Konferans metni

Malcolm Wilkins, Plantwatching, New York, Facts on File Publications, 1988, s.143
--- Feromonlar: Karıncalar yuvalarını, balarıları da kovanlarını çok uzaklara gitseler de şaşırmadan bulurlar. Bazı böcek larvaları tehlike anında hemen bir araya toplanarak korunurlar.

Pek çok canlı türü haberleşmek için bir tür işaret kullanır. Böceklerin kullandıkları işaretin adı 'feromon'dur. Feromon "hormon taşıyıcıları" anlamındadır ve aynı türün üyeleri arasında kullanılan kimyasal maddelerdir.

Feromonlar, hormonlardan farklıdır. Feromonlar genellikle türe özgüdür. Çok farklı işlevleri yerine getirenleri ve değişik bileşimlerde olanları da vardır. Yayılma yetenekleri oldukça yüksek olan feromonlar 7-8 km gibi muazzam bir uzaklıktan bile etkili olabilmektedirler. Feromonları izleyerek haberleşme şekline daha çok arı, karınca, termit gibi birlikte yaşayan böceklerde rastlanır. Bir böceğin kimyasal maddeler arasında ayrım yapabilmesi, bu maddenin şifresini çözebilmesi elbette üzerinde düşünülmesi gereken bir konudur. Böcekler bu mükemmel işi nasıl başarırlar?

Bunun için öncelikle salgının ne içerdiğini bilmeleri yani analizini yapmaları gerekmektedir. Vücutlarında analiz işlemi yapabilecek laboratuvarlara ya da konuyla ilgili kimya bilgisine sahip olmamalarına rağmen çok başarılı analizler yaparlar ve feromonlarla anlatılmak istenen mesajları tam olarak anlayarak gerekeni yerine getirirler.

ABD Utah'ta yetişen bir tütün bitkisi ise Manduca güvesinin tırtılı tarafından saldırıya uğramaktadır. Bu zararlının yumurtaları Geocoris böceği tarafından sevilen bir yiyecek türüdür. Tütün bitkisinin salgıladığı uçucu kimyasal madde sayesinde Geocoris avcısı kimyasal salgılar aracılığıyla çağırılmakta ve yumurtalar bu böcek tarafından yendiği için tırtıl sayısının artışı engellenmektedir. http://www. nature. com/cgi-taf/DynaPage. taf?file=/nature/journal/v410/n6830/full/410736a0_fs. html&_UserReference=C0A804EC46516639F0E0A2AC62BC3BB39855; John Whitfield, Nature, "Making Crops Cry For Help", 12 April 2001, s.736-737

Feromon uzmanı avcı Bolas örümceği
-----Bolas örümceğinin avlanması iki aşamalı olarak gerçekleşir. İlk aşamada örümcek, ucunda yapışkan bulunan bir ip hazırlayıp pusuya yatar. Bu yapışkan ip daha sonra bir kement gibi kullanılacaktır. Bu arada örümcek avını kendisine çekmek için çok özel bir kimyasal madde de yayar. Bu, dişi güvelerin erkeklerini çiftleşmeye çağırmak için salgıladıkları "feromon" adlı maddedir. Sahte çağrıya aldanan erkek güve kokunun geldiği kaynağa doğru yönelir. Örümceklerin görme duyusu son derece zayıftır ancak güvenin uçarken çıkardığı titreşimleri algılayabilirler. Bu sayede örümcek avının kendisine doğru yaklaştığını hisseder. Burada dikkat çekici olan Bolas örümceğinin hemen hemen kör olduğu halde havada asılı durarak kendi yaptığı bir kement yardımıyla, uçan bir canlıyı yakalayabilmesidir.

Strange Things Animals Do adlı kitapta Bolas örümceğinin avlanma şekli, bir kovboyun kement kullanmasına benzetilmektedir. Kitapta yer alan satırlardan bir bölümü şöyledir:

Örümcek ipek gibi bir kemer örer ve bunun sonuna bir ağırlık koyar, ağır bir zamk harcı. Böylece silahı bir kovboyun kementini andırmaktadır. Daha sonra bu kementi öndeki iki çift ayağına alır ve bu öndeki iki ayak kol görevini yapar. Bir güve uçtuğunda kementini fırlatır. Yapışkanlı ağır kısmı havada uçurarak tam böceğin vücudunun üzerine çarptırır ve yapışkan madde böceğin üstüne yapışır, güve içeri çekilir ve Bolas örümceği onu yukarı doğru sarar…

Kimyager mantar Corticeps
----Corticeps mantarı, yağmur ormanlarında bulunan oldukça kuvvetli zehiri olan, bir parazit mantardır.
Ancak; bilinen mantarların aksine Corticeps zehirini sindirim yoluyla değil, dokunma yoluyla aktarır.
Corticeps’in sporları, oldukça etkili bir zehir ile doludur. Yanından geçen bir karıncaya, bu ölümcül sporlardan biri bulaştığı anda tüm karınca kolonisi alarma geçer ve enfeksiyon kapan karıncayı koloniden uzağa taşırlar.

Birbirleri arasında muazzam bir dayanışmaları olan karınca topluluğunun, kolonilerindeki herhangi bir karıncayı dışlaması ise şaşırtıcı ve alışılmadık bir durumdur.

Ancak; koloninin böyle davranmakta oldukça haklı bir nedeni vardır. Corticeps, spora bulanan karıncanın tüm vücuduna ve beynine tesir edecek bir zehire sahiptir ve bu bulaşan güçlü zehirin etkisiyle kısa sürede tüm bilincini yitirir. Adeta hipnoz olmuş gibi, zehirin etkisi altına girer ve bir dala ya da köke doğru tırmanmaya başlar ve aniden durup tüm bacaklarıyla sıkı sıkı tutunarak kafasını dala saplar ve zehirin tesiriyle intihar ederek ölür.
Ve asıl mucize burada başlar… Ölü karıncanın vücudunu kendi sporları için bir gübre olarak kullanan Corticeps, karıncanın başını sapladığı dalın özsuyu ile de beslenerek, büyümeye başlar ve kısa sürede ölü karıncanın gövdesini yararak büyür ve uzar.***Tüm böcek türlerinin yüzde sekseninin yaşadığı yağmur ormanlarında, bitki örtüsünün korunması ve bu böceklerin sayılarının denge tutulmasında Corticeps mantarının salgıladığı bu zehir çok önemli bir yere sahiptir.
Ve bu hassas dengeyi koruyabilmek için, herbir Corticeps türü belirli bir böcek türü üzerinde etkin zehire sahiptir.

http://www.youtube.com/watch?v=XuKjBIBBAL8&feature=related