Mavzu: Gegrafik qobiqning rivojlanish qonuniyatlari



Yüklə 484,31 Kb.
səhifə2/3
tarix10.12.2023
ölçüsü484,31 Kb.
#139338
1   2   3
6 sinf Geogarfik qobiqning umumiy qonuniyatlari Dars ishlanma

Antiropogen bosqich- inson paydo bo’lgandan (3mln yil avval ) hozirgi kunga qadar o’tan davirni qamrab oladi.


Era

Davr

Tog’ burmalanishi

Asosiy o’zgarishlar



1

2

3

4

Kaynazoy
KZ
67 mln yil

Antropogen, Q
Nobiogen, N
Paleogen , P

Alp

Yosh tog’lar, iqlim mintaqalari, tabiat zonalari, odam paydo bo’lgan.

Mezazoy
MZ
163 mln yil

Bo’r, Cr
Yura, I
Trias T

Mezazoy
(Kembriy)

Bahaybat denazavirlar paydo bo’ldi.

Palezoy
PZ
340 mln yil

Perim, P
Karbon, C
Devon, D
Silur, S
Ordovik, O
Kembriy, Cm

Gersin

Kaledon

baykal


Quriqlikda oranizimlar, ayniqsa organizimlar, rivojlangan. Toshko’mir hosil bo’lgan,Hozirgi keksa tog;lar paydo bo’lgan.

Praterazoy
PZ
2mln yil

Yuqori
O’rta
Quyi

Bir necha
burmalanishlar bo’lgan

Yashil suv o’tlar bokteriyalar rivojlanan

Arhey
AR
1 mlrd yil

Bo’linmaydi




Oddiy bakteriyalar, suv o’tlari, paydobo’lishi


Geografik qobiqni g umumiy qonuniyatlari. Georafik qobiqning rivojlanishida va tabiat komplekislarini tabaqalanishida ham o’ziga hos qonuniyatlar mavjud. Ular Yerni umumiy geografik qonuniyatlari deb ataladi. Bular quydagilar : Bir butunlik, Modda va energiyani tabiatda aylanib yurishi, Davriy yoki ritmiylik hodisalari, Geografik zonallik va hududiylik eorafik qobiqni umumiy qonuniyatlaridur.

RITMIKLIK – Tabiatda vaqt o’tishi bilan bir hil xodisalarni takrorlanib turishiga aytiladi. Masalan: Yernig o’z o’qi va Quyosh atrofi bir marta to’liq aylanishi sutkalik, yillik yoki fasliy ritmilikka sabab bo’ladi.
Natijada kun bilan tun va yil fasillarini almashinishiga sabab bo’ladi.Bularga haroratning, shamolni, yog’inlarning, suv oqimini, organizimlarni sutkalik yoki yillik o’zgarishi misoldur.

ZONALLIK _ Geografik komponentlar va tabiat komplekislarining ekvato’rdan qutublarga tomon, tog’lardan balandlik tomon qonuniy ravishda o’zgarilib borishiga aytiladi. Dunyoning har bir tabiat zonasi geografik qobiqning takrorlanmas xususiyatlarni namayon qiladi.
Geografik qobiqning to’rtta strukturasida, ya’ni atmosfera , gidrosfera, litosfera va biosferalarda modda va energiya almashinuvi ikkita – gorizantal va vertikal yo’nalishda kuzatiladi. Atmosfera vaDunyo okeanidagi suvning harakatida va litosferadagi vulqonlar harakatida moddalarning ham gorizantal , ham vertikal almashinuvi bo’ladi. Geografik qobiqdagi modda va energiyani almashinuviga Yerni ichki energiyasi va Quyosh energiyasi hamda gravitatsiya kuchi ta’sir etadi.


Yüklə 484,31 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin