K. Turg‘unboyev, M. Tolipov, I. Oxunov

Nazorat savollari: 

1. Ijtimoiy falsafaning asosiy tushunchalari nimalardan iborat?  

2. Ijtimoiy falsafaning bosh muammosini nima tashkil etadi?  

3. Nima sababdan ijtimoiy pedagogika ijtimoiy falsafaning tarkibi qismi hisoblanadi?  

4. Ijtimoiy pedagogikaning ilmiy bilimlar tizimidagi o‘rni qanday? 

---

 

13 

5. Ijtimoiy pedagogikaning amaliy turmush jarayonidagi ifodasi nimalarda ko‘rinadi?  

 

Mavzu: Ijtimoiy pedagogikaning shakllanishi va rivojlanishi 

Reja: 

1. Ijtimoiy pedagogikaning rivojlanish bosqichlari 

2. Qadimgi davrlarda ijtimoiy pedagogik fikrlar 

3. Keyingi davrlarda ijtimoiy pedagogik fikrlarning rivojlanishi 

Tayanch  tushunchalar:  ijtimoiy  pedagogika,  shakllanishi,  bosqich,  yo‘nalish,  sivilizatsiya, 

atama, fan, qadimgi, uyg‘onish, xorijiy mamlakatlar 

  

Ijtimoiy  pedagogikaning  fan  sifatida  shakllanishi  va  rivojlanishi  uzoq  tarixga  ega.  Uning 

tarixiy taraqqiyotini bir necha bosqichlarga bo‘lib o‘rganish mumkin. 

Birinchi bosqich-qadimgi davrlardan XVII asrgacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi. Ijtimoiy 

pedagogikaning  bu  rivojlanish  bosqichi  tarbiyani  ijtimoiy  hodisa  sifatida  tan  olinishi  bilan 

harakterlanadi. Bu davrda turli tarbiya nazariyalari paydo bo‘lgan. 

Bundan  ko‘rinadiki,  insoniyat  tarixining  ilk  bosqichlarida  ham  ijtimoiylashtirish  muammosi 

mavjud bo‘lgan. Dastlab tarbiya umum faoliyat turi sifatida yuzaga kelgan bo‘lsa, keyinchalik esa 

o‘ziga  xos  faoliyat  turiga  aylangan.  Mazkur  faoliyat  bilan  shug‘ullanuvchi  tarbiyachilar  paydo 

bo‘lgan.  Vaqt  o‘tgani  sari  tarbiya  jarayoni  ham  murakkablashib  borgan,  yosh,  jins,  mazmuniga 

ko‘ra farqlana borgan, uning axloqiy jihatlariga e’tibor qaratila boshlagan. Juft oilalarning oilaviy 

tarbiyasi  ham  ommalasha  boshlagan.  Ibtidoiy  jamoa  tuzumida  yashagan  barcha  elatlarda 

mehnatning  jins  va  yoshga  qarab  ajratish  an’anasi  bo‘lgan.  Mavjud  yoshlarni  muntazam  ravishda 

turli kasb-xunarlarga o‘rgatishgan.  

Bularning  hammasi  ibtidoiy jamoada ijtimoiy-pedagogik  tajribaning  ilk ko‘rinishlari  mavjud 

bo‘lganligi haqida tasavvur qilishga imkon beradi. 

Agar ibtidoiy davr ijtimoiy pedagogik amaliyotning vujudga kelishiga zamin yaratgan bo‘lsa, 

qadimgi  dunyoning  ilk  sivilizatsiyalarining  paydo  bo‘lishi,  ijtimoiy-pedagogik  fikrning 

shakllanishiga kuchli ta’sir ko‘rsatgan. Bu xulosani bizgacha yetib kelgan pedagogik g‘oyalarning 

yozma manbalari tasdiqlaydi.  

Sharqda ijtimoiy pedogogik g‘oyalar odatda muqaddas kitoblar shaklida butun halq mulkiga 

aylangan  (Xitoyda-Shukit,  Hindistonda-Vedalar,  Misrda-Tot  xudosi  kitoblari,  O‘rta  Osiyoda-

Avesto va boshqa). 

Faqatgina  miloddan  avvalgi  birinchi  ming  yillikning  o‘rtalari  va  ikkinchi  yarmida  ijtimoiy 

pedogogik  g‘oyalarni  yaratuvchilarining  nomlari  ma’lum  bo‘la  boshlaydi.  Shubhasiz,  ijtimoiy 

pedagogik  tafakkurning  rivojlanishiga  antik  davr  (yunon  va  rim)  faylasuflari  katta  hissa 

qo‘shishgan.  Xususan,  Suqrot  (mil.  avv.  469-399  y)  “O‘z  o‘zingni  angla”  degan  shiorni  ilgari 

surgan va shu bilan ong insonda barcha yovuzlikni yo‘qotishi mumkinligini ta’kidlagan.