6-CI DƏRS: MƏNTİQİN MÖVZUSU
Hər bir elmin mövzusunu bu elmdə haqqında bəhs olunan məsələlər təşkil edir. Məntiqin mövzusu tərif və dəlildir. Əslində bütün elmlər özünə aid olan şeylərə tərif vermək və müəyyən qanunları isbat etməklə məşğuldur. Məsələn, fizikada enerjiyə tərif verilir və onun etməməsi qanunu sübut edilir. Amma məntiq elmi heç nəyə tərif vermir və heç nəyi də sübut etmir. Bu elm düzgün tərif verməyi və düzgün dəlil gətirməyi öyrədir.
İslam məntiqi iki hissədən ibarətdir: təsəvvür və təsdiq. Məsələn, tovuz quşunu ilk dəfə görən insan hiss edir ki, zehnində bu vaxtadək olmayan bir təsəvvür yaranır. Gördüyümüz quş məlum idi. Təsəvvürümüzdəki isə həmin məlumun surətidir. Demək, elm məlumların zehnimizdəki surətidir.
Zehn aldığı surəti ya təsdiq, ya da inkar etməlidir. Əgər zehn aldığı məlumatı doğru hesab edirsə, bu təsdiqdir.
Həm təsəvvür, həm də təsdiq iki cür ola bilər: zəruri və ya nəzəri. Alınan məlumatı düşünməyə ehtiyac yoxdursa, bu zəruridir. Məsələn, hiss olunan istiliyi düşünməyə ehtiyac yoxdur. Amma, məsələn, mələk və cini təsəvvürləri düşünmədən təsdiq oluna bilməz. Belə təsəvvürlər nəzəridir.
Dostları ilə paylaş: |
