Iste’molchilar elektr qurilmalarini texnik ekspluatatsiya qilish qoidalari va iste’molchilar elektr qurilmalarini ekspluatatsiya qilishda xavfsizlik texnikasi qoidalarini tasdiqlash to‘G‘risida

12-bob. Elektr uzatish havo tarmoqlari
1-§. Tayanchlarda ishlash
173. Tayanchga chiqishga va unda ishlashga ruxsat faqat tayanchning, ayniqsa, uning asosi
mustahkamligiga ishonch hosil qilingandan keyingina berilishi mumkin. Tayanchni mustahkamlash uslubi va
zarurati ish bajaruvchi yoki javobgar rahbar tomonidan ish joyida aniqlanishi kerak.
174. Quyidagi brigada a’zolariga tayanchga ko‘tarilishga ruxsat etiladi:
elektr xavfsizligi bo‘yicha kamida III guruhga ega bo‘lganlarga tayanchning yuqorisigacha barcha turdagi
ishlarni bajarishga;
elektr xavfsizligi bo‘yicha kamida II guruhga ega bo‘lganlarga kuchlanish olinib amalga oshiriladigan
ishlarni, kuchlanish olinmasdan, kuchlanish ostida bo‘lgan tok o‘tkazuvchi qismlardan uzoqda amalga
oshiriladigan ishlarda esa pastki simlar sathiga kamida 2 metr qolgunga qadar ishlarni bajarishga;
I guruhga ega bo‘lganlarga barcha ko‘rinishdagi ishlarda erdan oyoqlarigacha 3 metrgacha ko‘tarilishga
ruxsat etiladi.
175. Shtirli izolyatorlar bilan jihozlangan burchak tayanchlarining ichki burchak tomonidan ko‘tarilish va
ishlash taqiqlanadi.
176. Tayanchning tik qismida ishlaganda shunday joylashish lozimki, bunda kuchlanish ostida bo‘lgan eng
yaqin turgan simlar e’tibordan chetda qolmasligi kerak.
177. Tayanchlarga ko‘tarilishda himoya kamarini stropi ustun orqasidan aylantirib o‘tkazib olinishi, temir
beton tayanchlarda esa tirnoqqa (lazga) mahkamlanishi zarur. Tayanchda ishlaganda himoya kamaridan
foydalangan holda ikkala tirnoqqa (lazga) tiralib ishlash kerak.
178. Zanjirlari gorizontal joylashgan ko‘p zanjirli HLda uning bitta zanjiridan kuchlanish olinib ishlashga
faqat ushbu zanjir tarafidan ruxsat etiladi. Kuchlanish ostida turgan zanjirlarni ushlab turuvchi travers
uchastkalariga o‘tish taqiqlanadi.
179. Zanjirlari bir-birining ustida joylashgan ko‘p zanjirli HLning o‘chirilgan zanjirida ishlashga faqat ushbu
zanjir kuchlanish ostida turgan boshqa zanjirlar ostida joylashgandagina ruxsat etiladi. Tayanchga faqat
o‘chirilgan zanjir tarafidan ko‘tarilishga ruxsat beriladi. O‘chirilgan zanjirdagi simlarni almashtirish va qayta
tortish taqiqlanadi.
180. 220 kV va undan yuqori kuchlanishli ko‘p zanjirli HL tayanchlarida bir zanjirdan kuchlanish olinib ishlar
bajarilganda, yer sathidan 2 — 3 metr balandlikda ustunlarning kuchlanish ostida qolgan zanjirlari tomonidan
qizil bayroqchalar o‘rnatilishi shart. Bayroqchalarni ish bajaruvchi, elektr xavfsizligi bo‘yicha kamida III guruhga
ega bo‘lgan brigada a’zosi bilan birgalikda o‘rnatishi kerak.
181. Tayanchda, izolatsiyalangan bo‘g‘ini bo‘lmagan teleskopik minorada yoki odamlarni ko‘tarish uchun
mo‘ljallangan boshqa mexanizmlarda turib ishlar bajarilganda, odamdan yoki u ishlatayotgan asboblar va
moslamadan kuchlanishi 1000 V gacha bo‘lgan HL, radiotranslatsiya, telemexanika simlarigacha bo‘lgan masofa
0,6 metrdan kam bo‘lmasligi shart. Agar ishlash paytida ko‘rsatilgan simlargacha ushbu masofani saqlashning
imkoni bo‘lmay, oraliqdagi masofa kamayishi xavfi tug‘ilsa, ular tarmoqdan o‘chiriladi va ish joyida erga ulanadi.
182. Kuchlanishi 1000 V gacha va undan yuqori HL bilan birga tayanchlarda tortilgan kuchlanishi 1000 V
gacha bo‘lgan HL simlarini almashtirish va qayta tortish ishlari faqat kuchlanishi 1000 V gacha va undan yuqori

---

barcha HL o‘chirilib, simlar ish joyida yoki ish uchastkasining ikki tomonida erga ulanganidan so‘ng bajarilishi
mumkin.
183. Tros va simlarni bir tarafga qarab tortishga mo‘ljallanmagan tayanchlarda shunday vaqtincha tortish
zarur bo‘lsa, tayanchlarning qulab tushishining oldini olish uchun ular mahkamlanishi shart.
184. Tayanchlarning detallari almashtirilayotganda, uning siljishi yoki qulab tushishi ehtimoli istisno etilgan
bo‘lishi zarur.
185. P va AP turidagi tayanchlarning bittalik yoki ikkitalik qo‘shimcha tirgaklarini almashtirishda, baravariga
tayanchning ikkala oyog‘i ostini kavlab olish taqiqlanadi.
Tirgaklarni o‘rnatishni tayanchning bir oyoqlisidan boshlash zarur va faqat undagi tirgaklar almashtirilib,
bandaj bilan mahkamlanganidan hamda erdagi tuproq zichlanganidan keyin tayanchning boshqa oyog‘idagi
tirgaklarni almashtirishga kirishish mumkin. Ikkitasi birlashtirilgan tirgaklarni navbatma-navbat almashtirish
kerak.
Tirgaklarni chiqarib olish yoki uni tushirish vaqtida handaqda turish man etiladi.
186. Tayanchlarni qulatish va o‘rnatish uslublari, og‘ishining oldini olish uchun ularni mahkamlash zarurati
va usullari javobgar rahbar tomonidan, u tayinlanmagan holda esa, naryad beruvchi shaxs tomonidan
belgilanadi.
187. Mexanik jihatdan mustahkamligi (yog‘ochning chirishi, betondagi darzlar va boshqalar) shubha
tug‘diradigan tayanchlardagi tros va tortqilarni mahkamlash zarurati paydo bo‘lganda, ushbu ishlar bevosita
tayanchga ko‘tarilish talab etilmagan holda, tayanch yoniga barpo etilgan maxsus mahkamlovchi qurilmalardan
yoki odamlarni ko‘tarish uchun mo‘ljallangan boshqa mexanizm, yoki teleskopik minoradan foydalanib bajarish
zarur.
Ko‘tarilgan tayanchdagi tros va tortqilarni faqat tayanch erga yoki poydevorga mahkamlangandan keyin
yechish mumkin.
188. Agar ilgakli tortqilar qo‘llanilgan bo‘lsa, ular himoya qulflari bilan jihozlangan bo‘lishi kerak.
189. Izolyatorlar shodalarida ishlaganda, quyidagi hollarda ular bo‘ylab harakatlanishga ruxsat etiladi:
bir zanjirli, shuningdek, ikki va undan ko‘p zanjirli ko‘tarib turuvchi shodalar bo‘ylab;
ikki va undan ko‘p zanjirdan tashkil topgan tortib turuvchi shodalar bo‘ylab.
Bir zanjirli tortib turuvchi shodalarda maxsus moslamalardan foydalanib, ular bo‘lmagan taqdirda esa,
shodalar ustiga yotib va tana holatini o‘rnashtirish uchun oyoqlarni traversga ilashtirgan holda ishlashga ruxsat
etiladi.
190. Ushlab turuvchi shodada ishlagan paytda himoya kamarining stropi traversga mahkamlanishi kerak.
Agar osma uzunligi yetarli bo‘lmasa, belga mahkamlangan ikkita xavfsizlik arqonidan foydalanish zarur. Bu holda
bitta arqon traversga bog‘lanadi, ikkinchisi esa oldindan traversning orqasidan o‘tkazilib brigada a’zolaridan biri
xavfsizlikni ta’minlash uchun zaruratga qarab uni asta-sekin tortib yoki bo‘shatib turadi.
191. Tortib turuvchi shodada ishlaganda, himoya kamarining osmasi traversga yoki ushbu maqsadlar uchun
mo‘ljallangan moslamaga mahkamlanishi zarur.
192. Ushlab turuvchi va tortib turuvchi ikki va undan ko‘p zanjirli shodalarda himoya kamarining stropini ish
bajarilmayotgan zanjirning biriga mahkamlashga ruxsat etiladi. Strop osmasini ish bajarilayotgan shodaga
mahkamlash taqiqlanadi.
193. Shodalarni bir-biridan ajralib ketishiga olib boruvchi nosozliklar aniqlanganda, ish to‘xtatilishi shart.
194. Simlarni, troslarni, izolyatorlarni traversga ko‘tarayotgan yoki tushirayotgan vaqtda yuk ko‘tarayotgan
traversda yoki tayanchning bu traversi ostidagi qismida turish man etiladi.
Yuk ko‘tarish sxemasini tanlash va ko‘taruvchi bloklarni joylashtirish shunday hisoblanishi kerakki, unda
tayanchga shikast yetkaziladigan kuch paydo bo‘lmasligi lozim.
195. Tayanchni bo‘yash paytida izolyator va simlarga bo‘yoq tegib ketmasligining oldini olish choralarini
ko‘rish (masalan, taglik qo‘llash) zarur.