Məmmədov Ravil Mahir oğlu Abşeronda becərilən zeytun və ondan alınan məhsullarının əmtəəşünaslıq

I.2. Bitki yağlarının insanların qidalanmasındakı

əhəmiyyəti

Ölkəmizin qida məhsulları bazarında yağlar çeşidinə görə yetərincə zəngindir. Bitki mənşəli, heyvan mənşəli yağlar, süni tərkibli marqarinlər, növbənöv kərə yağları - gözqamaşdırıcı reklamlarla əhaliyə təlqin edilir. Hər bir müştərinin nəyi almaq seçimi isə üç şeylə şərtlənir: parlaq reklam rolikləri, əvvəllər həmin məhsulların dadına baxması və bu yağ haqqında mətbuatda dərc edilmiş təhlil yazılarından çıxardığı nəticə ilə təriflənən bir yağ məhsulu bəzən digər rəqib firmanın «qəzəb»inə tuş olur. Hansı daha yaxşıdır? Ağızda dadı yaxşı hiss edilən, yoxsa orqanizm tərəfindən səmərəli mənimsənilən yağlar?

Ümumiyyətlə, bu, çox ciddi əhəmiyyət kəsb edən sualın özündən də bir sual doğur.

Kütləvi informasiya vasitələri və ya reklamçılar tərəfindən təbliğ edilən qida məhsulu, məsələn, yağların əhalinin qəbul etməsi üçün məqbul hesab edilən «icazə sertifikatları» varmı?

Zənnimizcə, öz sağlamlığının qeydinə qalan hər bir şəxs aldığı qida məhsulunun gigiyenik sertifikatının, ekoloji təmizliyinin, orqanizmə yararlığından savayı, onun zərər və xeyrinin də fərqindədir.

Heyvan mənşəli yağlarla müqayisədə orqanizm tərəfindən rahat həzm olunan bitki yağları insanı qidalandırmaqla yanaşı, həm də xəstəliklərə qarşı profilaktik təsir göstərir. Məsələn, heyvan mənşəli yağlar kirəcləşdirirsə, bitki mənşəli yağlar, xüsusilə soyadan hazırlanmış yağlar qana daxil olan xolesterinin silinməsində misilsiz təsir göstərir. Soya yağları orqanizm tərəfindən rahat mənimsənilən rasiondur. Kəhrəba rəngli, xoşagələn, qoz ətri verən soya yağı podarqa (sümükətrafı duzlaşma), bağırsaq, qaraciyər, mədə, ürək, qan-damar sistemi xəstəlikləri üçün əvəzedilməz qida məhsuludur. Hədsiz kökəlmə və piylənmə zamanı da bitki yağları təkrarsız pəhriz məhsul hesab edilir. Soya tərkibli yağların ən üstün cəhəti isə şişlərin və xərçəng liflərinin yaranmasına və qandan xolesterinin silinməsinə qarşı dəyərli bir vasitə olmasıdır. Ölkəmizdə təbii bitki yağlarını, həmçinin soya yağlarını istehsal edən Teksun Yağ Sənaye fabrikinin məhsullarının keyfiyyət sertifikatları, zəngin mifoloji əhəmiyyətə malik tərkibi haqqında məlumat verməzdən öncə onu deməliyik ki, bu gün ölkəmizə gətirilən və istehsal edilən qida məhsulları arasında bu fabrikinin məhsulları Avropa standartlarına uyğunluğu ilə daha çox seçilir. Səhiyyə Nazirliyinin və Sertifikat Komitəsinin ilk uyğunluq sertifikatlarını Teksun Yağ Sənaye fabrikinin məhsullarının ixrac dairəsi də genişdir. Ölkənin daxili bazarlarından savayı, həm də Gürcüstana, Şimali Qafqaza, Orta Asiya ölkələrinə, Rusiyaya, Yaxın Şərqə ixrac edilən bu həyat əhəmiyyətli məhsul Azərbaycan markası kimi öz imicini möhkəmləşdirməkdədir. Sağlamlıq və gümrahlıq mənbəyi olan bitki yağları, xüsusilə soyadan hazırlanmış yağlar müxtəlif vitaminlərlə zəngin olub orqanizmə xələl gətirməyən, rahat həzm olunan qida məhsuludur. Bu qida məhsullarının qiyməti də əhalinin imkanları səviyyəsindədir.

Bitki yağları yüz faizli bitki tərkibli olub, süni qatışıqlardan xalidir. Orqanizmdə olan hər hansı nasazlığa görə insan onu qəbul edə bilmirsə, bu o demək deyil ki, bitki yağlarının tərkibində insana zərərli komponentlər vardır. Mütəxəssis və ekspertlərin rəyi ilə hesablaşsaq, eyni qida məhsulunu uzun illər fasiləsiz qəbul etməyin özü də çox zərərlidir. Ötən illər ölkəmizin şimal-qərb bölgəsində baş vermiş kütləvi bir hadisə dediklərimizə əyani sübutdur. Qida Yağ məhsullarının qıtlaşdığı bir vaxtda saxladıqları ev heyvanlarının iç yağlarından gen-bol istifadə edən bir kəndin adamlarında ucdantutma eyni xarakterli xəstəlik aşkar edilmişdi. Mədə-bağırsaq xərçəngi yaradan heyvanın iç yağlarından istifadə həmin kəndin əhalisi üçün sonradan böyük faciəyə səbəb oldu. Mütəxəssislər onlara bu kütləvi halın qarşısını almaq üçün bitki yağlarından daha çox istifadəni məsləhət gördü. Bu da önəmli bir faktdır ki, 10-20 il əvvəl Azərbaycan mətbəxində, kulinariyasında bitki yağları 1-2 faiz təşkil edirdi. Halbuki gündəlik qida rasionunda bu rəqəm 30 faiz olmalıdır. Məhz bu gün həmin faiz gündəlik qidalanmamızda tələb edilən səviyyədədir. Yəni orqanizmin yağlarla qidalanma norması 70 faiz heyvan mənşəli kərə yağları və 30 faiz bitki mənşəli yağlar olmalıdır.

Bitki yağlarının prinsipcə orqanizmə zərər yetirməyən, əksinə, daha yüngül və ləziz, tamamilə təbii olduğunu dərk edən hər bir kəs orqanizminin sağlamlığının qeydinə qalaraq gündəlik qida rasionunda ondan mütləq istifadə etməlidir.