MersiN İLİ potansiyel yatirim konulari araştirmasi

Tablo 122: İthalatın Gelişimi (Milyon USD)

	Mersin	Akdeniz Bölgesi	Türkiye	Mersin/Akdeniz	Mersin/Türkiye
2002	164	1,571	51,554	10.41	0.32
2003	273	2,079	69,340	13.13	0.39
2004	332	2,911	97,540	11.41	0.34
2005	406	3,560	116,774	11.41	0.35
2006	466	4,532	139,576	10.27	0.33
2007	733	6,558	170,063	11.18	0.43
2008	957	7,737	201,964	12.36	0.47
2009	690	6,190	140,928	11.14	0.49
2010	1,080	8,483	185,544	12.74	0.58
2011	1,237	11,664	240,842	10.60	0.51
2012	1,129	11,210	236,545	10.07	0.48

Kaynak: TÜİK

Mersin ili ithalatı Akdeniz Bölgesi ithalatının %10’larını oluştururken ülke toplam ithalatından da %0.5 civarında pay almaktadır. 2002 yılında, Akdeniz Bölgesi ithalatından %10.41 pay alan Mersin, Türkiye toplam ithalatından %0.32 pay almakta iken 2012 yılında Akdeniz Bölgesi’nden aldığı pay %10.07’ye düşmüş, Türkiye toplam ithalatından aldığı pay ise %0.48’e yükselmiştir. 2002-2012 döneminde Türkiye’nin toplam ithalatı %369, Akdeniz Bölgesinin ithalatı %613 oranında artmış, Mersin’in ithalatındaki artış ise %591 olmuştur. Mersin, Akdeniz Bölgesi ve Türkiye ithalatının yıllar itibariyle gelişimi ve Mersin ili ithalatının Türkiye toplam ithalatı içindeki payı Grafik 47’de görülebilir.

Grafik 47: İthalatın Gelişimi

Mersin’in ithalatı ana sektörler itibariyle değerlendirildiğinde; ithalatın önemli bir bölümünün imalat sanayi sektörü tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir. 2002-2012 döneminde Mersin ili ithalatı içinde imalat sanayinin payı yıllar itibariyle %58-%70 arasında seyretmiştir. On bir yıllık dönemin ortalamasına göre Mersin iline yapılan toplam ithalatın %64’ü imalat sanayi sektörü tarafından yapılmıştır. Mersin ili ithalatının sektörlere göre dağılımında imalat sanayiinden sonra ikinci sırada yer alan Tarım ve ormancılık sektörü gelmektedir. Bu sektörün toplam ithalat içindeki payı ise, 2002-2012 yılları arasında en düşük 2006 yılı %30.2, en yüksek 2002 yılı %42.1 ve on bir yılın ortalaması %34.5 olmuştur. Diğer sektörlerin payı ise önemsiz düzeylerdedir.

Mersin ili ithalatının ana sektörler itibariyle dağılımı Tablo 123’de verilmiştir.

Tablo 123: Mersin İli İthalatının Ana Sektörlere Göre Dağılımı (Bin USD)

	Tarım ve ormancılık	Balıkçılık	Madencilik ve taşocakçılığı	İmalat sanayi	Toptan ve perakende ticaret	Diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmetler	Toplam
2002	68,787	0	121	94,041	578	0	163,527
2003	98,556	0	1,339	170,407	2,521	4	272,830
2004	105,065	12	3,698	220,428	2,947	1	332,150
2005	156,355	25	2,797	245,958	1,093	0	406,237
2006	140,601	111	1,845	321,503	1,543	6	465,610
2007	223,976	142	1,104	506,592	1,566	4	733,383
2008	347,843	145	1,413	604,272	2,909	2	956,589
2009	248,150	200	840	438,787	1,740	12	689,729
2010	351,266	57	128	708,194	20,640	100	1,080,384
2011	388,514	51	312	802,008	45,818	175	1,236,879
2012	387,824	14	458	723,750	17,193	3	1,129,242

Kaynak: TÜİK

Mersin ilinin, ihracat bölümünde de ifade edildiği üzere TUİK verilerine göre 197 (12’si Serbest Bölge 1’i Kesinleşmemiş Ülke veya Bölge) ülkeyle dış ticaret ilişkisi bulunmaktadır. 2012 yılında 113 ülkeden (2’si Serbest Bölge, 1’i Kesinleşmemiş Ülke veya Bölge) Mersin’e ithalat yapılmıştır. 2012 yılı itibariyle ithalat yapılan 113 ülkenin ilk 10’undan yapılan ithalat, İl toplam ithalatının yaklaşık %66’sını oluşturmaktadır. 2012 yılında en fazla ihracat yapılan on ülkenin iki tanesi (Rusya Federasyonu ve Almanya) aynı zamanda en çok ithalat yapılan on ülke arasında da yer almaktadır. 2012 yılı sıralamasına göre ithalatın ilk iki sırasında ABD ve Hindistan bulunmaktadır. 2012 yılında ABD, Mersine en çok mal satan ülke olmuş ve Mersin toplam ithalatının yaklaşık %12’si bu ülkeden gerçekleştirilmiştir. Mersin ili ithalatı içinde en çok paya sahip ülkeler sıralamasında ikinci sırada Hindistan, üçüncü sırada Rusya Federasyonu, dördüncü sırada Çin yer almaktadır. Bu ülkelerden yapılan ithalatın Mersin ili toplam ithalatı içindeki payı sırasıyla %10.8, %7.9, %7.4’tür. Mersin ilinin en çok ithalat yaptığı ülkeler yıllar itibariyle istikrarsız bir seyir izlemiştir. İlk sırada yer alan ABD’den ithalat il toplam ithalatının 2002 yılında %6.8’ini oluştururken, 2006 yılında %11.8’e çıkmış, 2009 yılında %2.4’e düşmüş 2012 yılında ise %12.3’lük bir pay almıştır. Diğer ülkelerde de benzer bir seyir izlenmekte olup, örneğin üçüncü sırada yer alan Rusya Federasyonu’ndan ithalat 2002 yılında 6 milyon USD civarında iken 2006 yılında 52.7, 2009 yılında 161.9 milyon USD’ye yükselmiş, 2012 yılında ise 89.5 milyon USD’ye gerilemiştirMersin ili itahalatının ilk on sırasında yer alan ülkeler ve payları Tablo 124’de verilmiştir.

Tablo 124: Mersin İli İthalatının Ülkelere Göre Dağılımı (Bin USD)

Ulke Adı	2002		2006		2009		2012
	1000 USD	Pay (%)	1000 USD	Pay (%)	1000 USD	Pay (%)	1000 USD		Pay (%)
ABD	11,078	6.8	54,918	11.8	16,270	2.4	138,406		12.3
Hindistan	5,391	3.3	13,054	2.8	20,546	3.0	121,684		10.8
Rusya Federasyonu	6,035	3.7	52,719	11.3	161,879	23.5	89,518		7.9
Çin	11,786	7.2	46,788	10.0	49,861	7.2	83,538		7.4
İtalya	7,766	4.7	13,876	3.0	25,355	3.7	67,825		6.0
Yunanistan	1,416	0.9	7,059	1.5	4,015	0.6	60,596		5.4
Kanada	5,102	3.1	15,510	3.3	71,174	10.3	50,745		4.5
Almanya	16,410	10.0	27,183	5.8	21,278	3.1	48,096		4.3
Güney Kore	302	0.2	1,585	0.3	3,335	0.5	42,420		3.8
Ekvator	2,885	1.8	10,078	2.2	26,510	3.8	42,022		3.7
Toplam	68,173	41.7	242,769	52.1	400,224	58.0	744,852		66.0
100.0'>Genel Toplam	163,527	100.0	465,610	100.0	689,729	100.0	1,129,242		100.0

Kaynak: TÜİK

4.4. Dış Ticarette Yoğunlaşma

Dış ticarette yoğunlaşma dış ticaretin belirli sayıdaki firma tarafından kontrol edilmesi olarak tanımlanmaktadır. Ancak; dış ticaretin belli ülkelerde, belli fasıllarda ya da maddelerde yoğunlaşması da hesaplanabilmektedir. Yoğunlaşma için yaygın olarak iki ölçüt kullanılmaktadır; Yoğunlaşma oranı (CR_m ) ve Herfindahl indeksi (H-I).

Yoğunlaşma oranı (CR_m), kolayca hesaplanabilmesi nedeniyle, yaygın olarak kullanılan bir yoğunlaşma ölçüsüdür. Yoğunlaşma oranı, belli sayıdaki firma, ürün, fasıl (sektör) veya ülkenin toplam paylarını ifade eden bir kavramdır. Burada CR₁ en büyük birimin payı, CR_m ise m inci birimin kümülatif payıdır. m değerinin seçilme işlemi tamamen keyfidir. Genellikle yapılan çalışmalarda, CR₄, CR₈ değerleri hesaplanmaktadır. Birim sayısının az oluşu yoğunlaşmanın artması ve dış ticaretin az sayıdaki birim tarafından kontrol edilmesi anlamına gelir.

CR_m 0 ile 100 arasında bir değer almakta ve aşağıda belirtilen formül yardımıyla hesaplanmaktadır.

Formülde, CR_m: Yoğunlaşma oranını, Pi ise firma, madde, fasıl veya ülkenin payını göstermektedir.

Herfindahl indeksi (H-I):

Bu indeks, yoğunlaşma oranı hesaplanacak tüm birimlerin toplamdaki paylarının kareleri toplamı olarak tanımlanabilir ve aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanır:

n birim sayısı olmak üzere indeks, 1/n ≤ H-I ≤1 değer aralığında bulunur. Tek bir birim için hesaplandığında indeks değeri 1'dir. Tüm birimler eşit dağılmış ise, indeks en küçük değer olan 1/n bulunur. İndeks, zaman boyutu içerisinde her birimin dağılımdaki paylarının değişikliklerini göstermekle birlikte, tüm dağılımı hesaba kattığı ve birim sayısındaki değişikliklere duyarlı olduğu için iyi bir ölçüttür. Birim sayısı (n) arttıkça H değeri azalmakta veya birimlerin büyüklükleri arasında eşitsizlik arttıkça H indeksi yükselmektedir. Böylece rekabet ortamı az, yoğunlaşma yüksek olur.¹⁸