Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

Deshifratorlarni sintezi.
Turli kodli kombinatsiyalarni aniqlab beruvchi qurilma deshifrator (dekoder)
deb ataladi. Deshifrator kirishidagi ikkilik kodni o’sha chiqishida kirishlardagi
ikkilik kodning o’nlik ekvivalentiga teng bo’lgan songa 1 mantiqiy signaliga
o’zgartirib beradi. SHunday qilib, uning m chiqishlarida haqiqatan ―m dan 1‖
pozitsion kod so’zi vujudga keladi. To’liq deshifratorda chiqishlar soni m q 2n, bu
erda n – kirishlar soni. To’liqmas deshifratorda m < 2n. Aniqlash bo’yicha to’liq
deshifrator kirish o’zgaruvchilarining barcha to’plamlarida aniqlangan 2n chiqish
funksiyalaridan tashkil topishi kerak. nq2 va mq4li, shuningdek " 4 da 2 "
deshifratori deb nomlanuvchi deshifratorni ko’rib chiqamiz va uni ruxsat etish
kirishlari bilan OE chiqishlarini to’ldiramiz. To’g’ri kirish va chiqishlarida aktiv

---

signal darajasi 1 bo’ladi, inversda esa – 0. Ushbu ta‘rifdan kelib chiqib haqiqiylik
jadvalni to’ldiramiz (1-jadval), bunda (~) kattaligi har qanday qiymatni qabul
qilishi mumkin.
Jadvaldan funksiyaning yagona qiymatlari bo’yicha deshifratorning chiqish
funksiyalarini aniqlaymiz:

---

1-rasm. To’g’ri va inversli ruxsat etish kirishli " 4 da 2 " deshifratori va uning
belgilanishi
A va B deshifrator belgisiga mos keluvchi funksiyani amalga oshirish
1-rasmda keltirilgan, bu erdan ko’rinib turibdiki, (B) deshifratorining OE kirishida
ruxsat etish signali sifatida, ya‘ni aktiv holati sifatida kuchlanishning past darajasi
xizmat qiladi. Funksiyalari bevosita ta‘riflash bo’yicha amalga oshiriluvchi
deshifratorlar chiziqli deyiladi va 2n chiqishlari bo’yicha bog’liq bo’lmagan har
biri n kirishli I elementlarini ifodalaydi. Yuqorida olingan yi tenglamasini I-NE
bazisiga ikkilik inversiya qonuni yordamida o’zgartirish mumkin: yi=yi.
Talabalarga shunday deshifratorni mustaqil qurish va sxema ishini tadqiqot qilish
tavsiya etiladi.
2-rasm. Ruxsat etish kirishi sxemasi va 1533ID7 tipli "8da3" deshifratorining
shartli belgilanishi .
OE invertorining o`rniga 2a-rasmda ko`rsatilgan OE = OE 1 * OE 2 * OE 3,
funksiya bilan tavsiflanuvchi o`ta murakkab sxema qo`llaniladi. Bu erda OE1 q
OE2 q 0 va OE3 q 1 holatda OEq1 bo’ladi. Bunday sxema shartli belgilanishi

---

2 b-rasmda keltirilgan 1533ID7 tipli "8da3"deshifratorida qo’llaniladi.
Deshifratorlar hisoblash texnikasida katta integral sxemalarning bir qismi sifatida
o’zi va mikroprotsessor orasida ma‘lumot almashishida, bir nechta ichki
qurilmalardan (IQ) birini tanlash uchun keng foydalaniladi. Bunday holatda ai
kirishiga IQ adresi deb nomlanuvchi signallar uzatiladi, kirish adresli kirish
deyiladi. Deshifratorlar mustaqil buyum sifatida 4, 8, 16 chiqishga mo’ljallab
tayyorlanadi. Zarur bo’lganda kirish va chiqishlar soni deshifratsiyaning pog’onali
strukturasini qo’llash yo’li bilan oshiriladi.
Deshefrator - bu n bitli ikkilik kodni chiqishda chiqadigan mantiqiy signalga
aylantiradigan kombinatsiyalangan qurilma, uning o'nli soni ikkilik kodga to'g'ri
keladi. To'liq dekoder deb ataladigan kirish va chiqishlarning soni m = 2n
munosabati bilan bog'liq, bu erda n - kirishlar soni va m - chiqishlar soni. Agar
Deshefrator to'liq bo'lmagan chiqishlar sonidan foydalansa, bunday deshefrator
to'liq bo'lmagan deb nomlanadi. Shunday qilib, masalan, 4 kirish va 16 kirishga
ega deshefrator to'liq bo'ladi va agar 10 ta chiqish bo'lsa, u to'liq bo'lmaydi.
Masalan, K555ID6 deshefratorga murojaat qilaylik. Deshefratorda A1, ..., A8
orqali belgilanadigan 4 ta to'g'ridan-to'g'ri kirish mavjud.
4-rasm- dishifratorning tuzilishi

---

A qisqartmasi "manzil" degan ma'noni anglatadi (ingliz tilidan. Manzil). Ushbu
kirishlar manzilga aytiladi. Raqamlar ikkilik raqamning tegishli bitidagi faol daraja
(birlik) qiymatlarini aniqlaydi. Deshefratorda Y0, ..., Y9 10 ta teskari chiqish
mavjud. Raqamlar kirishlardagi berilgan ikkilik raqamga mos keladigan o'nlik
sonni aniqlaydi. Shubhasiz, ushbu deshefrator to'liq emas. Faol darajaning qiymati
(nol) soni, kirishda ikkilik raqam bilan aniqlangan o'nlik soniga teng bo'lgan
chiqishga ega. Masalan, agar barcha kirishlar mantiqiy nolga teng bo'lsa, unda Yo
chiqishda mantiqiy nol, mantiqiy birlik esa boshqa chiqishlarda bo'ladi. Agar kirish
A2 mantiqiy birlik bo'lsa, qolgan kirishlar mantiqiy nol bo'lsa, U2 chiqishi
mantiqiy nol, qolgan chiqishlari mantiqiy birlikdir. Agar kirishda 9 dan oshadigan
ikkilik raqam bo'lsa (masalan, bu 1111 ikkilik raqamiga va 15 ta o'nli raqamga
to'g'ri keladigan barcha kirishlar bitta), demak, barcha chiqishlarda u mantiqiy
birlikdir.
5-rasm 2x4 dishifrator
Ma'lumotlarga qo'shimcha ravishda, bitta yoki bir nechta kirish mavjud, ruxsat
kirishlari yoki manzil manzillari. Shunday qilib, KR531ID14 chipi ikkita 2 x 4
deshefratordan iborat, ya'ni har bir dekoderda ikkita ma'lumot kirishlari va to'rtta
teskari chiqish, shuningdek, teskari piksellar kiritish usuli mavjud.
Kirishdagi raqamlar (1,2) ikkilik raqamning tushirish og'irligini ko'rsatadi va
chiqishdagi raqamlar (0-3) kirishda berilgan raqamga mos keladigan o'nlik sonni

---

aniqlaydi. Kirishda mantiqiy 1 bilan barcha chiqishlarning o'lchamlari ham
mantiqiy bo'ladi. Yoqilgan kirish yoqilganda, ya'ni E = 0 bo'lsa, deshefratorning
chiqishida mantiqiy 0 paydo bo'ladi, ularning soni ma'lumot kirishiga
qo'llaniladigan ikkilik sonining o'nlik ekvivalentiga to'g'ri keladi. Ruxsat kiritish
usuli mavjudligi sababli deshefratorlarning o'lchamlarini oshirish mumkin.
Shunday qilib, 5 2x4 deshefratordan foydalanib, siz 4x16 dekoderini qurishingiz
mumkin. Shubhasiz, agar siz ikkita KP531ID14 mikrosxemasini, ya'ni to'rtta 2x4
deshefratordan foydalansangiz, siz to'liqsiz deshefratorni qurishingiz mumkin.
Deshefrator keng tarqalgan mantiqiy qurilmalardan biridir. U turli xil
kombinatsiyalangan qurilmalarni qurish uchun ishlatiladi.
Buning sababi, deshefratorni chiqarishda barcha kirish o'zgaruvchilarining barcha
mumkin bo'lgan mantiqiy mahsulotlari (kon'yunktiv minterm) hosil bo'ladi.
Mijozning mantiqiy elementini dekoderning ma'lum xulosalariga ulash yoki ochiq
chiqish bilan dekoder yordamida va unga "OR OR" o'rnatish orqali har qanday
mantiqiy funktsiyani bajarish mumkin.

---