Məhəbbətin boş kasaları

Vurulduğumuz vaxt biz şəxsi inkişafa can atmırıq.

Bizə elə gəlir ki, artıq hər şeyə nail olmuşuq.

Psixiatr Skott Pek və psixoloq Doroti Tennov da daxil olmaqla bəzi tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, aşiqliyi, ümumiyyətlə, «məhəbbət» adlandırmaq olmaz. Doktor Pek aşiqliyin üç səbəbdən həqiqi sevgi olmadığını iddia edir. Birincisi, aşiqlik — düşünülmüş qərar və seçim deyil. Aşiq olmağı çox istəsək də, bu, həmişə alınmır. Digər tərəfdən aşiqlik istəmədiyimiz halda bizi yaxalaya bilər. Əksər hallarda biz vaxtsız və bizə uyğun olmayan insanlara vuruluruq.

İkincisi, aşiqlik əsl sevgi deyil, çünki bizdən düşünülmüş addımlar tələb etmir. Vurulduğumuz vaxt etdiyimiz hər şeyin öhdəsindən asanlıqla gəlirik. Biz telefonda uzun-uzadı danışır, bir-birimizi görməkdən ötrü hər bir uzun məsafəni qət etməyə hazır olur, bahalı hədiyyələr verir və planlar qururuq. Bu isə bizim üçün çox asan olur. İnstinkt quşu yuvanı tikməyə vadar edir, instinkt aşiq olanları qəribə və qeyri-adi hərəkətlər etməyə yönləndirir.

Üçüncüsü, aşiq olan şəxsi həmkarının inkişaf edib-etməməsi maraqlandırmır. «Aşiq olduğumuz vaxt bir məqsədimiz olur. Bu da tənhalıqdan qaçmaq və nikah vasitəsilə buna birdəfəlik son qoymaqdır»^. Aşiq olduğumuz vaxt biz şəxsi inkişafımızın qayğısına qalmırıq. Elə hesab edirik ki, biz hər şeyə nail olmuşuq və irəli getməyə səbəb yoxdur. Biz artıq xoşbəxt və dağın zirvəsindəyik. Yeganə istəyimiz isə bu zirvədə qalmaqdır. Sevgilimiz də bundan daha yaxşı ola bilməz, çünki o, belə də mükəmməldir. Biz onun belə də qalacağına ümid edirik.

Əgər aşiqlik əsl sevgi deyilsə, bəs bu nədir? Doktor Pek deyir ki, «bu vəziyyət nikah davranışını genetik müəyyən edən instinktiv komponentdir. Başqa sözlə desək, eqoizm sərhədlərinin müvəqqəti pozulmasıdır. Aşiqlik daxili seksual impulslara və xarici seksual stimullara uyğun standart insan reaksiyasıdır. Onun sayəsində seksual əlaqələrin ehtimalı artır, bu da nəslin davamına imkan yaradır».^

Biz bu fikirlə razılaşıb razılaşmasaq da, bizlərdən kimsə aşiq olubsa, bu hissin heç nə ilə müqayisə olunmadığı ilə razılaşar. Biz vurulanda aydın düşünə bilmirik. Bu zaman nə dediyimizi və nə etdiyimizi bilmirik, adi vəziyyətlərdə heç vaxt etməyəcəyimizi edirik. Vurğunluqdan ayılanda isə biz tez-tez nə üçün belə etdiyimizi özümüzdən soruşuruq. Hisslər dalğası sakitləşəndə, biz fərqin aydın göründüyü real aləmə qayıdırıq. Bu vaxt çoxları çaşqınlıq içində deyir: «Biz niyə evləndik? Axı biz tamam fərqliyik». Aşiq olanda isə bizə elə gəlirdi ki, ən azından vacib məsələlərdə baxışlarımız üst-üstə düşür.

Bizim hisslərimiz xülyadan başqa heç nə deyildir. Çoxları hesab edir ki, qarşımızda iki yol var: (1) bütün həyatımız boyu sevmədiyimiz həyat yoldaşımızla əziyyət çəkmək və ya (2) xoşbəxtliyi başqasında axtarmaq.

Bu gün biz çox vaxt ikinci variantı seçirik, valideynlərimiz isə birinciyə üstünlük verirlər. Seçimimizin daha yaxşı olduğunu iddia etməzdən əvvəl, gəlin, statistikaya nəzər salaq. Bu gün bizim ölkədə ilk nikahların 40%-i boşanma ilə bitir. Eyni aqibət ikinci nikahda 60%, üçüncü nikahda isə 74%-dir. Bu səbəbdən xoşbəxtliyi ikinci və üçüncü nikahda tapmaq ehtimalı o qədər də böyük deyil.

Lakin tədqiqatlar göstərir ki, daha yaxşı çıxış yolu mövcuddur: aşiqliyin müvəqqəti emosional səda olduğunu etiraf edib həyat yoldaşımızla əsl sevginin axtarışına çıxmaq. Ağıl və hisslərin birləşdiyi, xəyal olmayan bir sevginin. Bu sevgi — düşünülmüş qərardır. O, nizam-intizam tələb edir və inkişafın zəruriliyini vurğulayır. Bizim əsas emosional tələbatımız aşiq olmaq deyil, həqiqətən, sevilməkdi, qeyri-iradi sevgini deyil, qərarlı sevgini dadmaqdır. Mənə məni sevməyi istəyən biri lazımdır. Çünki mən sevgiyə layiqəm.

Bu cür sevgi güc və nizam-intizam tələb edir. Siz başqasının xoşbəxtliyi üçün çalışırsınız. Əgər buna nail olursunuzsa, onda kimisə həqiqətən sevdiyiniz üçün özünüz də sevinirsiniz. Bu, aşiqlik eyforiyasına bənzəmir. Ümumiyyətlə, əsl sevgi aşiqlik ölmədən doğulmur.

Aşiqliyin təsiri altında alicənab hərəkətlər edən insanı tərifləmək olmaz. Çünki onu idarə edən yalnız instinkt idi. O özünü qeyri-iradi aparırdı. Amma seçim etmək imkanı olan real aləmə qayıdarkən o, xeyirxahlığı və alicənablığı seçirsə, bu — əsl sevgidir.

Əgər biz emosional sağlamlığımızı qoruyub saxlamaq istəyiriksə, sevgiyə olan ehtiyacımız ödənməlidir. Ailəli insanlar həyat yoldaşının sevgisinə və bağlılığına susayır. Həyat yoldaşımızın bizi qəbul etdiyini və əmin-amanlığımızın qayğısına qaldığını biləndə, özümüzü əmin hiss edirik. Aşiq olduğumuz vaxt da biz eyni hissləri yaşamışıq. Bu hisslər gözəl olsa da, ötüb keçdi. Daimi sevdiyimizi düşünəndə, səhv etmişik.

Sevgi əslində ağıl və iradə ilə idarə olunur.

Müdrik adamlar məhz belə bir sevgini bizə məsləhət görürlər.

Vurğunluq əbədi olaraq davam etmir. Nikah kitabında bu, yalnız başlanğıcdır. Kitabın özü isə ağıl və iradə ilə idarə olunan sevgi haqqındadır. Müdrik adamlar məhz belə bir sevgini bizə məsləhət görürlər. Bu, düşünülmüş sevgidir.

Əgər hisslərinizin soyuduğunu düşünürsünüzsə, məyus olmağa dəyməz. Bir halda ki, sevgi — seçimdir, aşiqlik öləndən və real aləmə qayındandan sonra da sevmək mümkündür. Biz düşüncə tərzimizi dəyişməliyik. Mövqeyimiz belə olmalıdır: «Biz artıq evlənmişik. Mən indi sənin maraqlarını güdəcəyəm». Sevmək istəyən insan bu qərarını həyata keçirtmək üçün münasib yol tapacaq.

«E-e! Necə də mənasızdır!» — kimsə deyə bilər. — «Məhəbbət bizim mövqeyimizdir... Düşüncə tərzimizdir... Bəs ay işığı altında gəzintilər, intizar, həyəcan, gözlərin parıldaması, öpüşün heyranlığı, yaxınlıq necə olsun? Onun üçün birinci yerdə olduğumu necə başa düşə bilərəm?» Məhz bu haqda, yəni başqasına onun sevildiyini necə göstərmək, onun bu dərin tələbatını necə ödəmək barədə öz kitabımda bəhs edirəm. Öyrənmək istəsək, öhdəsindən gələrik. Bu sevgi «ağlımızı itirdiyimiz» sevgidən daha üstün olacaq.

Uzun illər seminarlarda və şəxsi söhbətlər zamanı mən məhəbbətin dilləri haqqında danışmışam. Minlərlə insan məsləhətlərimin yararlı olduğunu təsdiqləyər. Heç vaxt görüşmədiyim adamlardan belə məktublar alıram: «Dostlarımdan biri sizin məhəbbətin beş dili haqqında səsyazmanızı mənə verdi. O vaxtdan bəri ailədəki münasibətlər tamamilə dəyişdi. İllər boyu biz bir-birimizi sevməyə çalışırdıq. Lakin hər şey səmərəsiz idi. İndi isə biz ümumi dil tapmışıq. Emosional mühit də qat-qat yaxşılaşıb».

Əriniz onu sevdiyinizə əmin olanda, onun sevgi kasası dolur, dünyası nura boyanır və o, bütün bacarıqlarını həyata keçirtməyə qadir olur. Lakin onun sevgi kasası boş olarsa və sevildiyini deyil, istifadə olunduğunu hiss edərsə, həyatda nəyəsə nail olacağına güman yoxdur. Növbəti beş fəsildə biz məhəbbətin dillərini ətraflı şəkildə araşdıracağıq. Doqquzuncu fəsildə isə həyat yoldaşınızın ana dilini öyrənəndən sonra sevginizi ona necə bildirmək barədə danışacağam.