Magistr dissertasiyasi ixtisasın şifri və adı 060402 “Mühasibat uçotu və audit”

Sxem 1.

İstehsala məsrəflərin uçotu

201 «Material ehtiyatları» Dt Kt

206 «Satış məqsədi ilə saxlanılan başqa aktivlər» Dt Kt

203 «Tikinti müqavilələri uyğun məsrəflər» Dt Kt

112 «Torpaq, tikili və avadanlıqlar uyğun yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri» Dt Kt

	203 «Tikinti müqavilələri uyğun məsrəflər» Dt Kt	202 №li “İstehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri” Dt Kt
				Qalıq - 7210000 13) 6580000 1. a) 2894500 14) 305830 2. a) 2072115 a) 641000 a) 237170 9. a) 3721430 10) 1084734 715570 104860 Dövr 6202879 Qalıq - 192709 Dövr 6274170
	533«Əməyin ödənişi uyğun işçi heyəti ilə hesablaşmalar» Dt Kt				202 №li “İstehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri” Dt Kt

Qalıq =0 1. b)428000	9. a) 3256430
2. b) 29960	10. b) 378200
b) 62100 b) 35400 b) 7210400 b) 76368 b) 34000 b) 85000 Dövr 872228 Qalıq 63500	9. q) 104098

522 «Sosial sığorta və təminat uyğun hesablaşmalar» Dt Kt

203 «Tikinti müqavilələri uyğun məsrəflər» Dt Kt

Dt Kt 721 «Ümumtəsərrüfat xərcləri» 412 «Uzunmüddətli zəmanət öhdəliklərii»

Dt Kt Dt Kt

1. 
   q) 143000 Qalıq=0
   
2. 
   q) 10010 7. a) 65000
   
3. 
   v) 53400 7. b) 34000
   
4. 
   b) 31000 7. v) 28000
   

Dövr 127000

İstehsala məsərflərin uçotunun sonrakı mərhələsində ümuistehsalat və ümumtəsərrüfat xərcləri bölüşdürüür və 202 «İstehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri» hesablarına silinir. Bizim misalda həmin xərclər ancaq 202 №li “İstehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri” hesabına silinmişdir (bax 10-11-ci əməliyyata).

Nəticədə 202 saylıhesabın debetində həm müstəqim, həm də qeyrimüstəqim xərclər toplanılır və bunun əsasında istehsal edilən məhsulun, işinvə xidmətin maya dəyəri müəyyən edilir.

1-ci sxemdən göründüyü kimi, cari ayda məsrəflər 6206879 manat, ayın əvvəlinə bitməmiş istehsal qalığı – 7210000 manat, cəmi xərclərin məbləği isə – 6466879 manat təşkil etmişdir. Ay ərzində istehsalatdan buraxılmış məhsul plan maya dəyəri ilə 6580000 manat məbləğində mədaxil edilmişdir (bax 13-cü əməliyyata). Ayın sbununda bitməmiş istehsal qalığı və buraxılan məhsulun həqiqi istehsal maya dəyəri müəyyən edilir. uçot məlumatları əsasında ayın sbununa bitməmiş istehsal qalığının 192709 manat, buraxılan məhsulun maya dəyərinin isə 6274170 manat olduğu müəyyən edilmişdir (6466879+192709). Buraxılmış məhsulun həqiq maya dəyəri bunun plan maya dəyəri ilə müqayisədə 305.830 manat (6274170-6580000) ucuz başa gəlmişdir, başqa sözlə, istehsal xərclərinə

qənaət olunmuşdur (bax 14=cü əməliyyata).

Beləliklə, istehsalata məsrəflərin uçotu sistemi həmin xərclərin kalkulyasiya maddələri uyğun əks etdirilməsinə əsaslanır. İqtisadi elementlər uyğun xərclər isə bilavasitə istehsal xərclərini uçota alan hesablarda (202, 203, 721, və s.) deyil, material, əmək, pul və s. ehtiyatların sərf olunmasını əks etdirən hesablarda (201, 533, 522, 112 və s.) müəyyən edilir. Bu barədə daha ətraflı sonra danışılacaqdır.