning xususiyatlarini belgilaydi, bu quyidagilarda namoyon bo‘ladi:
1. Bir vaqtning o‘zida bir nechta sanoat tarmoqlarida potensial iste’molchilarni izlash va o‘rganish zarurati. Ko‘pincha ilmiy-texnik rivojlanish natijalari tarmoqlararo xarakterga ega.
2. Innovatsion mahsulotlarni sotish uzoq va izchil reklama kompaniyasini o‘z ichiga oladi, chunki xaridor yetuk bo‘lishi mumkin. Reklama kompaniyasi yangilikning mazmuni va foydasini batafsil tushuntirib berishi kerak, aks holda u ushbu mahsulotni sota olmaydi, chunki xaridor mahsulot bilan tanish emas.
3. Innovatsion mahsulotlar nafaqat yangi ehtiyojlarni yoki eski ehtiyojlarni sifat jihatidan yangi tarzda qondiribgina qolmay, balki mavjud analoglar va almashtirishlar bilan taqqoslaganda iste’molchilar uchun tushunarli bo‘lgan qo‘shimcha imtiyozlarni ham berishi kerak.
4. B2B bozorida murakkab ilmiy va texnik mahsulotlarni ilgari surishda tajribali, “kollektiv” deb nomlangan iste’molchiga e’tibor qaratish lozim (sotib olish markazi tarkibiga turli bo‘limlarning xodimlari kirishi mumkin - sotib olishdan ishlab chiqarishga qadar).
5. Innovatsion mahsulotlarni sotish uzoq muzokaralarni talab qiladi, chunki ishlab chiqarish bozorlarida ham, iste’mol bozorlarida ham yuqori texnologiyali tovarlar oldindan tanlangan tovarlar hisoblanadi. Shuning uchun sotib olish ko‘plab taqqoslash va ekspertlar bilan munozaralar jarayonida amalga oshiriladi.
6. Ko‘pincha innovatsion mahsulotlarning texnik murakkabligi yaxshi sotishdan keyingi xizmatni tashkil qilishni nazarda tutadi. Boshqacha qilib aytganda xizmatsiz yangi mahsulot uchun tijorat muvaffaqiyati bo‘lmaydi. Masalan, Gibrid avtoulovlarning bozorga chiqarilishini misol qilib keltirish mumkin. Ularning tarqalishini nafaqat narxi, balki xizmat ko‘rsatish infratuzilmasining birinchi bosqichida yetarli darajada rivojlanmaganligi bilan cheklab qo‘ygan.
7. Innovatsion kompaniya imidjiga uning xodimlarining fundamental tadqiqotlari natijalari sezilarli darajada ta’sir qiladi. Shuning uchun uni PR-kampaniyalarda qo‘llash mumkin. Bundan tashqari, konferensiyalar, ilmiy forumlar va professional hamjamiyatning boshqa aloqa turlari innovatsion biznes uchun marketing kommunikatsiya kanallari bo‘lib xizmat qilishi mumkin.
8. Innovatsion mahsulotning murakkabligi yaxlit mahsulotni shakllantirish uchun alohida zarur shart-sharoitlarni yaratadi, bu yerda uning barcha haqiqiy va potensial foydalari kompleksda ko‘rib chiqiladi. Yuqoridagi barcha omillar marketing kompleksining innovatsion sektor kompaniyalari uchun muhimligini isbotlaydi. Ushbu kompaniyalarning aksariyati kichik va o‘rta korxonalar deb tasniflanishi kerak. Shuning uchun ularning asosiy xususiyatlari kompaniyaning kichik hajmi (shu jumladan ishchilar soni) va cheklangan resurslardir. Shu munosabat bilan marketing yuqorida aytib o‘tilganidek, o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Marketingning ko‘plab ta’riflari mavjud, ammo innovatsion biznes uchun eng mos keladigan narsa bu kichik biznes uchun marketing qo‘llanmasida berilgan ta’rif . Marketing mahsulotni ishlab chiqaruvchidan to to‘g‘ri iste’molchiga kerakli narxda, kerakli joyda, kerakli vaqtda va iste’molchi bilan to‘g‘ri aloqa vositasida targ‘ib qilish orqali iste’molchining ehtiyojlarini qondirishning barcha funksiyalarini o‘z ichiga oladi.
6 Bu holatda biz vaziyatga mos deyishimiz yoki V.Dahlning “Izohli lug‘ati”da aytilganidek, to‘g‘ri qoidalar bilan kelishilgan, ularga asoslangan, ularga javob beradigan yoki qoidalar asosida tuzilgan. Boshqacha qilib aytganda, oltita “o‘ng”ni birlashtirish mijozlar ehtiyojini qondirish va muvaffaqiyatli samarali marketingga olib keladi. Marketing quyidagi vazifalarni hal qilishi kerak:
• yangi tovar va xizmatlari iste’molchilarining haqiqiy ehtiyojlarini aniqlash; • bozorga kerakli mahsulotni, kerakli narxda, kerakli joyda, o‘z vaqtida olib kelib, ushbu ehtiyojlarni qondirish;
• to‘g‘ri kanallardan foydalangan holda reklama kampaniyasidan foydalanib, iste’molchini yangi mahsulot to‘g‘risida xabardor qilish. Barcha qoidalarning bajarilishi tadbirkordan marketing tenglamasini yechish uchun barcha shartlarni sinchkovlik bilan bajarishni talab qiladi.
• mahsulot iste’molchi ehtiyojlarini qondirishi kerak;
• narx iste’molchining xohishiga va ushbu istakni qondirish qobiliyatiga mos kelishi kerak;
• joylashuv xaridorga mahsulotni qabul qilishda qulayligi uchun mos bo‘lishi kerak;
• vaqt iste’molchining ushbu mahsulotga ehtiyoji bo‘lgan vaqtga to‘g‘ri kelishi kerak;
• aloqa kanallari iste’molchining ma’lumotni ko‘rish, tushunish va idrok etish qobiliyatiga mos kelishi kerak.