Kültür ve Kadına Karşı Şiddet Arasındaki Kesişmeler

D. SONUÇLAR

67. Kültürler, evrensel insan hakları kültürü de dahil olmak üzere, mücadele edilen alanlardır. Tarihsel olarak kadınlar, bireysel ve kolektif olarak Küresel Kuzey’de ve Güney’de, baskıcı küresel pratiklere karşı aktif olarak direnmişlerdir. Yerel direniş hareketleri arasındaki bağlılıklar uluslar arası bir kadın hareketine evrilmiş, bu ise kadın hakları ihlallerinin ortaya çıktığı belirli durumları ortaya koymak üzere uluslar arası insan hakları hukuku çerçevesinin dönüşmesini sağlamıştır. Bu gelişme ise kadınlara karşı şiddetin, gelenek, töre veya kültürel pratiklerden kaynaklanmasına bağlı olmaksızın kınanması ve bir insan hakları ihlali olarak algılanmasına dayalı ayrıntılı bir gündem haline dönüşmüştür.
68. Her ne kadar uluslararası toplum hakların evrenselliğini kabul etmiş görünse de, kimlik politikaları ve kültürel görecelilik paradigmalarına, kadınların belirli haklarının sınırlandırılması bağlamında başvurulması söz konusu olmaktadır. Kültürün özcü tanımları, kadın hakları ihlallerini kültür adına haklılaştırmak için kullanılmakta veya “oradaki” kültürlerin kadınlara karşı şiddet kullanan ilkel kültürler olarak kınanmasına neden olmaktadır. Kültürel özcülüğün her iki şekli, her toplumda farklı olsa da kadınları ikincilleştiren ataerkil kültürün evrensel boyutunu reddeder ve kadınların kendi varlık koşullarını geliştirmek için kültüre direnme ve onunla pazarlık etme konusundaki aktif gücünü algılamakta başarısız olur.
69. Kültürü hakların ayrıştırıcısı yapmak ve kınanması ya da savunulması gereken sadece kültürden kaynaklanan şiddetmiş gibi spesifik pratikleri seçerek almak, kadına karşı şiddetin temel kökenleri ile arasındaki bağlantıların koparılmasına neden olur ve özellikle Güney’deki kadınlar için kendi kurtuluşlarının yalnızca kendi kültürel kimliklerini reddetmeleri ile mümkün olması noktasında cinsiyet temelli şiddetle mücadeleyi karıştırır. Kadına karşı şiddetin bu tür kutuplaşmış şekilde algılanması, uluslar arası insan hakları normlarının evrensel olarak uygulanmasın zorlaştırır ve insan haklarına etkileri açısından yerel kültürün dikkatle incelenmesini engeller.
70. Bu rapor, oryantalist ve batılı şekilleri ile kültürel özcülüğü incelemiş ve özel olarak kadına karşı şiddetin engellenmesi ve genel olarak da uluslar arası insan hakları hukukunun daha ileriye taşınması için karşı çıkılması gereken çeşitli mitleri ortaya koymuştur. Bunlar; (i) kültürün değişmez ve durağan olduğu (ii) kültürün homojen olduğu (iii) kültürün apolitik olduğu ve hayatın maddi koşullarından bağımsız olduğudur. Bu tür mitler kültürün egemen temsillerini ayrıcalıklı hale getirir ve alternatif sesler için yer bırakmaz; hayatın maddi temellerini gölgeleyerek kültürel iddiaları alttan alta destekler, böylece kadınların insan haklarının ihlal edilmesini sağlayan politik ve ekonomik koşulların gözden kaçmasına neden olur.
71. Kadın hakları üzerinde uzlaşma yapmak bir seçenek değildir. Bu nedenle, bugün karşımıza çıkan meydan okumaya karşı verilecek cevap, farklı kültürlere saygı gösterirken ve övgüde bulunurken, kültür adına gerçekleşen baskıcı pratiklere direnmek için ortak stratejiler geliştirmek, ve etnosentrik düşünceden kaynaklanan reddetmelere karşın evrensel insan haklarını geliştirmek ve uygulamaktır.
72. Yukarıdaki tartışmaların ışığında, kültür ve kadına karşı şiddet konusunda sürdürülebilir bir stratejinin içermesi, ancak bunlarla sınırı olmaması gereken ana hatları ortaya koyuyorum:

(a) Kültürü tarihsel olarak oluşturulmuş ve farklı öznel çıkarları ve duruşları temsil eden bir öğe olarak sorunsallaştırmak:

(i) İnsan hakları kültürü dahil olacak şekilde kültürü sorgulamak, kültürle pazarlık etmek ve kültürün olumlu öğelerini tanımlamak, kültür adına korunan baskıcı pratiklerin dönüştürülmesi için stratejiler uygulamak;

(ii) Farklı bağlamlarda benzer mücadeleleri ve kadınların gücünü yaygınlaştırarak, kayıt altına alarak ve belgeleyerek belirli bir grup kadının kurban söylemlerini geçersiz kılmak;

(iii) Kültürel sınırların ötesine geçen, kadınların baskıya karşı mücadelelerinin ortak noktalarını ortaya koymak;
(b) Kültürel pratiklerin anlaşılmasında ekonomik ve politik perspektifi uygulamak:

(i) Kadınları ikincilleştiren zarar verici kültürel paradigmaları güçlendiren ve bunların altında yatan ekonomik, sosyal ve politik faktörleri belirlemek,

(ii) Kadına karşı şiddeti gizleyen formları ve cinsiyet eşitsizliğinin politik ve ekonomik doğasını ortaya koymak,

(iii) Kadınlara karşı baskıcı pratikleri savunan pratikler ve bunları güçlendirmekte gizli çıkarları olanları açığa çıkarmak ,

(iv) Hakların korunması için sadece kültürel kuralların ve tavırların dönüştürülmesinin yeterli olmayacağını, bunların maddi temellerinin de değişmesi gerektiğini algılamak;
(c) Kadına karşı şiddetin her türüne, eşitsizliğin diğer formları ile süreklilik gösteren ve onlarla kesişen bir eşitsizlik olarak yaklaşmak:

(i) Kadına karşı şiddetle mücadelede, problemi ona yol açan nedenlerden koparacak şekilde, bölümlere ayırarak ve seçici şekilde yaklaşmaktan kaçınmak;

(ii) Kadına karşı şiddete farklı karşı koyuşlar arasında kültürler arası ortaklıkları belgelemek;

(iii) Kültürel farklılık ve grup temelli haklarla ilgili yasal ve politik çerçevelerde CEDAW ve Kadına karşı şiddetin önlenmesi deklarasyonuna somut referanslarda bulunmak. Anlaşmanın kültür, din ve/veya töre ile ilgili olan özellikle 2, 9, 15 ve 16. maddelerine konan bütün çekincelerin geri çekilmesi;

(iv) Belirli topluluklarda kadınların sesinin duyulduğundan ve şiddetten uzak bir yaşam haklarının kültür adına ihlal edilmediğinden emin olmak,

(v) İnsanları korumaya yönelik olarak var olan uluslar arası yasal çerçeveye (insan hakları yasası, silahlı çatışma yasası ve göçmen yasası) kadına yönelik şiddeti ve cinsiyet temelli işkenceyi içerecek biçimde kadınların kaygılarını dahil etmek.

----

1 Bildirinin tam metnine şu adresten ulaşılabilir: http://www.unhchr.ch/huricane/huricane.nsf

2 Montreal’deki Demokratik Gelişim ve İnsan Hakları için Uluslar Arası Merkez’ e de (International Centre for Human Rights and Democratic Development) burs yolu ile görevimi desteklediğini belirtir ve teşekkür ederim.

3 İlgili belgeye şu adresten ulaşılabilir: http://www.unhchr.ch/huricane/huricane.nsf/view01

4İlgili belgeye şu adresten ulaşılabilir: http://www.unog.ch/80256EDD006B9C2E/(httpNewsByYear_en)/5B561B840D2B5CB5C125723000627FE9?OpenDocument

5 Aile içinde kadınlara yönelik şiddetle ilgili kültürel pratiklerle hakkında daha önceki Özel Raportör Radhika Coomaraswamy’nin hazırladığı kadına karşı şiddet, nedenleri ve sonuçları konusundaki (E/CN.4/2002/83) raporuna bakınız. Gelenekle ilişkili şiddet ve baskıcı pratiklerle ilgili olarak, din ve düşünce özgürlüğü Özel Raportör’ü Abdelfattah Amor’un raporuna bakınız: Étude sur la liberté de religion ou de conviction et la condition de la femme au regard de la religion et des traditions (E/CN.4/2002/73/Ek.2, Fransızca).

6 Kültürel özcülük, bir kültüre ait olanların evrensel olarak o kültüre ait ahlak, düşünce ve özellikleri taşıdığına inanılması yönündeki eğilimi tarif eden bir tanımdır.

7 A/CONF.157/24 (Bölüm I), bölüm. III, önsöz.

8 Ibid., bölüm I, paragraf. 18.

9 M. Ishay, The History of Human Rights: From Ancient Times to the Globalization Era (Berkeley, CA: University of California Press, 2004); Human Rights in Cross Cultural Perspectives: A Quest for Consensus, A.A. An-Na’im, (ed.) (University of Pennsylvania Press, 1995).

10 Z. Arat, “Forging A Global Culture of Human Rights”, Human Rights Quarterly, vol. 28, pp. 416-437; M. Chanock, “‘Culture’ and human rights: orientalising, occidentalising and authenticity”. In Beyond Rights Talk and Culture Talk. Comparative Essays on the Politics of Rights and Culture, M. Mamdani (ed.) (New York: St Martin’s Press, 2000), pp. 15-36.

11 J.J. Rousseau, A discourse on political economy (1755). Edition used: The Social Contractand Discourses, translated and with an introduction by G.D.H. Cole (London: J.M. Dent and Sons, 1913).

12 Uluslar arası düzeyde süregelen meydan okumalara ilişkin tartışma için bakınız: C. Chikin, “Gender and International Society”. In R. Thakur and E. Newman (eds.), New Millennium, NewPerspectives (Tokyo: United Nations University Press, 2000), pp. 242-260.

13 Hindistan’dan bir kadının, Hansa Mehta’nın, evrensel haklar beyannamesi kendisinin de içinde bulunduğu kurul tarafından hazırlanırken, bazı üyelerden gelen “ bütün insanlar (erkekler/men) eşit yaratılmıştır” ifadesinin dahil edilmesine karşı çıktığını övgüyle belirtmek gerekir.

14 Karşılaştırma, ayrıca CEDAW komitesi raporuna bakınız, Kadına Karşı şiddetin engellenmesi anlaşmasına koyulan çekinceler üzerine bildiri, Genel Kurul resmi kayıtları, 53. oturum, Sunum no:38 (A/53/38/Rev. 1) Bölüm 2, bölüm I, Bölüm A, paragraf: 8,16 ve 17.

15 CEDAW Komisyon raporuna bakınız, ibid. , 47. oturum, bildiri No. 38 (A747/38), bölüm I, paragraf 6 ve 7.

16 Dipnot no:13’e bakınız, paragraf 17.

17 Kadın ve kız çocuklarının sağlığını etkileyen geleneksel patrikler üzerine bir çalışma için, Özel Raportör Halima Embarek Warzazi’nin final raporuna bakınız (E/CN.4/ Sub.2/1991/6).

18 Kültürel, dinsel ya da tıbbi olmayan başka nedenlerle, kadın cinsel organının dış bölümünden tümüyle veya belirli bir parçanın çıkarılması prosedürü veya kadın cinsel organın bir başka şekilde yaralanması ve bu nedenle oluşan fiziksel ve/veya psikolojik zarar, hangi tıbbi koşullar altında yapıldığına bakılmaksızın kadın sünneti olarak değerlendirmelidir.

Bazıları kadın sünnetinin zararlı bir pratik olarak değerlendirilmesini, pratiğin kadınlara partnerleri üzerinde daha çok cinsel güç sağladığı ve onları cinsellikte daha pro aktif yaptığı gerçeğini reddeden etno santrik bir duruş olarak değerlendirmektedir. Bu tür nosyonlara, eğer kadınlar katı ataerkil sınırlar içinde yaşamayan özgür kişiler olsalar idi değerlendirmeye alınabilirdi. Paradoksal bir biçimde, bu ifadelerin kendileri etno santriktir ve kadınların ikincilleştirilmesinden avantaj sağlamaktadırlar.

19 B. Winter, D. Thompson and S. Jeffreys, 2002, “The UN Approach to Harmful Traditional Practices”, International Feminist Journal of Politics, vol. 4, No. 1, pp. 72-94.

20 Harmful Traditional Practices Affecting the Health of Women and Children, Human Rights Fact Sheet No. 23, 1995.

21 İsveç görevimin (A/HRC/4/34/Add.3) ve Hollanda görevimin (A7HRC/4/34/Add.4) raporlarına bakınız.

22 Bu pratik birçok yaralanmaya, yüksek ateş, göğüslerde deformasyon, kistlerin oluşumu, abselere neden olabilir. Araştırmalar Kamerun’da 11 yaşından önce göğüsleri gelişen kız çocuklarının %38înin bu pratiğe maruz kaldığını göstermektedir. 9 yaşından önce göğüsleri gelişen kızlar için bu pratiğin uygulanma riski %50’dir.

F. Ndonko ve G. Ngo’o, Étude sur le modelage des seins au Cameroun, Yaoundé, 2006.

23 Genel yorum No:28: kadınlar ve erkekler arasındaki hakların eşitliği (belge 3, Genel kurul resmi kayıtları, 55. oturum, bildiri no:40 (A/55/40), ek VI, bölüm B, paragraf: 32.

24 Guatemala görevimin (E/CN.4/2005/72/Add.3) ve Meksika görevimin (E/CN.4/2006/61/Add.4) raporlarına bakınız. Ayrıca karşılaştırma için; Yerel toplulukların temel özgürlükleri ve insan hakları durumu üzerine Özel Raportör raporuna (E/CN.4/2005/88, parag. 38-39) ve aynı Özel Raportör’ün Kolombiya görevi raporuna (E/CN.4/2005/88/Add.2) ve Kanada raporuna (E/CN.4/2005/88/Add.3) bakınız.

25 S. Mojab, “The Politics of Theorizing ‘Islamic Feminism’: Implications for International Feminist Movements”, Women Living Under Muslim Laws. Dossier (2001), s. 23-24.

26 Bkz: Asya Pasifik STK Toplantısı Raporu: Negotiating Culture: Intersections of Culture and Violence against Women in Asia Pacific, APWLD, 2006.

27 A. Tripp, “The Evolution of Transnational Feminisms”. In Global Feminism, M. Ferree and A. Tripp (eds.), (New York University Press, 2006), pp. 51-75.

28 Oryantalizm, Edward Said’in son zamanlarında eleştirel olarak ele aldığı, ‘Orient’e yakıştırılan zorunluluklar, bakış açıları ve ideolojik yanlılıklarca belirlenmiş çalışmalar, anlayışlar ve düzenli yazılar anlamına gelen bir kavramdır.Orient imgesi geniş bir düünce sistemini ve çalışma alanını anlatır (bkn. Edward W. Said, Orientalism, New York, Pantheon, 1978).

29 A.M. Tripp, “Conflicting Visions of Community and Citizenship”. In M. Molyneux and S. Razavi (eds.), Gender Justice, Democracy and Rights (Oxford University Press, 2002),

pp. 413-440.

30 Dipnot no:20’ye bakınız.

31 Şiddet Politika merkezi (Violence policy centre), “erkekler kadınları öldürdüğünde: 2003 cinayet verilerinin değerlendirmesi (2005)”. Şu adresten ulaşılabilir: http://www.vpc.org/studies/wmmw2005.pdf

32 David Hemenway, Tomoko Shinoda-Tagawa and Matthew D. Miller, 2002, “Firearm Availability and Female Homicide Victimization Rates among 25 Populous High-Income Countries”, Journal of the American Medical Women’s Association (2002). Ayrıca Bkz: http://www.hsph.harvard.edu/press/releases/[ress04172002.html.

33 Birleşmiş Milletler Göçmenler Yüksek Komisyonu Ofisi (UNHCR) cinsiyetle ilişkili işkence ile ilgili kural ve aa hatları ortaya koymuştur. Bkz. UNHCR, Guidelines on International Protection No. 1: Gender-Related Persecution within the context of article 1A (2) of the 1951 Convention and/or its 1967 Protocol relating to the Status of Refugees (HRC/GIP/02/01) (2002).

34 Ötekileştirme, bir tarafın kendi pozitif kimliğini tanımlarken ve güvence altına alırken bir başkasını karşısına alarak, “ öteki” olarak damgalamasıdır.

35 Ortak Sorumluluk Standartı üzerine raporuma bakınız (E/CN.4/2006/61).

36 Bu bağlamda Meksika görev raporuma bakınız (E/CN.4/2006/61/Add.4)

37 L.R. Linda Fregoso, “We Want Them Alive!: The Politics and Culture of Human Rights.” Social Identities, vol. 12, No. 2, (2006), pp. 109-138.

38 Bkz: http://www.target-human-rights.com/HP-00_aktuelles/alAzharKonferenz/

39 Zorla evlendirme ile ilgili olarak, silahlı çatışma dönemlerinde gerçekleşen zorunlu evliliklerin insanlık suçu olarak değerlendirilmesini düzenleyen Sierra Leone Özel mahkemesi tarafından ortaya konan olumlu örnekleri de belirtmek istiyorum: Bkz: http://www.sc-sl.org/

40 Topluma olan maliyeti de dahil olmak üzere kadınlara karşı şiddetin sonuçları üzerine bakınız: Genel Sekreter raporu (A/61/122/Add. 1 and Corr.1) (2006)

41 M. Mamdani, “Political Identity, Citizenship and Ethnicity in Post-Colonial Africa” (2005). İlgili belgeye şu adresten ulaşılabilir: http://siteresources.worldbank.org/intranetsocialdevelopment/Resources/revisedMamdani.pdf.

42 Karşılaştırma için İran İslam Cumhuriyeti raporuma bakınız: (E/CN.4/2006/61/Add.2).

43 M.G. Bettiga-Boukervout “Crimes of honour in the Italian Penal Code.” In L. Welchman and S. Hossain (eds.), “Honour”: Crimes, Paradigms, and Violence against Women, (London: Zed Books, 2005), s. 235.

44 A.D. Feingold, “The Hell of Good Intentions: Some Preliminary Thoughts on Opium in the Political Ecology of the Trade in Girls and Women”. Ophidian Research Institute. (1997). İlgili belge için bakınız: http://www.phi-ngo.org/pubs/HellGoodIntentions.pdf.

45 İşgal altındaki Filistin toprakları raporuma (E/CN.4/2005/72/Add.4) bakınız. Ayrıca kadına karşı şiddet, nedenleri ve sonuçları konusundaki bir önceki raportörün Kolombiya raporuna (E/CN.4/2002/83/Add.3) bakınız. Söz konusu raporda silahlı grupların kadınların üzerinde tecavüz ve cinayet tehdidi ile katı sosyal sınırlar uyguladığını, muhafazakâr görüşleri ve toplumsal cinsiyet stereo tiplerini canlandırmaya çalıştıklarını ifade etmektedir. Özel Raportör’ün tavsiyelerini izleyen bir Kolombiya STK koalisyonu, bu tür sorunların hala sürdüğünü ve militarizasyonun kadına karşı şiddeti güçlendirdiğini ifade etmektedir. Bkz: VI Informe sobre violencia sociopolítica contra mujeres, jóvenes y niñas en Colombia 2002-2006, Bogotá; Mesa de trabajo “Mujer y conflicto armado”, pp. 15-17. Ayrıca bkz. : http://www.mujeryconflictoarmado.org.

46 İsveç görevi raporuma bakınız (A/HRC/4/34/Add. 3).

47 Örneğin, Guatemala’ya Birleşmiş Milletler Teyit Görevi, Guetemala savaşında yerel toplumlardan kişilerin zorla silahlı kuvvetlere dahil edilmesi ve bugün söz konusu olan kamusal linç kültürü arasındaki bağlantı ortaya konmaktadır. Misión de Verificación de las Naciones Unidas en Guatemala, Los linchamientos: un flagelos que persiste, 2002.

48 Karşılaştırma için bakınız: Dipnot no:40’ta yer alan Mesa de Trabajo “Mujer y conflicto armado”; Bulgular silahlı çatışmaların yerel topluluklardaki kadınları daha özel yoğunlukla etkilemekte olduğunu ortaya koymaktadır.