ÇEVREMİZDE GÖRDÜĞÜMÜZ CANLI CANSIZ ÇOK SAYIDA MADDE BULUNMAKTADIR.ODAMIZIN YA DA SINIFIMIZIN PENCERESİNDEN DIŞARIYA BAKTIĞIMIZDA NELER GÖRDÜĞÜMÜZÜ LİSTELEYELİM VE BUNLARI ÖZELLİKLERİNE GÖRE GRUPLANDIRALIM.ODALARIMIZIN PENCERELERİ CAM DEĞİL DE TAHTA OLSA YA DA SABAH KAHVALTIDA ÇAYIMIZA ŞEKER YERİNE TUZ ATSAYDIK NE OLURDU ?
MADDEYİ NİTELEYEN ÖZELLİKLER
ÇEVREMİZDE ÖZELLİKLERİ BİRBİRİNDEN FARKLI CANLI YADA CANSIZ BİR ÇOK VARLIK BULUNUR.BUNLARA MADDE DENİR.
BOŞLUKTA YER KAPLAYAN VE DE KÜTLESİ OLAN HER VARLIĞA MADDE DENİR.
BEŞ DUYU ORGANLARIMIZLA MADDELERİN VARLIKLARINI ANLAYABİLİRİZ.
NOT:
DUYU ORGANLARIMIZLA ALGILADIĞIMIZ ISI, SES, IŞIK, VE ELEKTRİK MADDE DEĞİLDİR.BUNLAR BİRER ENERJİ KAYNAKLARIDIR.
NİTELEMEK NE DEMEKTİR?
DUYU ORGANLARIMIZLA MADDELERİ ÖZELLİKLERİNE GÖRE NİTELENDİRİRİZ.
****SAYDAMLIK****
MADDELERİN IŞIĞI GEÇİRGENLİKLERİNE GÖRE FARKLI ÖZELLİKLER GÖSTERİRLER.
IŞIĞI TAM OLARAK GEÇİREN MADDELERE SAYDAM MADDE DENİR.
IŞIĞIN BİR KISMINI GEÇİREN MADDELERE YARI SAYDAM MADDE DENİR.
IŞIĞI GEÇİRMEYEN MADDELERE OPAK MADDE (SAYDAM OLMAYAN) DENİR.
SU, SAYDAM; YAĞLI KÂĞIT, YARI SAYDAM; DUVAR OPAK MADDEDİR. *******PARLAKLIK MATLIK*******
ALTIN, GÜMÜŞ, ALÜMİNYUM, ÇELİK PARLAK MADDELERDİR.
BİR ÜRÜN HANGİ AMAÇLA KULLANILACAKSA HAM MADDESİ ONA UYGUN SEÇİLMELİDİR.YOKSA ÜRÜN KULLANILAMAZ.
OYUN OYNAN TOP PLASTİKTEN DEĞİL DE DEMİRDEN YAPILSA OYNAN MAZDI.
HAVLU SUYU EMİCİ ÖZELLİĞE SAHİP OLMASA İDİ KULLANILAMAZ OLURDU.
MADDE, CİSİM, MALZEME, EŞYE, ALET
HAM MADDE OLARAK KULLANILANLAR MADDE, MADDEDEN YAPILAN VE ÜZRİNDE ŞEKİLLENDİRME YAPILAN VARLIKLARDA CİSİMDİR.
CAM BİR MADDE BARDAK İSE CİSİMDİR.
CAM BARDAK GÜNLÜK HAYATTA KULLANILIDIĞINDA BİR EŞYADIR.
ÇEKİÇ ÇİVİ ÇAKMAK İÇİN KULLANILDIĞINDAN ALETTİR.
BAZI MADDELER YENİ BİR MADDE OLUŞTURMAK İÇİN BİR ARAYA GELİRLER.BİR ARAYA GELEN BU MADDELERE MALZEME ADI VERİLİR.
ÇORBA YAPMAK İÇİN BİR ARAYA GELEN UN,SU,YAĞ,MERVİMEK BİRER MALZEMEDİR.
VARLIK ADI
MADDE
CİSİM
EŞYA
ALET
MALZEME
SİLGİ
UN
PERDE
KUM
BIÇAK
MADDENİN HALLERİ
MADDE TABİATTA ÜÇ HALDE BULUNUR.KATI, SIVI VE GAZ HALİNDE BULUNUR.
***************KATILAR**************
BELİRLİ BİR ŞEKİLLERİ VARDIR.
BELİRLİ BİR HACİMLERİ VARDIR.
DIŞARIDAN Bİ ETKİ OLMASIĞI SÜRECE ŞEKİL VE HACİMLERİNİ KORURLAR.
KATIYI OLUŞTURAN TANECİKLER BİRİBİRİNE ÇOK YAKINDIR.
TAHTA, TAŞ,ÇELİK … VB MADDLER KATIDIRLAR.
NOT:
KUM TUZ ŞEKER GİBİ KÜÇÜK TANELİ KATILAR SIVI MADDELER GİBİ BULUNDUKLARI KABIN ŞEKLİNİ ALIRLAR.
******************SIVILAR**************
BELLİ BİR HACİMLERİ VARDIR.
BELLİ BİR ŞEKİLLERİ YOKTUR, BULUNDUKLARI KABIN ŞEKLİNİ ALIRLAR
SU, SÜT, BENZİN,ZEYTİNYAĞI,KOLONYAĞI…
NOT :
SIVI MADDELERİN TANECİKLERİ KATILARA ORANLA DAHA SEYREKTİRLER.VE DAHA HIZLI HAREKET EDERLER.SIVI MADDELERİN TANECİKLERİ BİRBİRLERİNİN ÜZERİNDEN KAYARAK HAREKET EDERLER.BUNDAN DOLAYI AKIŞKAN ÖZELLİĞE SAHİPTİRLER.
***************GAZLAR*********************
BELLİ BİR ŞEKİLLERİ YOKTUR,BULUNDUKLARI KABIN ŞEKLİNİ ALIRLAR.
BELLİ BİR HACMİ YOKTUR BULUNDUKALRI KABI TAMAMEN DOLDURURLAR.
SU BUHARI, HAVA, OKSİJEN, AZOT GAZI…
NOT:
GAZ MADDELERİN TANECİKLERİ KATI VE SIVILARA ORANLAR DAHA SEYREKTİ VE DAHA HIZLI HAREKET EDERLER.BU ÖZELLİKLERİNDEN DOLAYI SIKIŞTIRILABİLİRLER VE DE AKIŞKANDIRLAR.
AKARSULAR GEÇTİKLERİ YERLERDE DERİN YARIKLAR OLUŞTURUR. XXXXXXXXXXXXXX RÜZGARIN ETKİSİ XXXXXXXXXXXXXXXX
RÜZGAR VE FIRTINA TOPRAĞI SÜRÜKLER,KAYALARI AŞINDIRIR.
KOPAN KAYA PARÇALARINI UFALAR, SÜRÜKLER VE ÇUKURLARI DOLDURUR.
RÜZGAR DAHA ÇOK BİTKİ ÖRTÜSÜ OLMAYAN YERLEDE GÖRÜLÜR.(ÇÖLLERDE) XXXXXXXXXXX SICAKLIK DEĞİŞİMİ XXXXXXXXXXXXXXX
GÜNDÜZ ISINAN KAYAÇLAR GENİŞLER.
GECE ANİ SICAKLIK DÜŞMESİ KAYAÇLAR BÜZÜŞÜR.
SONUÇTA KAYAÇLARDA KIRIMLA VE ÇATLAMA OLUR.
BU KAYAÇLARIN ARSINA GİREN KAR SULARI KAYAÇLARIN UFALANMASINA NEDEN OLUR.
MADDENİN ISI ETKİSİYLE DEĞİŞİMİ
ISINMA VE SOĞUMA
BİR CİSMİN SICAK MI SOĞUK MU OLDUĞUNU DOKUNARAK ANLAYABİLİRİZ.
BİR ELİMİZİ SICAK SUYA DİĞER ELİMİZİ DE SOĞUK BİR SUYA BATIRALIM SONRA ILIK BİR SUYA BİR MÜDDET SONRA İKİ ELİMİZİ BERABER BATIRALIM SICAK SUDA OLAN ELİMİZN ÜŞÜDÜĞÜNÜ SOĞUK SUDA OLAN ELİMİZN ISINDIĞINI HİSSEDERİZ. CİSİMLERİN SICAKLIKLARI KONUSUN DA DOKUNMA DUYUMUZ BİZİ YANILTABİLİR.
BUNUN İÇİN TERMOMETRE İLE SICAKLIKLARI ÖLÇÜP DEĞERLENDİRME YAPARIZ.
SICAKLIKLARI FARKLI OLAN İKİ MADDE BİR ARAYA GELDİĞİ ZAMAN SICAKLIĞI FAZLA OLAN MADDEDEN SICAKLIĞI AZ OLAN MADDEYE ISI AKIŞKANLIĞI OLUR.BUNUN SONUCUNDA SICAK OLAN SOĞUR SOĞUK OLAN İSE ISINIR.BUNA DA ISI ALIŞ VERİŞİ DENİR.
HAL DEĞİŞİMİ
MADDENİN HAL DEĞİŞTİRMESİ ISI İLE İLGİLİDİR.
MADDELERİN ISI ALIŞ VERİŞİ İLE BİR HALDEN DİĞERİNE GEÇMESİ OLAYINA HAL DEĞİŞİMİ DENİR.
<<<<<<<<<<<<<<<<< ERİME VE DONMA >>>>>>>>>>>>>>>>>
KATI BİR MADDENİN ISI ALARAK SIVI HALE GEÇMESİ OLAYINA ERİME DENİR.
ERİMENİN GERÇEKLEŞTİĞİ SICAKLIĞA DA ERİME SICAKLIĞI DENİR.
SIVI BİR MADDENİN ISI VEREREK KATI HALE GELMESİNE DONMA DENİR.
DONMANIN GERÇEKLEŞTİĞİ SICAKLIPA DA DONA SICAKLIĞI DENİR.
AYNI MADDELERİN ERİME VE DONMA SICAKLIKLARI BİRBİRİNE EŞİTTİR.
HER MADDENİN ERİEM VE DONMA SICAKLIKLARI BİR BİRİNDEN FARKLIDIR.
ERİME VE DONAM OLAYLARI SONA ERENE KADAR SICAKLIK SABİT KALIR.
BUZUN ERİME SICAKLIĞI 0 DERECEDİR. SUYUN DONMA SICAKLIĞI 0 DERECEDİR.
<<<<<<<<<<<<< BUHARLAŞMA VE YOĞUNLAŞMA >>>>>>>>>>>>>>>>>
SIVI BİR MADDENİN ISI ALARAK GAZ HALİNE GEÇMESİNE BUHARLAŞMA DENİR.
SIVI MADDENİN HIZLI BUHARLAŞMASINA DA KAYNAMA DENİR.
GAZ BİR MADDENİN ISI KAYBEDEREK SIVI HALE GEÇMESİNE YOĞUNLAŞMA DENİR.
YOĞUNLAŞMANIN GERÇEKLEŞTİĞİ SICAKLIĞA DA YOĞUNLAŞMA SICAKLIĞI DENİR.
HER MADDENİN KAYNAMA VE YOĞUNLAŞMA SICAKLIĞI BİRBİRİNDEN FARKLIDIR.
AYNI MADDENİN KAYNAMA VE YOĞUNLAŞMA SICAKLIKLARI AYNIDIR.
NOT : KAYNAMA SICAKLIĞI SIVILAR İÇİN YOĞUNLAŞMA SICAKLIĞI DA YOĞUNLAŞMA İÇİN AYIRT EDİCİ BİR ÖZELLİKTİR.
KAYNAMA VE YOĞUNLAŞMADA SICAKLIK SABİT KALIR.
BUHARLAŞMA HER SICAKLIKTA OLUR.
ISI ALIR
KATI SIVI GAZ
ISI VERİR
BOZUNMA
BAZI KATI MADDELERİN ISI ALARAK ERİDİĞİNİ SIVI MADDELERİN İSE ISI VEREREK KATILAŞTIĞINI ÖĞRENDİK. ISI MADDENİN HAL DEĞİŞİMİNDE ÇOK BÜYÜK BİR ETKENDİR.
ŞEKER,ODUN,KAĞIT,EKMEK,KÖMÜR,SEBZE VE MEYVE GİBİ BAZI MADDELER ISI ALDIĞINDA ERİMEZ,ŞEKİLLERİNDE VE GÖRÜNTÜLERİNDE DEĞİŞİKLİKLER OLUŞUR BUNA BOZUNMA DENİR.
ŞEKERİN ISI ALARAK KÖMÜRLEŞMESİ, KÂĞIDIN ISI ALARAKKOYU RENGE DÖNÜŞMESİ BUNA ÖRNEKTİR.
ISI ETKİSİYLE GERÇEKLEŞEN YANMA VE PİŞME OLAYLARI MADDE DE BOZUNMAYA NEDEN OLUR.
NOT:
BİR MADDE HAL DEĞİŞTİRİRKEN YAPISI DEĞİŞMEZ ÖZELLİKLERİNİ KAYBETMEZ.
BOZUNMAYA UĞRAYAN AMDDELERİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ DEĞİŞİR.
ISI ETKİSİYLE MADDELER HAL DEĞİŞTİRİR YA DA BOZUNUR.
MADDELER DOĞADA KARIŞIK HALDE BULUNUR
BÜTÜN MADDELER TANECİKLİ YAPIDADIRLAR. BİR TELİ NE KADAR KÜÇÜK PARÇALARA BÖLSEN DAHİ KALAN MADDE YİNE PARÇALARA AYRILABİLİR. &&&&&&&&&& MADDENİN TEMEL TANECİKLERİ&&&&&&&&&&&&&&
ATOM:
MADDENİN GÖZLE GÖRÜLEMEYEN VE BÜTÜN ÖZELLİKLERİNİ TAŞIYAN EN KÜÇÜK YAPI BİRİMİNE DENİR.
ATOM İKİ KISIMDAN OLUŞUR.
ATOM ÇEKİRDEĞİ:
ARTI YÜKLÜ PROTONLAR VE YÜKSÜZ PROTONLARDAN OLUŞUR.ÇEKİRDEĞİN YÜKÜNÜ PROTONLAR BELİRLER.
ÇEKİRDEK ÇEVRESİNDEKİ ELEKTRONLAR:
ATOM ÇEKİRDEĞİNİN ÇEVRESİNDE ENERJİ SEVİYESİ ADI VERİLEN YÖRÜNGELERDE EKSİ (-) YÜKLÜ ELEKTRONLAR VARDIR.
PROTON SAYISI ELEKTRON SAYISINA EŞİT OLAN ATOMLARA NÖTR ATOM DENİR.
NÖTR BİR ATOMDA PROTON SAYISI = ELEKTRON SAYISI PROTON
NÖTRON
ÇEKİRDEK
YÖRÜNGE
ELEKTRON
MOLEKÜL :
AYNI YA DA FARKLI CİNS ATOMLARIN BİRLEŞMESİ İLE OLUŞAN TANECİKLERE DENİR.
OKSİJEN ATOMUNUN SEMBOLÜ (O) DUR. İKİ OKSİJEN ATOMU BİR ARAYA GELEREK (O₂) OKSİJEN MOLEKÜLÜ OLUŞUR.OKSİJEN MOLEKÜLÜ AYNI CİNS ATOMLARIN BİR ARAYA GELMESİ İLE OLUŞMUŞTUR.