Istanbul Üniversitesi Matbaası

YAŞAMIN BAŞLANGICI VE SONU İLE İLGİLİ ETİK SORUNLAR
Doç. Dr. Yeşim Işıl Ülman
YAŞAMIN BAŞLANGICI
Giriş ve Amaç

Tıp etiği ve klinik etik açısından bakıldığında, ana rahmine düşme, gebelik, doğum, ölüm süreci içindeki çeşitli evrelerde tartışmalı durumlar söz konusu olabilmektedir. Yaş grubuna bağlı olarak farklılıklar gösteren bu sorunlarda tıp etiği açısından tartışmalar, özelikle, hastanın özerkliği ve yararı noktalarında odaklanmaktadır. Tıp teknolojisinin gelişmesiyle beraber, genetik hastalıkların doğum öncesi tanısı, yapay döllenme teknikleri, embriyo transferi ve benzeri teknikler toplumsal ve etik olarak tartışmaların daha da çeşitlenmesine yol açmıştır. Bu bölümde tıp etiğinin abortus, gebelik, üreme teknikleri konularına yaklaşımı konusunda temel bilgiler vermek amaçlanmaktadır.

Abortus

Abortus ile ilgili tıbbi bilgiler ve teknikler bu konuya ilişkin ahlaki değerler ile adeta iç içedir. Gerek fetüsün ahlaki yönden insan bireyi olarak tanımı gerek anne sağlığı gerekse kamu sağlığı açılarından tıbbi ve etik değerlendirmeler birbirini tamamlayıcı niteliktedir. Ancak abortus hakkında tıbbi bilgiler, fetüsün ahlaki kimliği, moral statüsü, ana karnındaki (prenatal) dönemde ne zaman tam olarak bir insan bireyi kabul edileceği sorusuna tam cevap verememektedir. Bu konuda ahlaki, toplumsal, hukuki, etik, felsefi, dini bakımdan konuya farklı yaklaşımlar söz konusudur. Bu yüzden de fetüsün ne zaman canlı olarak haklara sahip bir birey kabul edileceği ve abortusa ne aşamada izin verileceği konusunda farklı görüşler mevcuttur.

Tıbbi açıdan spontan abortus ya da halk arasındaki deyişiyle düşük, fetüs tek başına varlığını sürdüremeyecek kadarken (yaklaşık 24 gestasyonel hafta) gebeliğin sonlanmasıdır. Bu süreden sonra ise vaktinden önce doğum, ölü doğum terimleri kullanılmaktadır. Evre gözetilmeksizin gebeliğin tıbbi veya cerrahi yolla sonlandırılması ise abortus ya da küretaj olarak adlandırılmaktadır.

Fetüsün anne karnında ne zaman bir insan bireyi kabul edileceği meselesi uzun zamandır tıp etiğinin temel tartışma konularındandır. Amerikan Tıp Derneği (AMA), benimsediği Tıp Etiği İlkeleri içinde hekimlere, hukuk, yasalar ve İyi Hekimlik Kuralları dahilinde abortus uygulama hakkı verilmektedir. Kürtaj taraftarlarının neredeyse iki kampa ayrıldığı ABD Yüksek Mahkemesi’nin Roe Wade’a karşı (1971-1973) davasından sonra, hekimler, annenin yaşamının değerini fetüsün yaşama hakkının üstünde değerlendirmektedir. Gebeliğin geç dönemlerinde ise, sadece annenin hayatı, hamileliğin sürdürülmesi ile tehlikeye giriyorsa küretaj uygulama anlayışı yaygınlaşmaktadır. Ancak kürtaj yanlısı ve muhalifi görüşler çeşitlenerek artmaktadır.