Maxmudov n. M., Hakimov h. A. Makroiqtisodiy tahlil

L
); 
ishchi kuchi tarkibiga kiritilmaydigan aholi (non-labour force - 
NL
) 
POP = L + NL
Aholining «band bo‘lganlar», «ishsizlar» va «ish kuchi tarkibiga 
kiritilmaydiganlar» toifalari o‘rtasida doimiy ravishda aloqa mavjud 
bo‘lib, ularga o‘zaro bir-biri bilan o‘rin almashish jarayonlari xosdir (8. 
1. 1-rasm).
9.1.1-rasm. Aholining turli toifalari o‘rtasida o‘zaro 
aloqadorlik
33
 
Ishsizlikni belgilab beradigan asosiy ko‘rsatkich bu – ishsizlik 
darajasi hisoblanadi. Ishsizlik darajasi (rate of unemployment - 
u
) 
ishsizlar sonini umumiy ishchi kuchi soni (band bo‘lganlar va ishsizlar 
soni yig‘indisi)ga nisbati bilan aniqlanib, foizlarda ifodalanadi: 
33
N.Maxmudov, H.Hakimov. Makroiqtisodiy tahlil. O‘quv-uslubiy majmua. T.TDIU, 2018 
Band 
bo‘lganlar
Ishsizlar 
Ishchi kuchi 
tarkibiga 
kirmaydiganlar 

---

85 
 
 
yoki
 
bunda,
u – ishsizlik darajasi; 
U - ishsizlar soni; 
L - umumiy ishchi kuchi soni; 
E – band bo‘lganlar soni.
Umuman olganda, ishsizlik barcha mamakatlar uchun salbiy 
ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlarga olib keluvchi jiddiy makroiqtisodiy 
muammo hisoblanadi. Shuning uchun turi mamlakatlar ishsizlik 
darajasini uning tabiiy darajadan yuqori darajada bo‘lmasligining 
yo‘llarini izlash maqsadida turli davrlarda chora-tadbirlar dasturlarini 
ishlab chiqadilar. 
9.2. Ishsizlikning kelib chiqish sabablari va uning asosiy turlari. 
Tabiiy ishsizlik darajasi 
Odatda ishsizlik kelib chiqishining asosiy uchta sababi keltiriladi: 
ish yo‘qotish (ishdan bo‘shatilishi tufayli); 
ish joyidan ixtiyoriy ravishda ketish; 
mehnat bozoriga birinchi marotaba murojaat etish.
Ishsizlikning asosan uch turi mavjud bo‘lib ularga: friksion, 
strukturaviy va davriy ishsizlik kiritiladi.