Joba: Bahalaw formaları hám túrleri. Kriterya tiykarında bahalaw principlerı hám mexanizmi. Oqıwshılardıń bilim dárejesi hám ózlestiriw dárejesiniń Mámleket tálim standartlarına muwapıqlıǵın támiyinlew Bahalaw oqıwshın klasstan-klasqa ótkeriw ushın tiykar

Bahalaw oqıwshın klasstan-klasqa ótkeriw ushın tiykar boladı.
Oqıwshın keyingi klasqa ótkeriw unamlı baha alǵan táǵdirde ámelge asıriladı. Mektep pedagogika keńesi sheshimi menen oqıwshılar qaniqarsiz bahalar menen klasstan-klasqa ótkeriliwi múmkin.
Oqıwshı onıń ata-anası yamasa olar almastırıwshı shaxslar jıllıq bahodan narazı bolsa, oǵan mektep pedagogika keńesi tárepinen dúziletuǵın tiyisli pán komissiyasına (ata-analar yamasa olar almastırıwshı shaxslar qatnasıwında, eger olar sonı qálesalar) imtixan tapsırıw múmkinshiligi beriledi. Qayta imtixan tapsırıwǵa barlıq kóshiriw klasslarında (pitkeriw klassları bunnan tısqarı ) tek ámeldegi oqıw jılında oqıtılǵan pánler boyınsha ruxsat beriledi.
Oqıtıwshılar hám oqıwshılar ortasındaǵı bahalawǵa tiyisli bahsli jaǵdaylar Mektep pedagogika keńesi aǵzalarınan ibarat quramda bahsli máseleler komissiyası tárepinen sheshiledi.
Oqıwshılardıń oqıw jılı dawamında qadaǵalaw túrleri boyınsha alǵan balları hám de jıllıq (juwmaqlawshı ) bahaları tiykarında hár bir oqıw páninen jıllıq reyting kórsetkishi anıqlanadı :
Bunda oqıwshınıń jıllıq (juwmaqlawshı ) bahası :
“5” bolǵanda — 86, 90, 95 hám 100 reyting kórsetkish ballarınan biri;
“4” bolǵanda — 71, 75, 80 hám 85 reyting kórsetkish ballarınan biri;
“3” bolǵanda — 56, 60, 65 hám 70 reyting kórsetkish ballarınan biri qóyıladı.
Jıllıq reyting kórsetkish balları joqarıda belgilengen ballardan ibarat bolıp, onı belgilewde basqa nomerlerden paydalanilmaydi, minimal 55 ball bunnan tısqarı.
Eger oqıtıwshı oqıwshınıń jıllıq reyting kórsetkish balın 56 balldan kamligini tán alıw etse, ol halda oqıwshınıń jıllıq reyting balı minimal 55 ball etip belgilenedi.
Oqıwshınıń jıllıq reyting kórsetkish balların anıqlaw usılı oqıw páni ózgeshelikinen kelip shıqqan halda oqıtıwshı tárepinen belgilenedi.
Oqıwshılardıń qadaǵalaw túrleri boyınsha alǵan balları hám de shereklik (yarım jıllıq ) hám jıllıq (juwmaqlawshı ) bahaları, sonıń menen birge, jıllıq reyting kórsetkish balları klass jurnalına belgilengenler etiledi.
Oqıwshınıń shereklik (yarım jıllıq ), jıllıq (juwmaqlawshı ) bahaları hám jıllıq reyting kórsetkish balları onıń tabelida belgilengenler etiledi.
Kóbinese psixologiyalıq hám ásirese pedagogikalıq ádebiyatlarda " bahalaw" hám " baho" túsinikleri anıqlanadı. Usınıń menen birge, bul túsiniklerdi parıqlaw oqıtıwshılardıń bahalaw iskerliginiń psixologiyalıq, pedagogikalıq, didaktik hám tárbiyalıq táreplerin tereńrek ańǵarıw ushın oǵada zárúrli bolıp tabıladı.
Áwele, bahalaw - bul shaxs tárepinen ámelge asırilatuǵın bahalaw procesi, iskerligi (yamasa háreketi). Biziń shamalıq hám ulıwma hár qanday iskerligimiz bahalawǵa baylanıslı. Bahalawdıń anıqlıǵı hám tolıqlıǵı maqset tárepke hárekettiń ratsionalligini belgileydi.
Ekenin aytıw kerek, bahalaw funkciyaları tek tayarlıq dárejesin tastıyıqlaw menen sheklenmeydi. Bahalaw oqıtıwshın úyreniw, unamlı motivatsiya hám shaxsqa tásirin xoshametlewdiń eń nátiyjeli qurallarından biri bolıp tabıladı. Áyne ob'ektiv bahalaw tásiri astında mektep oqıwshılarında óz-ózin bahalaw, óz jetiskenliklerine sın kózqarastan munasábet qáliplesedi. Sol sebepli bahalawdıń áhmiyeti, onıń funkciyalarınıń túrli-tumanlıǵı mektep oqıwshılarınıń tálim iskerliginiń barlıq táreplerin sáwlelendiretuǵın hám olardıń identifikaciyasın támiyinleytuǵın kórsetkishlerdi izlewdi talap etedi. Sol kózqarastan qaraǵanda, bilim hám kónlikpelerdi bahalawdıń ámeldegi sisteması onıń diagnostik ma`nisi hám ob'ektivligini asırıw ushın qayta kórip shıǵıwdı talap etedi. Baha (ball ) bahalaw procesi, bahalaw iskerligi yamasa háreketi, olardıń shártli túrde rásmiy sawleleniwi nátiyjesi bolıp tabıladı. Psixologiyalıq kózqarastan, bahalaw hám bahoni anıqlaw, onıń nátiyjesi menen mashqalanı sheshiw procesin anıqlaw menen teńdey boladı. Bahalaw tiykarında belgi onıń rásmiy logikalıq nátiyjesi retinde kórinisi múmkin. Biraq, bunnan tısqarı, baha - bul sıylıq hám jaza qásiyetlerin birlestirgen pedagogikalıq xoshametlew: jaqsı baha - sıylıq, jaman baha - jaza.
Bahalaw ádetde mektep oqıwshılarınıń ámeldegi bilimleri hám olar kórsetken ilmiy tájriybe hám kónlikpelerge baylanıslı. Bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi birinshi náwbette oqıtıwshı ushın da, oqıwshı ushın da olardı jetilistiriw, tereńlestiriw, oydinlashtirish jolların belgilew ushın bahalaw kerek. Usınıń menen birgelikte oqıwshı tárepinen oqıtıwshına berilgen baha bul oqıwshı hám oqıtıwshınıń islew nátiyjelililik kelesheklerin sáwlelendiriwi zárúrli bolıp tabıladı, bul mudamı da oqıtıwshılardıń ózi tárepinen ámelge asırilmaydi, olar bul belgin oqıwshılardıń iskerligin bahalaw dep biladilar. Kóplegen mámleketlerde oqıwshılardıń bahaları tálim natiyjeliligin bahalaw ushın tiykar bolıp, tálim sapasınıń zárúrli parametrlerinen biri esaplanadı.
Izertlewshilerdińdiń atap ótiwishe, oqıtıwshınıń qoyǵan bahası oqıwshında haqıyqattan da sol bahoga razı bolǵandaǵana paydalı tárbiyalıq nátiyjege alıp keledi. Jaqsı islep atirǵan mektep oqıwshıları ushın ózleriniń bahaları menen oqıtıwshı tárepinen berilgen bahalardıń kútilmegen jaǵdaylıǵı 46% jaǵdaylarda boladı. hám óz ústinde islemeytuǵın oqıwshılar arasında - 11% jaǵdaylarda uyqas kelerkan. Eger oqıwshılar oqıtıwshılar talapların túsinselar, bahalawdıń tárbiyalıq nátiyjesi talay joqarı bolıwı anıq.
Oqıwshınıń alǵan bilim hám túsinigin bahalawdıń túrli usılları ámeldegi bolıp, rásmiy hám rásmiy bolmaǵan bahalaw bolıp tabıladı. Rásmiy bahalawda testler, viktorinalar hám joybarlar bar. Oqıwshılar bul bahalarǵa aldınan tayarlanıwları hám xatto oqıwshılardıń bilim hám qábiletlerin bahalaw talapların aldınan jónelisler menen tanıstırıp ótiledi.
Rásmiy bolmaǵan bahalaw ádetiy, baqlawlarǵa tiykarlanǵan qurallar bolıp tabıladı.
Bul bahalaw oqıtıwshına oqıwshılardıń bilim dárejesin anıqlaw hám ámeldegi boslıqların ámeldegi bolǵan jaylardı anıqlawǵa múmkinshilik beredi. Rásmiy bolmaǵan bahalaw oqıtıwshılarǵa oqıwshılardıń kúshli hám hálsiz táreplerin anıqlawǵa járdem beredi hám kelesindegi sabaqlardı tuwrı joybarlawda járdem beredi.
Klassta rásmiy bolmaǵan bahalaw zárúrli áhmiyetke iye boladı, sebebi olardaǵı potencial múmkinshiliklerin anıqlawǵa járdem beredi hám oqıwshılardıń rásmiy bahalaw boyınsha túsiniklerdi kórinetuǵın etiwi ushın sabaqlardı tuwrı shólkemlestiriwge múmkinshilik beredi.
Dóretiwshilik rásmiy bolmaǵan bahalawǵa bir neshe mısal kórip ótsek.
Gúzetiw.
Gúzetiw - hár qanday rásmiy bolmaǵan bahalawdıń ózegi bolıp tabıladı, usınıń menen birge bólek ǵárezsiz usıl bolıp tabıladı. Oqıwshıńızdı kún dawamında kuzating. Onıń qızıǵıwshılıqları hám umtılıwları, múmkinshilik hám qábiletleri ızleng. Bul sezimlerdi júzege keltiretuǵın tapsırma hám wazıypalar haqqında esletpe jazıń.
Oqıwshılardıń jumısın xronologik tártipte kórsetip belgilep barıń, tómen hám rawajlanay táreplerin anıqlań. Geyde siz házirgi jumıstı aldınǵı úlgilerge salıstırıp bo'lmaguningizcha, oqıwshınıń qanshellilik rawajlanǵanlıǵın sezbeysiz.
Oqıwshına qandayda bir bir fizikalıq formulanıń ańlatpasın jazıp, formula atı hám tariypi, shamalar atı, ólshew birliklerin berip, sol maǵlıwmattı hár sherekte bir ret sorap, onıń bilim dárejesin gúzetip barıwıńız múmkin boladı.
Awızsha prezentaciyalar.
Biz ádetde awızsha prezentaciyalardı rásmiy bahalaw túri dep oylaymiz, biraq olar iybeliy rásmiy bolmaǵan bahalaw quralı bolıwı múmkin. Bir-eki minutaǵa taymerni ornatıń hám oqıwshınan málim bir tema haqqında úyrenip alǵan zatların aytıp beriwin so'rang.
Mısal ushın, temada keltirilgen qaǵıyda (tariypi) ni formula arqalı ańlatpalap, oqıwshınan formulanı bolsa sabaqlıqtaǵı qaǵıyda menen sózbe-sóz tariyplab beriwin soranıwıńız múmkin.
Qaǵazlı sharikler
Oqıwshılar taza betalar tarqatıladı hám birden sorawlar jazıwları soraladı. Sorawlar jazılgach qaǵazlar domalaqlanadı hám aralastırıladı. Keyin barlıq oqıwshılarlar qaǵaz shariklerden birin alıp, sorawdı dawıs shıǵarıp oqıydı hám juwap berediler.
Bul usıl oqıwshılardıń temanı oqıw hám úyreniw degi bilimlerin tekseriw ushın áp-áneydey usıl esaplanadı.
Tórt múyesh
Tórt múyesh - oqıwshılardı pikirlewge úndewshi ájayıp usıl bolıp tabıladı. Bólme, hár bir múyeshine at jazılǵan qaǵazlar jabıwtırıladı, mısalı, anıq tuwrı, tuwrı, nadurıs, anıq nadurıs, yamasa A, B, C hám D ni jazıń. Talqılaw ushın tayarlab qoyılǵan sorawdı oqiń hám oqıwshılar ózleriniń pikirleri boyınsha xananıń múyeshin iyeleydiler. Múyeshlerde jıynalǵan gruppa aǵzaları birgelikte óz pikirlerin talqılawları ushın waqıt beriń, belgilengen waqıt tawsılǵannan keyin juwaplardı tıńlań.
Kórsetiw
Temanı jaqtılandıriw ushın kerek bolatuǵın ásbaplardı jıyıng. Oqıwshılarǵa hár birin kórsetip, processni túsindirisleri ushın múmkinshilik beriń. Eger olar ólshew ásbapları haqqında bilejaq bolsa, bólimlerin kórsetip, hár birewiniń wazıypası ne ekenligin túsintirip beriń.
Sızılmalar
Sızıw dóretiwshilik, kórkem yamasa ilimiy uyreniwshiler ushın ózleri úyrengen obiektti ańlatıwdıń ájayıp usılı. Olar bir processtiń basqıshların sızıw yamasa tariyxıy hádiyseni súwretlew yamasa ricar zirhining bólimlerin sızıw hám etiketlashlari múmkin.
Crossword jumbaqları
Krossvord jumbaqlı, qızıqlı rásmiy bolmaǵan bahalaw quralı esaplanadı. Tema maydanınan sózler yamasa xarakteristikalardı isletip, jumbaq jaratıwshısı menen jumbaq jaratıw. Tuwrı juwaplar tuwrı orınlanǵan jumbaqqa alıp keledi.
Oqiwshılar -studentler bilimin sınap kóriw hám bahalawda qanday usıldı tańlaw, ótilip atırǵan pán, qoyılǵan maqset, oqıtıwshınıń tańlawı sıyaqlılarǵa baylanıslı.
Sabaq processinde metodlardı qóllaw boyınsha ámeldegi hám aralıq qadaǵalaw ballar qanday belgileniwi hám olardı temaǵa ajıratılǵan waqıt hám balldan kelip shıǵıp qanday maslastırıwdı kórip shıqqanmız. Mısalı, ámeliyat sabaǵın modellestiriwshi oyın metodın qollap ótildi, deylik, eń joqarı ball 10 bolsın. eger maksimal ball 5 bolsa, 9—10 ball, 7—8 ball bolǵanı 4 hám taǵı basqa tárzde maslastırıp baha qoyıp shıǵamız. Aralıq bahalaw da metodlar boyınsha bólek bahalaw názerde tutılǵan bolsa, sonday maslastırıladı.
Keń qollanılatuǵın qadaǵalaw usıllarınan awızsha metodlar bolıp tabıladı. Awızsha qadaǵalawdıń abzallıqlarına jeke munasábet, oqıtıwshınıń oqıwshı -student menen janlı baylanısi, onıń pikirlerin sóylew formasında ańlatıwǵa shınıǵıw etdiriw, bilimlami jáne de chu- qurroq tekseriw maqsetinde pedagog tárepinen qosımsha soraw­lar beriw múmkinshilikleri kiredi. Bunda student menen janlı baylanıs alıp barıladı. Oquvchi-student óz pikirin bólesiw, basqalar - dıń noqatyi názerin analiz qılıw ushın úlken múmkinshilikke iye. Pedagog tárepinen qoyılǵan sorawǵa awızsha juwap beriwge tayarlanıw mudami studenttiń aktiv pikirlewi menen baylanısqan.
oqıwshı-studentler bilimin bahalawda testler zárúrli orın tutadı. Testlerdi juwmaqlawshı qadaǵalaw den tısqarı temanı baslawdan awal da, ámeldegi hám aralıq qadaǵalawda da qóllaw múmkin.
Tema boyınsha sabaq ótiwden aldın qollanılǵan pre-testler studentler dıqqatın sol test degi tiykarǵı qátelerge, úyrenilip atırǵan kategoriyalaiga qaratıw imkaniyatın beredi. Pre-testte oǵan tanıs bolmaǵan ideya, túsinik, geyde bólek sóz menen to'qnash kelip, ulami ǵárezsiz úyreniwge háreket etedi. Olar studentti ózbetinshe islewge odaydı, jollanba beredi.

Testler studentler bilimin tez tekseriw imkaniyatın beredi. Bul ásirese, aralıq testler ótkeriw ushın qolay, sebebi test juwaplarına kóre oqıtıwshı programma boyınsha óz jumısın, sabaq ótiletuǵın sorawlami kórip shıǵadı, kelesinde sabaq ótiwde qaysı sorawlarǵa áhmiyet beriwdi qaratydı.
Testler studentler bilimin sınap kóriw hám bahalawda qatar artıqmashılıqlarǵa ıyelew menen birgelikte, kemshilikleri de bar. Test sorawların dúziw kóp miynet, waqıt talap etedi. Sol sebepli keyingi payıtlarda oqıtıwshılar kóbirek tayın test sorawlarınan paydalanıwıp atır. Testtiń taǵı bir kemshiligi, táwekel etip juwap tabıwdıń múmkinligi bolıp tabıladı.
oqıwshı-studentler bilimin sınap kóriw hám baqlawda másele hám shınıǵıwlardan da keń paydalanıw múmkin. Másele - shınıǵıwlar studenttiń bilimin keń kólemde tekseriw, alǵan teoriyalıq bilimin real turmısda qollay biliw imkaniyatın ashıp beredi. 0'rganilayotgan sorawdı mánisin student tushunganr yamasa tushunmaganini anıqlaydı.
Bul usıldıń da ayriqsha kemshilikleri bar. Birinshiden, studentti esaplaw menen biiga keń baqlaw júrgiziwge jóneltiriwshi másele-shınıǵıwlar dúziw ańsat emes. Ekinshiden, ta­labalar esap -kitapǵa haddan zıyat berilip ketib, teoriyalıq tárepten analiz etiwge kem itibar qaratıwadı. Úshinshiden, másele- shınıǵıwlar tar sheńber degi sorawlardı óz ishine aladı.
oqıwshı-studentler bilimin sınap kóriw hám bahalawdıń keyingi waqıtta keń qo'Ilanilayotgan usıllarınan biri jazba jumıs jazıw bolıp tabıladı. Onıń abzallıǵı sonda, jazba jumıs ushın sorawlar ańsat dúziledi. Olardı óz pikirlerin dóretiwshilik túrde bayanlawları ushın úlken múmkinshilik bar. Odan' tısqarı táwekel etip, juwap berip bolmaydı.
oqıwshı-studentler bilimin sınap kóriw hám bahalawda jazba jumıs yamasa esse jazıwdan paydalanıw múmkin. Jazba jumıstıń kemshiligi onı oqıp shıǵıw ushın kóp waqıt talap etiledi. Bahalaw qıyın. Kóp sorawlardı qamtıp almaydı. Ol esse formasında yamasa tayansh sóz dizbegi, atamalar tiykarında jazba tapsırma formasında bolıwı múmkin.

Paydalanılǵan ádebiyatlar
www.baxtiyor.uz
www.arxiv.uz
http.www.fayllar.org
http.www.kompy.info