Istanbul Üniversitesi Matbaası

CUMHURİYET DÖNEMİ TIBBI
Prof. Dr. Zuhal ÖZAYDIN
Milli Eğitim Bakanlığı müsteşarı Kemal Zaim Sunel’in, Şevket Süreyya Aydemir’i 1927 yılında Milli Eğitim Bakanlığı Teknik Öğretim Genel Müdür yardımcılığına atarken; "Hangi ülke, çocuklarına bizim ülkemiz kadar muhtaçtır? Hangi millet bizim kadar fakirdir? Öyle bir işin içine girdik ki, herkes dağarcığında ne varsa ortaya dökmelidir." sözleri Cumhuriyet’in dördüncü yılında Türkiye’nin ilerleme ve kalkınma yoluna hangi koşullarda girdiğini gösteriyor. Daha Kurtuluş Savaşı yıllarından itibaren eğitimden üretime, sağlıktan maliyeye Türkiye neredeydi? Bugün geldiğimiz yeri anlayabilmemiz için yalnız düşmanla değil tüm alanlarda imkansızlıklarla savaşılan gerçekten çok acıklı yılları bilmek gerekir.

Zaferle sonuçlanan Kurtuluş Savaşı, daha sonra girişilen yenilik ve büyük başarılarla dolu Cumhuriyet dönemi çalışmaları günümüz insanının inanmakta zorluk çekeceği imkansızlıklar içinde gerçekleştirildi. Ülke kalkınmasının her alanı için öncelikle kadrolara gereksinim vardır. Gerek Kurtuluş Savaşı sırasında girişilen çalışmalar gerek genç Cumhuriyet, eğitimli ve deneyimli kadrolardan yoksundu. Yoksul ve zaten az olan nüfusun yarıdan fazlası sıtma, trahom, verem, frengi gibi hastalıklardan kırılıyordu. Ülkenin sorunu sadece sağlık alanında da değildi. Türkiye iktisattan, ziraata, eğitimden sanayie bir ülkenin ilerlemesi için olmazsa olmaz kurumlarına sahip değildi. Bu yoksunluklar içinde amaç, hangi koşulda olursa olsun ülkenin öncelikle düşman istilasından kurtarılmasıydı. Bütün olumsuzluklara rağmen gerek düşmanla gerek kalkınma alanlarında yapılan savaşlarda elde edilen başarıların itici gücü ülkeye bağlılık ve sevgiydi.

İnsanın temel haklarından olan sağlıklı yaşama ve hastalandığında tedavi edilme hakkını kullanabilmesinin yasalarla güvence altına alınması genç Cumhuriyetin en önemli hedeflerindendi.

Cumhuriyet öncesi ülkemizin büyük sağlık sorunlarının sebepleri nelerdi? Büyük toprak kayıplarının yanı sıra kolera faciası ve yüz binlerce göçmenin aç ve açıkta Anadolu vilâyetleri ve İstanbul’a gelmelerine sebep olan Balkan Savaşı (1912-1913), bu Savaşın yaraları kapanmadan başlayan I. Dünya Savaşı (1914-1918) ve 1919-1922 yılları arasında süren Milli Mücadele, ülkeyi yalnız ekonomik açıdan değil sağlık açısından da çok zayıf düşürmüştü. Ülkenin sağlık sorunlarının çözümüne yönelik ilk adımlar Cumhuriyetten önce, Ankara hükümeti tarafından atıldı.