Mavzu: budjet tashkilotlarida pensiya jamg'armasining daromatlari va xarajatlari

Mavzu: budjet tashkilotlarida pensiya jamg'armasining daromatlari va xarajatlari

1.	Pensiya jamg’armasi daromadlari: mazmuni, manbalari, tarkibi va tuzilishi . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. .
2.	Yagona ijtimoiy to’lov, sug’urta badali, majburiy ajratmalar va boshqa daromadlar tahlili. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.	Pensiya jamg’armasi daromadlari va xarajatlari tahlili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Pensiya jamg’armasi daromadlari: mazmuni, manbalari, tarkibi va tuzilishi
Byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi davlatning ijtimoiy funktsiyasiga xizmat qiladi. Shu sababli Pensiya jamg’armasi daromadlarini shakllantirish manbalarini o’rganish muhim ahamiyat kasb etadi. Pensiya jamg’armasi daromadlari soliqlarga tenglashtirilgan majburiy ajratmalar hisobidan shakllantiriladi. Chunki ushbu daromadlar fuqarolarni keksalik davrida ijtimoiy himoyalash, fuqarolarning mehnat faoliyatini tugashi bilan pensiyaga chiqish oldidan to’lanadigan ish haqi miqdoriga mutanosib tarzda belgilangan muayyan miqdordagi kafolatlangan daromadni ta’minlash hamda daromadlar (pensiya, nafaqa, kompensatsiya to’lovlari va boshq.) bilan kelajakda aholi turmush darajasining pasayishidan himoyalash kabilarni ta’minlaydi.
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi to’g’risidagi Nizomga ko’ra Pensiya jamg’armasi daromadlari quyidagi manbalar hisobiga shakllantiriladi:
a) majburiy to’lovlar va badallar:
– belgilangan miqdorlardagi yagona ijtimoiy to’lov tushumlari;
– alohida yuridik shaxslarning ijtimoiy sug’urta badallari;
– fuqarolarning sug’urta badallari;
– jismoniy shaxslar ayrim toifalarining sug’urta badallari;
– majburiy ajratmalar;
b) boshqa to’lovlar:
– “Fuqarolarning davlat pensiya ta’minoti to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Qonunining 15-moddasiga muvofiq tayinlangan mehnatda mayib bo’lganlik yoki kasb kasalligi oqibatida nogiron bo’lganlarga pensiyalar to’lash xarajatlarini qoplash uchun regressiv talablar (da’volar) bo’yicha ish beruvchilar va fuqarolardan undiriladigan mablag’larning 85 foizi;
– “Fuqarolarning davlat pensiya ta’minoti to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Qonunining 14-moddasiga muvofiq muddatidan oldin tayinlangan yoshga doir pensiyalarni to’lash xarajatlarini qoplash uchun o’tkaziladigan Bandlikka ko’maklashish jamg’armasi mablag’lari;
– “Fuqarolarning davlat pensiya ta’minoti to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Qonunining 12-moddasiga muvofiq tayinlangan imtiyozli pensiyalarni to’lash xarajatlarini qoplash hisobiga o’tkaziladigan yuridik shaxslar mablag’lari;
– dehqon xo’jaliklari a’zolarining ixtiyoriy tartibda to’lanadigan sug’urta badallari;
– hisoblangan jarimalar summasining bir qismi hamda majburiy to’lovlar, badallar va boshqa to’lovlar o’z vaqtida to’lanmaganligi uchun penyalar (qonun hujjatlariga muvofiq davlat soliq xizmati organlarini ijtimoiy rivojlantirish va moddiy-texnik ta’minlash maxsus jamg’armasiga hamda Pensiya jamg’armasi xodimlarini ijtimoiy rivojlantirish va moddiy rag’batlantirish jamg’armasiga undiriladigan summalardan tashqari);
– yuridik shaxs tugatilganda, qishloq xo’jaligi kooperativi (shirkati), fermer va dehqon xo’jaligi qayta tashkil etilganda yoki tugatilganda mehnat vazifalarini bajarish bilan bog’liq holda mayib bo’lgan, kasb kasalligiga chalingan yoki sog’lig’iga boshqacha shikast etkazilgan xodimga etkazilgan zararni qoplash uchun to’lanadigan summalar;
– qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar, shu jumladan, davlat byudjeti mablag’lari va ixtiyoriy badallar.
Majburiy to’lovlar, badallar va boshqa to’lovlarni o’tkazish Pensiya jamg’armasi daromadlarining belgilangan tasniflariga muvofiq tushumlarning har bir turi bo’yicha Pensiya jamg’armasining banklardagi tegishli hisob raqamlari bo’yicha amalga oshiriladi.
Shuni ta’kidlash joizki, bu erda majburiy ajratmalar va majburiy to’lovlarni farqlab olish zarur. Masalan, byudjetdan tashqari maqsadli jamg’armalarga ajratma deganda Soliq kodeksining 23-moddasiga ko’ra pensiya, respublika yo’l va umumta’lim maktablari, kasb-hunar kollejlari, akademik litseylar va tibbiyot muassasalarini rekonstruktsiya qilish, mukammal ta’mirlash va jihozlash jamg’armalariga majburiy ajratmalar tushuniladi. Yagona ijtimoiy to’lov, fuqarolarning Pensiya jamg’armasiga sug’urta badallari; Respublika yo’l jamg’armasiga yig’imlar, davlat boji, bojxona to’lovlari, shuningdek, ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlarni ko’rsatish huquqi uchun yig’im Soliq kodeksiga asosan boshqa majburiy to’lovlar hisoblanadi. Shu nuqtai nazardan majburiy to’lov kengroq tushuncha bo’lib, majburiy ajratma uning tarkibiga kiradi. Majburiy ajratmalarning to’lovchilari umumbelgilangan soliqlarni to’lovchilar bo’lib, boshqa majburiy to’lovlar to’lovchilaridan keskin farq qiladi. Boshqa majburiy to’lovlar korxonaning ayrim operatsiyalari bilan bog’liq bo’lgan to’lovlar bo’lib, aynan u yoki bu operatsiyalar amalga oshirilishiga qarab ushbu to’lovlarni to’lash majburiyati yuzaga keladi va u soliq solishning tartibiga bog’liq bo’lmaydi.
O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi va davlat soliq xizmatining hududiy organlari:
– manbalar turlari bo’yicha Pensiya jamg’armasiga majburiy to’lovlar, badallar va boshqa to’lovlarning to’g’ri hisoblanishi, to’liqligi va o’z vaqtida to’lanishi nazorat qilinishini;
– manbalar turlari va to’lovchilar bo’yicha Pensiya jamg’armasiga majburiy to’lovlar, badallar va boshqa to’lovlar hisobi yuritilishini;
– yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan Pensiya jamg’armasiga majburiy to’lovlar, badallar va boshqa to’lovlar to’g’ri hisoblanishini, shuningdek, Pensiya jamg’armasi bilan o’zaro hisob-kitoblarning holati tekshirilishini;
– qonun hujjatlariga muvofiq majburiy to’lovlar, badallar va boshqa to’lovlarni hisoblash tartibi va to’lash muddatlari buzilganligi uchun yuridik va jismoniy shaxslarga nisbatan moliyaviy va ma’muriy javobgarlik choralari qo’llanilishini;
– badallarning shaxslar bo’yicha hisobini amalga oshirish va mehnat daftarchalarini yuritish uchun har chorakda Pensiya jamg’armasiga yuridik shaxs bo’lmasdan tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanadigan shaxslar va dehqon xo’jaliklari a’zolari tomonidan to’langan badallarning miqdorlari to’g’risidagi ma’lumotlar taqdim etilishini ta’minlaydi.

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi Pensiya jamg’armasining ijro etuvchi apparatiga: tushgan majburiy to’lovlar, badallar va to’lovlar to’g’risidagi, Pensiya jamg’armasiga majburiy ajratmalar, badallar va boshqa to’lovlar turlari