Kalmarning tuzilishi va hayoti - Dengizning ochiq pelagial zonasida suzib yurib hayot kechiruvchi kalmar bosh oyoqlilarning eng ko‘p tarqalgan avlodlaridandir. Uning tanasi cho‘ziq va suyrilashgan. Bosh tomonida o‘nta oyoqlari (bulardan bir jufti juda uzun bo‘lib, ovlashga xizmat qiladi), boshning yon tomonida kattagina bir juft suzgichi bor. Og‘zining ichki qismida burgutning tumshug‘iga o‘xshash mustahkam jag‘lar bilan qurollangan. Jag‘lar ovni ushlash va parchalashga yordam beradi.
Kalmar tansini qoplagan mantiya – qorni tomonida kattagina qopchiqsimon mantiya bo‘shlig‘ini hosil qiladi. mantiya bo‘shlig‘ining katta teshigi bosh tomonga ochilgan. Mantiya bo‘shlig‘ining ustida “varonka” deb nomlanuvchi organ bo‘lib, uning pastki – keng tomoni mantiya bo‘shlig‘iga, naychasi esa bosh tomonga ochilgan.“Varonka” asosiy harakat organi. Kalmar suzish vaqtida mantiya bo‘shlig‘iga suv to‘ldirib, “qopchiq” og‘zini yopadida muskullarini birdan qisqartiradi. Bu paytda qopchiq (mantiya bo‘shlig‘i) ichidagi suv varonka naychasidan otilib chiqib, hayvonni bir necha metrgacha orqaga itaradi.
Mantiya bo‘shlig‘idagi suv tugagach, mazkur harakat yangidan takrorlanadi. Shunday qilib kalmar orqaga qarab harakat qiladi.
Mantiya bo‘shlig‘ida qush patiga o‘xshagan bir juft jabra, anal teshigi, ayirish va jinsiy organlarining yo‘llari ochilgan. Bundan tashqari ba’zi kalmarlar va karakatitsa (10 – 15 sm kattalikdagi bu o‘noyoqli O‘rta yer dengizida) mantiyaga siyoh bezi deb ataladigan maxsus organning yo‘li ochilgan. Dushman quvgan vaqtda boshoyoqli – mazkur bezdan qoramtir suyuqlik ajratib o‘zini chetga oladi. Bir qancha o‘noyoqlilarda siyoh bezi ajratgan suyuqlik zaharli, u dushmanni halok etadi.
Hazm organlari – og‘iz bo‘shlig‘i (halqum) qizilo‘ngach, oshqazon, ko‘richak va anal teshigi bilan tugallanuvchi orqa ichakdan tuzilgan. Og‘iz bo‘shlig‘idan katta muskulli til – ko‘p tishli radula – “qirg‘ich” bilan qurollangan. Jag‘lar va radula ovqatni maydalashga yordam beradi. Qizilo‘ngach miyaning o‘rtasidan o‘tib, oshqozonga ochiladi. So‘lak bezlaridan tashqari, jigar va oshqozon osti bezlari bor.
