Külliye halini almıştır bk

KRENKOW, FRİTZ

(1872-1952) Alman asıllı İngiliz şarkiyatçısı. Kuzey Almanya'da bugünkü Meckien-burg-Vorpommen eyaletinin Schönberg şehrinde doğdu. Orta öğrenimini burada tamamladıktan sonra babasının erken ölümü üzerine ticarete atılarak Lübeck, Bremen ve Berlin'de bulundu. Bu sıralar­da çocukluğundan beri ilgi duyduğu dil ve edebiyatla da meşgul olmaya başladı; bir taraftan Alman şiirini incelerken bir taraftan da klasik ve modern Batı dille­riyle Farsça öğrendi. 1894'te İngiltere'ye gitti ve 1911 'de İngiliz vatandaşlığına geçti. Burada ticaret işini yürütürken il­mî çalışmalarını da sürdürdü ve Arapça Öğrenerek Arap dili ve edebiyatıyla İslâm dini ve medeniyeti konularında yoğunlaş­tı. I. Dünya Savaşı'nın başlamasından son­ra Avustralya'ya gitti; 1922 sonlarında tekrar İngiltere'ye dönerek eski işinin ba­şına geçti; 1927'de ticaret hayatından ta­mamen çekilip kendini ilmî çalışmalarına verdi. Herhangi bir üniversite öğrenimi görmemesine rağmen ticaret hayatıyla meşgul olduğu sıralarda yayımladığı ilk makalesiyle (1907) ilmî çevrelere adını duyuran Krenkovv 1923 yılında Dâiretü'l-maârifTI-Osmâniyye'ye. 1927'de Physikalisch Medizinısche Societât'e (Erlangen-Almanya) ve 1928'de Dimaşk'ta el-Mec-mau'l-ilmiyyü'l-Arabî'ye üye seçilirken 1929'da Leipzig Üniversitesi tarafından fahri doktorluk ve aynı yıl Aligarh İslâm Üniversitesi tarafından profesörlük un­vanıyla ödüllendirildi. 1930yılının sonun­da Hindistan'ın iklim şartlarına alışama­dığı için Aligarh İslâm Üniversitesi İslâmî İlimler Bölümü"ndeki hocalık görevini bı­rakarak İngiltere'ye döndü. 193l'de Al­manya'ya gitti ve davet edildiği Bonn Üniversitesi'nde Arap-Fars dili ve edebi­yatları alanında ders vermeye başladı. An­cak eşinin rahatsızlanması üzerine 1934-1935 kış döneminde görevinden ayrılıp İngiltere'ye döndü ve hayatının geri kalan kısmını burada geçirdi. II. Dünya Savaşı'-nın ardından sağlık durumu iyice kötü­leşti ve ilmî çalışmalarını güçlükle yürü­tebildi. 7 Haziran 19S2'de Cambridge'de öldü. İslâm dinine duyduğu sempatiden dolayı bazan Muhammed Salim ismini kullanan Krenkow,

Geschichte und Kultur des Vorderen Orients'e bağışlamıştı.

Daha çok Arap dili ve edebiyatı alanın­da yaptığı tahkik ve neşirleriyle tanınan Krenkovv, İslâm kültürünün klasikleri ara­sında yer alan çok sayıda eserin yayımını gerçekleştirmiştir. Özellikle kendisinden önce tahkiki yapılmamış ve yayımlanma­mış şiir mecmualarını ve divanları bula­rak bunları çeşitli nüshalarını karşılaştır­mak suretiyle neşretmiş, bir kısmını da Batı dillerine çevirmiştir. Ele aldığı divan­lar ve şairleri hakkında ayrıca çeşitli ma­kaleler yazarak bunların Arap edebiyatın­daki yerini belirlemeye çalışmıştır. Kren-kow'un tek başına veya başkalarıyla bir­likte yayımladığı eserler sadece Arap ede­biyatı ve şiiriyle sınırlı olmayıp çok çeşitli alanlara yayılmış durumdadır.

Eserleri.

Krenkow'un çalışmaları ara­sında klasik metinlerin neşir ve tercü­meleri önemli yer tutar.⁴⁸⁰ Bunların başlıcaları şunlardır:

1. ŞiKru'n-Nu'mân b. Beşfr el-Enşârî ve Bekir b. ıAbdi''l-'azîz b. Ebî Dülef el-İclî. "Şarki­yatçılardan birinin kalemiyle ⁴⁸¹ imzasını taşıyan eser­de Nu'mân b. Beşîr el-Ensârî'nin diva­nı ile Bekir b. Abdülazîz b. Ebû Dülef el-İclî'nin şiirleri birlikte yayımlanmış­tır.

2. The Poetical Remains of Muzâhim ei-'öqailî (Leiden 1920). Müzâ-him el-Ukayirnin divanının neşri ve İngilizce'ye tercümesidir.

3. Kitâbü'l-Mücte-nâ (Haydarâbâd 1342/1923). İbn Düreyd'in eserinin neşridir.

4. Kitâbü'l-Meşûr. Das Buch der Wörter mit gleichem Laut und verschiedener Bedeutung. Abdullah b. Hâlid Ebü'l-Ameysel'in eş sesli kelimeleri ele alan kitabının yayımıdır.

5. el-Cemhere.⁴⁸² İbn Dü­reyd'in kitabının Muhammed es-Sûretî ve Zeynelâbidîn el-Mûsevî ile birlikte gerçekleştirilen yayımıdır.

6. Hamâsetü İbni'ş-Şecerî (Haydarâbâd 1345). Hibetullah İb-nü'ş-Şeceri'nin divanının neşridir.

7. The Poems of Tufail b. 'Auf al-Ghanawî and at-Tirimmâh İbn Hakim et-Tayyî (Lon-don 1927). İslâm'dan önce yaşayan Tufeyl b. Avf el-Ganevî ile İslâm fetihleri döne­minde yaşayan Tınmmâh b. Hakîm et-Tâî'ye ait şiirlerin neşri ve İngilizce'ye ter­cümesidir.

8. Kitaba't-Ticân fî mülûki Himyer can Ve/ıb b. Münebhih. Vehbb.Münebbih'e ait olup İbn Hişâm tarafından rivayet edildiği ileri sürülen eserin neşridir.

9. Kitâbü Tenkîhi'l-Menâzır (Haydarâbâd 1347-1348). Kemâleddin el-Fârisî'nin İb-nü'1-Heysem el-Basrînin Kitâbü'l-Menâ-zır'ına yazdığı şerhin neşridir.

10. ed-Dü-rerü'l-kâmine fî a'yâni'1-mi'eü's-sâmi-ne.⁴⁸³ İbn Ha-cer el-Askalânî'nin eserinin yayımıdır.

11. Mı/cemü'ş-şı/ard Mer-zübânî'nin eserinin neşridir ⁴⁸⁴

12. Ahbûrü'n-nahviyyîne'l-Başriyyîn (Beyrut 1936). Ebû Saîd es-SÎ-râfînin eserinin yayımıdır.

13. Kitâbü'l-Cemâhir fî ma'rifeti'l-'l-cevâhir (Hay­darâbâd 1355/1936). Bîrûnî'nin eserinin neşridir.

14. Kiiâbü'J-Hmdiî (Haydarâbâd 1948). Ebû Abdullah Muhammed b. Ab-bas el-Yezîdî'nin eserinin yayımıdır.

15. Kitûbü'l-Me'âni'l-kebîr fî ebyûti'l-me'ânî.⁴⁸⁵ İbn Ku-teybe'nin eserinin Abdurrahman b. Yah­ya el-Yemânî ile birlikte gerçekleştirilen neşridir.

Bibliyografya ;

Fritz Krenkow, "el-Müsteşrikün min a^zâ'i'l-Mecmac: Frietz Krenkow, tercemetühû bi-kale-mih", MMMDm.,lX/3(l929), s. 169-175;Ebü'l-Kâsım-ı Sehâb. "Krinko Fritz", Ferheng-i Hauer-şinâsân. Tahran, ts., s. 214-217; Necîb el-Akîki, el-Müsteşrik:ün, Kahire 1980,11, 97-99;-Abdur­rahman Bedevi, MeosCfatü'l-müsteşrikİn, Bey­rut 1984, s. 331-332; Bibliographie der deut-schsprachigen Arabistik und Islamkunde (ed. Fuat Sezgin), Frankfurt 1992, XV, 317; 0. Spies. "Fritz Krenkow", İsi, XXXI (1954], s. 228-236.

Hidayet Yavuz Nuhoğlu

KREŞEVLYAKOVİÇ, HAMDİYA

(1888-1959) Boşnak asıllı tarihçi ve âlîm.

17 Eylül 1888'de Saraybosna'da doğdu. Rüşdiyeyi. Ticaret Meslek Okulu'nu (Trgovacka Skola) ve Öğretmen Okulu'nu (Uci-teljska Skola) Saraybosna'da tamamladı. 1912'de aynı şehirdeki bir ilkokulda öğ­retmenlik görevine başladı. 1918'de I. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Saray-bosna'daki ekonomik krizden dolayı Sa-raybosna ilkokulları öğrencileri geçici ola­rak Vinkovci'ye (Hırvatistan) nakledilince 1919yılının ortalarına kadar orada ika­met etti ve daha sonra Saraybosna'ya döndü. Önce Ticaret Meslek Okulu'nda, ardından Öğretmen Okulu'nda hoca oldu, burada 1929'un sonuna kadar görev yap­tı. Aynı yıl içinde Surdulica'ya (Doğu Sır­bistan) gönderilmesi kararına itiraz edip bu görevi kabul etmedi. 1932'de emekliye ayrıldı. 1941'de yeniden Öğretmen Oku-lu'na hoca olarak tayin edildi. 1945 yılın­da Saraybosna'daki İkinci Erkek Lisesi'n-de (Druga Muska Gimnazija u Sarajevu) hoca­lığını sürdürdü. 1947'de kurulan Bosna-Hersek Tarihî Eserleri Devlet Koruma Derneği'nin ⁴⁸⁶ İlmî da­nışmanı oldu. Buradaki görevi ölümüne kadar devam etti. Çeşitli yerlerde yayım­ladığı makaleleri dolayısıyla 1939'da Zagreb'deki Yugoslavya İlimler ve Sanatlar Akademisi'nin Jugoslavenska Akademija Znanosti i Umjetnosti -Zagreb müellif kadrosuna alındı. Böyle bir kadro ilk defa Boşnak asıllı bir müslümana veriliyordu. Bugünkü Bosna Hersek İlimler ve Sanat­lar Akademisi'nin Akademija Nauka i Umjetnosti Bosne i Hercegovine nü­vesi olan ve 1952'de kurulan Bosna-Her­sek İlmî Derneği'nin Naucno Drustvo Re-publike Bosne i Hercegovine daimî üyeliğini kazanıp müessesenin başkan yardımcılığı görevini de üstlendi. Ağustos 1959'da Sa­raybosna'da vefat etti.

Bosna-Hersek tarihiyle ilgili çalışmalar yapan Kreşevlyakoviç, Osmanlı tarihi ve özellikle Saraybosna hakkında eserler ka­leme almıştır. Bu konularda arşiv araştır­maları yapması ve Saraybosna Şeriat Mahkemesi sicillerini gözden geçirmesi kendisine bu sahada öncülük rolü kazan­dırmıştır. Bilhassa muhtelif şehir ve yer­leşim birimleri hakkında hazırladığı mo­nografiler o dönemin Bosna Hersek tari­hi için önemlidir. Türkçe ve Aimanca da bilen Kreşevlyakoviç'in ilmî dergiler­de 350'yi aşkın makalesi yayımlanmış, Hrvatska Enciklopedija'öa çeşitli mad­deler yazmıştır.⁴⁸⁷

Bibliyografya :

Alija Bejtic, "Kresevljakovic Hamdija", Suez-nadar, Zagreb 1954, s. 362;Hamid Begic, Kre­sevljakovic Hamdija", Leksikon Pİsaca Jugos-lauije, Novi Sad 1987, 111, 426; A. Suceska-Enes Pelidija. Kresevljakouic Hamdija-Izabra-na Djela, Sarajevo 1991, I, 5-17; IV, 297-328; Enes Pelidija, "Hamdija Kresevljakovic o Svo-jim Uzorima, Prijatejima i Saradnicima", Isto-rİjskİ Zbornik, X/10, Banja Luka 1989, s. 189-193; Mahmud Traljic. Istaknuti Bosnjaci, Sara­jevo 1998, s. 168-177; a.mlf.. "Hamdija Kre­sevljakovic", Bitten DruStua Bibliolekara Bos­ne i Heroegovine, V/7, Sarajevo 1959, s. 124-126; Kasım Gujic, "Hamdija Kresevljakovic, Bİtka pod Banjom Lukom 4. VIII. 1 737", Ob-zor, LXXVI/244, Sarajevo 1936, s. 244; Alija Nametak. "Nas Akademik", NooiBehar, XIII, 1/ 6, Sarajevo 1940, s. 17; a.mlf.."Merhum Ham­dija Kresevljakovic", Gtasnik VİS, sy. 10-12 (1959), s. 497-503; Edhem Mulabdic. Hamdija Kresevljakovic, Clan Jugoslavenske Akademije Znanosti i Umjetnosti uZagrebu", NoüiBehar, XIII, 1/6 (1939-40), s. 19-20; Muhamed Hadzija-hic, "Pabirci iz Zivota i Rada Hamdije Kresevl-jakovİca", a.e., XIII, 1/6 (1939-40). s. 31-35; "BibliografîjaStampanih RadovaHamdije Kre-sevljakovica", Nase Starine, VI, Sarajevo 1959, s. 11-20; Hamdija Kapidzic, "Hamdija Kresevl­jakovic", Godisnjak istorijskog Drustüa Bosne i Hercegooine, X, Sarajevo 1959, s. 413-418; A. Babic, "Hamdija Kresevljakovic", Radoui Naucnog Drustua NR Bosne i Hercegovine, XIII, Sarajevo 1960, s. 5-9;Seid Mustafa Traljic. "Hamdija Kresevljakovic", HistorijskiZbornik, sy. 1 -4, Zagreb 1960, s. 337-340; D. flurickovic, "Hamdija Kresevljakovic kao Knjizevnî Isto-ricar", Godisnjak Instituta za Jezik i Knjizeu-nost, VII, Sarajevo 1978, s. 233-251. Enes Pelidija