İyun-2019 Mündəricat Giriş

Fəsil 2. Azərbaycan xarici ticarətinin iqtisadi və statistik təhlili

2.1 Aİ ölkələri ilə Azərbaycanın xarici ticarət dövriyyəsi, dinamikası və strukturu

Azərbaycanın müstəqilliyinin qazanması iqtisadiyyatın və xarici ticarətin artasına,həm qonqşu,həm də dünya ölkələri ilə ticarət əlaqələrinin inkişafına kömək etdi.Xarici ticarət əlaqələrini genişləndirmək və xarici ticarətin ölkə iqtisadiyyatının aparıcı sektorlarından birine çevrilməsi çerçivəsində tədbirlər alındı.Ölkənin coğrafi

mühiti,təbii ehtiyyatları,iqtisadi mövqeyi xarici ticarət əlaqələrinin inkişafına imkan

yaradırdı. Son illərdə, xüsusilə edilən böyük investisiyaların ardından Azərbaycan neft sektorundakı xarici neft şirkətlərinin, Avropa Birliyinin rolu ölkənin xarici ticarətində artmağa başladı. Bu tendensiya xüsusilə Bakı-Tiflis-Ceyhan boru kəmərinin istifadəyə verildikdən sonra fərqlənir.

Azərbaycanın iqtisadi qüdrətini göstərən digər bir məsələ ölkənin elektrik enerjisi sektorunda mühüm ixracat statusu daşımasına başlamasıdır. Yeni nəsil gücünün yaradılması və infrastruktur obyektlərinin genişləndirilməsi indi Azərbaycanı elektrik enerjisi ixrac edən ölkəyə çevirir. Ölkədən elektrik satışı həyata keçirilən və transferolunan ölkələr - Rusiya, İran, Gürcüstan və Türkiyə.

Aşağıdakı cədvəldə Avropa İttifaqı ölkələrinə neft və qaz ixracının həcmi göstərilir.

Neft	P/F	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017
	Planlaşdırılmış	68080	59000	621000	66000	66000	65700	67450
	Faktiki	57644	59048	62127	64960	63205	68317	69574

Cədvəldən aydın olur ki,neft ixracatı 2008,2009,2010,2012,2013,2014,2015,2016 və 2017-ci illərdə planlaşdırılmışa yaxın və ya ondan daha çox olmuşdur.

Qaz istehsalı , 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016,2017 və 2018-ci illərdə nəzərdə tutulan plandan daha çox yerinə yetirilmişdir. Yalnız 2008-ci ildə qaz hasilatı gözləniləndən aşağı idi. Bunun səbəbi 2008-ci maliyyə böhranıdır.

Son illərdəki maliyyə krizisi,son iki ildə neftin qiymətinin 3-4 dəfə aşağı düşməsi,manatın devalyvasiyası,milli iqtisadiyyatın inkişafında neftin faktorunun rolu və tənəzzül strateji yol xəritəsinin hazırlanmasını qaçılmaz etmişdir.Strateji yol xəritəsi,iqtisadi inkişafın faktorlarını, meyarlarını, hərəkətverici qüvvəsini, prinsiplərini, mexanizmlərini, həyata keçirilməsini, iqtisadi inkişaf xüsusiyyətinin qlobal açıqlığını təhrif edir.

Milli iqtisadiyyatın və əsas sektorları üzrə strateji yol xəritələri Azərbaycanda davamlı iqtisadi inkişafa əsaslanan iqtisadiyyatın rəqabətqabiliyyətliliyini, əhatə dairəsini və sosial rifahını təmin edəcəkdir. İnvestisiyaların cəlb edilməsi, azad rəqabət mühiti təmin edilməsini, bazar və insan kapitalının inkişafını, Azərbaycanın dünya iqtisadiyyatında öz mövqeyini gücləndirməsini və yüksək gəlirli ölkələr qrupuna daxil olmasını təmin edəcəkdir. Prezidentin 2016-cı il 16 mart tarixli, 1897 saylı "Milli iqtisadiyyatın və iqtisadiyyatın əsas sektorları üçün strateji yol xəritəsinin əsas istiqamətlərinin təsdiq edilməsi" və İqtisadiyyatın 11 sektorunda 12 Strateji Yol xəritəsi hazırlanmışdır: 6 dekabr 2016-cı il tarixli respublika prezidentinin fərmanı ilə; Azərbaycanın iqtisadi inkişaf strategiyası, eləcə də 2025-ci ilə qədər uzunmüddətli perspektiv inkişaf strategiyası yaradılmışdır. Strategiyaya əsasən yol xəritələri yaradılmışdır.

1. Milli iqtisadi perspektivlər;

2. Neft və qaz sənayesinin inkişafı (kimya məhsulları daxil olmaqla);

3. Kənd təsərrüfatı sənayesinin istehsalı və inkişafı;

4. pərakəndə istehsalların kiçik və orta müəssisələr səviyyəsində istehsal edilməsi;

5. İstehsalat və ağır sənayenin inkişafı;

6. ixtisaslaşdırılmış turizm sənayesinin inkişafı;

7. Logistika və ticarətin inkişafı;

8. Telekommunikasiya, informasiya texnologiyaları, kommunal (elektrik enerjisi, su, qaz) sənayesinin inkişafı.

9.Müəllif əmlakın davamlılığı

10.  Təlim və peşə təhsili

11.Maliyyə xidmətlərinin inkişafı

Milli İqtisadiyyat perspektivinin strateji yol xəritəsi 2025-ci ilə qədər olan müddət üçün uzunmüddətli bir vizyondan və 2025-ci ildən sonrakı dövr üçün 2020-ci ildəki iqtisadi inkişaf strategiyası və hərəkət planı vasitəsilə qısa, orta və uzun müddətli Strategik Yol xəritəsi yerli və beynəlxalq özəl sektor nümayəndələri də daxil olmaqla, iqtisadi inkişafa yardım edən bütün amillərin ünsiyyət və əməkdaşlıq imkanlarını təmin edəcəkdir. Dövlət investisiyaları katalizator rolunu oynayacaq və iqtisadi inkişaf lokomotivi özəl sektor olacaqdır.

Yol xəritəsi dəqiq prioritetləri müəyyən etdi və müəyyənləşdirməklə bu çox prioritetlər təkəlliyi qəbul etmir. Bununla yanaşı, orada əks olunan bir sıra vəzifələr, əksinə, inhisarçılıq imkanlarını məhdudlaşdıran və sənayenin özəl sektora kommersiya cəhətdən cəlbedici olmasını təmin edən şəbəkəni genişləndirmək və genişləndirməyə xidmət edir. Nəhayət, bu cəlbedicilik və bu sektorda kütləvi iştiraka səbəb ola biləcək müəyyən zəmanətlər mövcuddur.

Bu sənayenin inkişafında müxtəlif suallar kompleksi özünü göstərir: lojistik, vergitutma, yerli icra hakimiyyəti nümayəndəsi ilə əlaqələr, yerli "auditorların" işlərinin "milli" xüsusiyyətləri - müxtəlif xidmətlərin nümayəndələri, sahibkarların şəxsi keyfiyyətləri tur şirkətlərinin və tur obyektlərinin və s.

Turizmin təbiəti və keyfiyyətinin asılı olduğu müxtəlif faktorların bu cür sıx əlaqəsi sürətli nəticə əldə etməyə imkan vermədi. "Yol xəritəsi" yalnız bu obyektiv məsələləri aradan qaldırmağa xidmət edir.